SOCIAAL KONFLIKT. Velda dicht, ‘t is feest

Velda is failliet. Hoge loonkosten en sterke frank vormen de enige aanleiding. De échte oorzaak ? Werknemers ook vakbondsafgevaardigden die “uitrusten” in de fabriek en ‘s avonds thuis of elders zetels maken, werknemers die zich laten meeslepen door een harde vakbondskern en door tv-camera’s, en werknemers die denken dat een bedrijfssluiting onvermijdelijk de kassa doet rinkelen. Tot 200 jobs konden gered worden. Er werd gespeeld en verloren.

Op één van de onderhandelingen tijdens het recente sociaal konflikt bij zitmeubelfabrikant Velda stapt een syndikaal afgevaardigde van het ABVV rond vijf uur op. “Ik ben om tien uur terug, ” zegt hij zonder verpinken. “Ik moet nog een salon gaan uitleveren. ” Geen salon van Velda, wel één van zijn eigen huisatelier. Ook een andere ABVV-afgevaardigde en één van de twee ACV-afgevaardigden houden er een thuishandel op na. Net als de meerderheid van het Velda-personeel, dat thuis of elders een, al of niet zwarte, tweede job heeft.

Het is een bittere Patrick Depuydt die deze onvoorstelbare geschiedenis vertelt. Een anekdote ? Neen, dit raakt de kern van het failliet van Velda. “De werknemers werkten elders keihard, ” vervolgt Depuydt, voorzitter van de raad van bestuur van Velda, “en hier op de fabriek kwamen ze uitrusten. Niet te verwonderen dat onze produktiviteit 30 % te laag lag. ” Daniel Schalenbourg, sekretaris van de ACV-centrale Hout & Bouw, heeft een andere visie : “Het was precies door de gebrekkige arbeidsorganizatie en het gebrek aan leiding dat de produktiviteit te laag was. Het is al te gemakkelijk dit nu af te doen als uitrusten. “

Jos Wijns, provinciaal sekretaris van de Algemene Centrale Limburg (ABVV), slaat keihard terug : “Depuydt betaalde zelf de overuren in’t zwart. Er was daar een zwarte boekhouding van. Dat heeft gedelegeerd bestuurder Michel Van De Vyvere bevestigd en de revisor weet dat ook. We hebben ze echter nooit te zien gekregen. ” Een harde beschuldiging die Patrick Depuydt kwaad maakt : “Wijns is een grote leugenaar, ” zegt hij.

Je kan de werknemers moeilijk een verwijt toesturen. Hun karige nettoloon, het gevolg van de inhaligheid van de slokoppen die de staat en sociale zekerheid zijn, dwingt hen bijna een extra-verdienste te hebben.

Bij Velda had die extra-verdienste erg perverse gevolgen. Opgehitst door een harde kern, verblind door “cadeaus” die aan mijnwerkers en Boel-arbeiders werden beloofd, zagen de Velda-arbeiders bij een faillissement de kassa al rinkelen en zouden ze nog wat meer tijd kunnen besteden aan hun tweede job. “Maar ze vergaten wel die 40 % die slechts één inkomen had, ” zegt Patrick Depuydt. “Nog nooit heb ik in een herstrukturering zo weinig interesse geweten van de werknemers voor een voortzetting van de aktiviteit. Ze dachten alleen aan sluiten en geld inkasseren. Onwaarschijnlijk. “

De overtrokken analyse van een keiharde zakenman ? Neen, want ook de vereffenaar Luc Miermans maakt dezelfde analyse. En zelfs vakbondssekretaris Daniel Schalenbourg geeft toe dat heel wat werknemers sociale begeleiding hebben gelijkgesteld met geld, veel geld.

NEERGANG.

