Sociaal akkoord is slechts een kompas

Bij het afsluiten van een interprofessioneel akkoord legden de vakbonden en werkgeversorganisaties de voorbije jaren stee-vast een duidelijke loonnorm vast. Die diende dan als basis voor de loonstijgingen van de komende twee jaar. In het ontwerp van interprofessioneel akkoord 2009-2010 (IPA) dat vorige week is afgesloten, wordt het loonnormconcept echter niet langer gebruikt.

“De loonnorm is geschorst”, zo analyseert Agoria-topman Paul Soete het IPA. De brutoloonevolutie voor 2009-2010 wordt beperkt tot de indexering en daarbovenop kan een nettoforfait worden voorzien van telkens 125 euro in 2009 en 2010. De reden waarom er geen expliciete loonnorm werd vastgelegd, heeft alles te maken met de dalende inflatie. In zijn rapport dat als basis diende voor de sociale onderhandelingen stelde de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) een indexaanpassing van 5,1 procent voorop zonder dat openlijk een loonnorm te noemen.

Terwijl de interprofessionele onderhandelingen vorderden, werd meer en meer duidelijk dat dit cijfer achterhaald was. De dalende vraag heeft de inflatie zwaar onder druk gezet en de Nationale Bank voorspelde dat de inflatie in 2009 niet hoger dan 1,9 procent zou uitkomen of zelfs verder kan dalen. Daarom is het nu nattevingerwerk om te voorspellen hoe de inflatie zal evolueren en wat dus de mogelijke indexaanpassingen zullen zijn. Een loonnorm vastleggen, had in de ogen van de sociale partners weinig zin.

Marc De Vos, directeur van de denktank Itinera, is niet te spreken over de afwezigheid van een loonnorm: “Met het sociaal akkoord is hoogstens een kompas vastgelegd. Dat betekent dat de wet op het concurrentievermogen, die via de loonnorm moet vermijden dat onze loonkosten in vergelijking met het buitenland te snel stijgen, dood is. De loonkostenhandicap die we de voorbije jaren hebben opgelopen, wordt niet weggewerkt.”

Geen all-inakkoorden meer

Bij werkgeversorganisaties is men veel voorzichtiger met kritiek. Volgens Paul Soete is het akkoord een goed evenwicht tussen lastenverlagingen en koopkrachtstijgingen. “Als de indexering in 2009 bijzonder laag uitkomt, dan kan een deel van de loonkostenhandicap van 2,6 procent voor 2006-2007 worden gecompenseerd”, zo voorspelt hij. “Dat is niet uitgesloten omdat door de evolutie van de olieprijs de inflatie wel eens tot nul procent zou kunnen zakken. Al zal de sterke inflatiestijging van 2008 in een aantal sectoren volgend jaar nog doorwegen.