In ’89 verkoopt de oprichtende familie Veldeman de zitmeubelafdeling van Velda voor één frank aan de Kortrijkzaan Patrick Depuydt. Depuydt gesterkt door een stevige schuldsanering tracht Velda opnieuw te lanceren. En het lijkt, tot in ’93, goed te gaan. Maar ’94 wordt een dramatisch slecht jaar, met 150 miljoen frank verlies. De oorzaken zijn bekend : zitmeubelen maken is erg arbeidsintensief en de loonkosten zijn dan ook te hoog in vergelijking met konkurrenten uit Zuid- en Oost-Europa. Tweede probleem is de sterke frank die de export van Velda vooral naar Engeland genekt heeft. “Vanaf september ’94 maakten we 600.000 frank verlies per dag, ” zegt Depuydt. “Als we de prijzen verhoogden, verloren we volume ; als we de prijzen verlaagden, verloren we winstmarge ; het eindresultaat was gelijk. We moesten dus de kosten verlagen. Bij Vediwood (nvdr de schrijnwerkerij, zie organogram) slaagden we erin de loonkosten te doen dalen van 42 % van de omzet bij de overname naar 28 à 29 %. En alleen door de verhoogde motivatie van het personeel, we hebben ze overtuigd dat ze moesten toeleveren aan derden. Maar bij de stoffering, bij Velda, bleef het misgaan. Door de houding van de vakbonden “het grote Velda met zijn verworven rechten” zijn we daar niet geslaagd in de kostenvermindering. “

Patrick Depuydt werkte daarom een alternatief scenario uit. Vediwood zou het centrum van de nieuwe Velda-groep worden. Slechts een beperkt deel van de stoffering zou behouden blijven, er zou daar overgeschakeld worden op stukloon (een bedrag per afgewerkt salon). In totaal konden er 200 mensen aan de slag. “Dat voorstel is nooit bediskussieerd, er was geen interesse voor, ” zegt Depuydt.

In maart van dit jaar hield Patrick Depuydt het voor bekeken. “We zijn een likwidatie in kontinuïteit gaan onderzoeken, ” zegt hij. “De syndikale delegatie en de permanente afvaardiging van de centrale waren op de hoogte van de toestand. De vereffening werd zeer gedetailleerd voorbereid, en de sociale partners ingelicht. We hadden beslist einde juni te vereffenen. “

Daniel Schalenbourg zegt dat hij pas op 21 juni werd ingelicht over de vereffening. Wijns weet er niets van. Patrick Depuydt : “We waren samen met de vakbond in de Holiday Inn in Hasselt. Toen zei Jos Wijns, de sekretaris van de Algemene Centrale van het ABVV, me dat hij de volgende dag op vakantie naar Turkije vertrok. Wijns moest de onderhandelingen leiden, want bij de sociale verkiezingen had het ABVV de meerderheid gewonnen van het ACV. Wijns’ vervanger zou nu in zijn plaats onderhandelen. Een volledig onprofessionele houding. “

Maandag 3 juli wordt het personeel op de hoogte gebracht van de vereffening van Velda. Er worden twee vereffenaars aangesteld. De arbeiders reageren onthutst en gaan onmiddellijk over tot bezetting van het bedrijf. “Depuydt heeft op maandag 3 juli het personeel uitgelegd wat de vereffening betekende, maar er was een te groot niveauverschil, ” zegt Luc Miermans, die later zal aangesteld worden als derde vereffenaar. “Depuydt had de mensen niet zo voor een voldongen feit mogen zetten. Daarnaast had men de bezetting ook beter vermeden. Het konflikt startte onder een slecht gesternte. “

Daniel Schalenbourg vraagt begrip voor die snelle reaktie. “Het was de zoveelste herstrukturering van Velda, ” legt hij uit. “Dat heeft het gedrag van de mensen sterk beïnvloed. De gemiddelde anciënniteit bedroeg 20 jaar, veel werknemers hebben hier enkel afbouw gezien. Bovendien is er vorig jaar een KAO afgesloten waarbij tegen inleveringen op schafttijden en ploegenregelingen, er werkzekerheid tot 30 juni ’96 werd geboden. Die garantie werd dus niet nagekomen. Bovendien had toen 42 % tegengestemd. We hadden Depuydt gewaarschuwd voor dat grote aantal. Er was dus een groot wantrouwen tegen hem. “

TV-DRUKTE.

Het overleg wordt snel opgestart tussen vakbonden en direktie (gedelegeerd bestuurder Michel Van De Vyvere en personeelsdirekteur Yves Jacquet) en na drie dagen onderhandelen krinkelt de witte rook uit de Velda-schouw : tweehonderd mensen weg bij Velda, zekerheid van inkomen tot eind ’97 voor iedereen, voortzetting van het systeem van 26 weken ekonomische werkloosheid zonder verplichte oproeping, kontinuïteit mits rationalizering bij Vediwood en Vedifoam.

Op 10 juli wordt over het voorstel dat in de pers verkeerdelijk het etiket van “direktievoorstel” heeft meegekregen gestemd. Het wordt verdedigd door de vervanger van Jos Wijns die nog steeds in Turkije verblijft. Depuydt : “Een jonge man met twee jaar ervaring en met het charisma van een steen. Ik wist dat het voorstel alleen een kans zou maken als het goed verdedigd zou worden. ” Dat kan Wijns’ vervanger niet : het voorstel wordt door 82 % van de werknemers verworpen.

Daniel Schalenbourg : “Er was een enorme tijdsdruk. We hebben de gesprekken niet voldoende voorbereid. En door het enorme wantrouwen tegen de Velda-direktie werd het voorstel niet aanvaard. Bovendien heeft een aantal andere faktoren meegespeeld. Zeker de aanwezigheid van de pers : 4 tv-stations, vijf kranten, 2 radio’s. Dat heeft een aantal mensen alle vormen van redelijkheid doen verliezen. Voor de camera gingen zij het eens goed zeggen. Bovendien ligt Opglabbeek in de mijnstreek en stond Boelwerf met zijn hoge afscheidspremies in de aktualiteit. Ook dat heeft velen de redelijkheid doen verliezen. Op de spandoeken stond : We zijn niet Mijnen of Boel, maar we hebben hetzelfde doel. Men dacht dat het moment gekomen was om langs de kassa te passeren. “

Patrick Depuydt heeft nog een andere verklaring : “Jos Wijns heeft instruktie gegeven vanuit Turkije om tegen te stemmen. Ik kom terug en je zal meer krijgen, was zijn boodschap. Samen met twee vrouwen het hoofd van de kantine en een familielid van haar die in de verkoopdienst werkte heeft Wijns de boel hier volledig kapot gemaakt. Er was met hen geen enkele rationele diskussie mogelijk. ” En opnieuw is Jos Wijns het niet eens : “Ik heb gezegd, stem maar. “

Na het afschieten van het eerste voorstel, start het ministerie van Tewerkstelling een verzoeningspoging. Dat levert een tweede akkoord op, waarbij de bezetting zal doorlopen tijdens het systeem van de 26 weken ekonomische werkloosheid. De bezetters zullen dus betaald worden door de werkloosheidskas. “Toen heeft de vakbond de kontrole verloren over de stakingspiketten, ” zegt Patrick Depuydt. “Die mensen waren kwaad dat ze geen stakingsgeld meer zouden krijgen. Ik was ook tegen die oplossing, stel je voor, mijn bedrijf bezetten met werkloosheidsgeld. ” Het voorstel wordt verworpen.

Op 13 juli wordt Luc Miermans als derde vereffenaar aangesteld. Hij moet het konflikt doen bekoelen. Hij verklaart dat het eerste voorstel niet meer op tafel kan komen, omdat de financiering ervan niet gegarandeerd is. Miermans gaat samen met de direktie, tijdens de drie weken van de jaarlijkse sluiting, op zoek naar externe financiering. “We hebben de hele meubelsektor afgelopen, ” zegt Luc Miermans. “Er waren twee aantrekkingspunten : vermijden dat een konkurrent Velda zou kopen, en een mogelijke synergie door de kumulatie van omzetten. “

ALKOHOL AAN HET PIKET.

Op 18 augustus, de vakantieperiode is voorbij, wordt een stand van zaken opgemaakt. “We stonden niet heel ver, maar er waren wel een aantal lichtpunten, ” zegt Luc Miermans. Inmiddels duiken wel de slechtste scenario’s op, de klanten vallen immers één voor één af.

Patrick Depuydt ziet dat de vakbond de kontrole over zijn mensen aan’t verliezen is. “Voor de vakantie waren de stakingspiketten zeer gedisciplineerd, erna is het uit de hand gelopen, met party’s en alkohol vanaf ‘s morgens vroeg. ” Ook dat ontkennen Daniel Schalenbourg en Jos Wijns : volgens hen waren er duidelijke afspraken over het gebruik van alkohol aan de piketten. “Buiten enkele individuele gevallen zijn er geen problemen geweest, ” zegt Schalenbourg. “En als Depuydt een georganizeerde barbecue een party noemt, is dat zijn interpretatie. ” En Jos Wijns : “De bezetters zorgden voor de bewaking. Er is niets vernield. Er is dan ook nooit rijkswacht geweest. Dát was het probleem van Depuydt. “

Depuydt beslist om de werknemers op 22 augustus persoonlijk te gaan toespreken. Hij roept hen op via de pers en een persoonlijke mailing. “De BOB heeft me dat afgeraden, ze konden mijn veiligheid niet garanderen. Ik heb dan mezelf beschermd met vier lijfwachten, mijn Chippendales. Ik wou de vergadering buiten doen, achter het kantoorgebouw. We hadden iedereen opgeroepen om 9 u.30. De massa werd toegesproken door een geëxciteerde Wijns. Ik wachtte in het kantoorgebouw. Twee mensen zijn naar mij gekomen en vroegen het gesprek op de straat te voeren. Ik heb dat geweigerd, omdat het een intern konflikt was dat niet op de straat voor de tv-camera’s moest gevoerd worden. Het personeel heeft dit echter nooit te horen gekregen en dacht dat ik de konfrontatie weigerde. Ze zijn dan opgestapt naar het kantoorgebouw. Mijn Chippendales hebben die 400 man 10 minuten tegengehouden, tot de aankomst van de rijkswacht.

“Wijns en Schalenbourg zijn in mijn kantoor gekomen. Wijns begon te brullen. Dan zijn de 400 man beginnen kloppen op de ramen van het kantoorgebouw. Erg indrukwekkend, dat kan ik je verzekeren. Ik heb toen tegen Wijns gezegd : je gaat naar buiten en stopt dat. Op één minuut was het kalm. Het bewijs dat hij de échte leider was. Voor mij was dat het einde van de diskussie en ik meldde dat ik de boeken zou neerleggen. Volgens Wijns en Schalenbourg moesten we om buiten te geraken, zeggen dat we nog zouden onderhandelen. Dat is goed, heb ik geantwoord, maar het zal over niets zijn. “

Luc Miermans is niet opgezet met de aktie van Patrick Depuydt. “Hij heeft toen de doodsteek gegeven aan een mogelijke overname. Het laatste gesprek is in die week afgesprongen. Was hij misschien niet geïnteresseerd in een overname die een mogelijke konkurrentie zou kunnen worden voor zijn andere meubelbelangen buiten Velda ? “

Ook Daniel Schalenbourg is bitter : “Hij haalde via de pers zeer vies uit naar het personeel. Dat was heel laag bij de grond en dat heeft veel kwaad bloed gezet. “

Uiteindelijk gebeurt de door Depuydt gevraagde stemming bezetten of werken schriftelijk. Maar de vakbond verzet zich tegen die procedure. Er komen slechts een kleine 100 antwoorden aan bij de gerechtsdeurwaarder, waarvan 90 % voor werkhervatting. 310 brieven worden bij de vakbond ingediend (“in ruil voor stakingsgeld, ” zegt Patrick Depuydt).

TWEEDE VOORSTEL.

Er wordt na die tumultueuze stemming opnieuw onderhandeld over een sociaal plan. En op 28 augustus komt er een tweede voorstel uit de bus : 260 afvloeiingen, 100.000 frank premie, werkgarantie voor 140 werknemers bij Vedifoam en Vediwood.

Op 31 augustus wordt het voorstel, maar zonder verdediging door de vakbond, voorgelegd. 69 % stemt tegen.

Er rest slechts één oplossing : het faillissement. “Zelfs toen dachten sommigen nog dat er tegemoetkomingen zouden komen, via de curator nu, ” zegt een ontgoochelde Daniel Schalenbourg. “Maar de nuchterheid keerde snel terug nadat de curator het personeel had toegesproken. Het zou alleen de opzeg en de sluitingsvergoeding worden. Dan pas is de realiteitszin teruggekeerd. De mensen hebben toen beseft dat ze iets hadden laten liggen. Dat ze zich te veel hadden laten leiden door de stroming aan de poort. Maar ja, men is te laat wakker geworden. “

En toch is het dromenfeest nog niet helemaal voorbij. Op 5 september verklaart Vlaams minister Kelchtermans dat er vanuit de nv Mijnen een solidariteitsfonds voor Velda kan komen. De dag daarna neemt de Limburgse minister een bocht van 180 graden. “Een denkoefening, ” heet het.

Op 11 september wordt het faillissement uitgesproken en wordt de aktie opgeheven.

Maar alleen Velda en Vediwood worden failliet verklaard, Vedifoam niet, want dat is leefbaar. Miermans : “De vakbonden vroegen aan de curator of de 26 werknemers van Vedifoam iets zouden krijgen, maar natuurlijk was dat niet zo. Twee uur later stonden de televisiezenders bij Vedifoam, want er was daar zogezegd een gifstort. Inmiddels is gebleken dat dat volledig fout is. Sommigen hebben werkelijk alles geprobeerd om Velda kapot te maken. Het gevolg is nu dat de milieuvergunning klasse I van Vedifoam in onderzoek werd genomen. Het bedrijf is nu ook in gevaar. “

Luc Miermans hoopt dat dit konflikt een keerpunt wordt. “Ik heb veel saneringen gevolgd in opdracht van de rechtbank of de bedrijven zelf. Vaak werd een sluiting, afvloeiingen of een faillissement als goed nieuws beschouwd door een gedeelte van het getroffen personeel. Er waren brugpensioen, een gouden handdruk of andere extraatjes. Bij Velda wordt het echter niks. Dat is een enorme kater. Hopelijk is dit een trendbreuk en gaan de werknemers beseffen dat saneren geen feest is. “

Daniel Schalenbourg bekent ootmoedig schuld : “We hadden rustiger moeten blijven, beter nadenken. ” Dan had men inderdaad 140 tot 200 jobs kunnen redden. Nu zijn er 400 mensen het slachtoffer geworden van een sociaal konflikt dat nooit zo ver had moeten escaleren. Iedereen staat op straat, zonder geld. Voor de vele ouderen en vooral voor de koppels waarvan man en vrouw bij Velda werkten, is dit een drama. Want Velda is weg en komt niet meer terug.

GUIDO MUELENAER

PATRICK DEPUYDT Wil voorlopig niet meer investeren in België.

BEZETTING VAN VELDA Gedisciplineerd zeggen de vakbonden, ontaard na de vakantie zegt Patrick Depuydt.

HET VERMEENDE GIFSTORT Poging om ook Vedifoam in het faillissement te duwen.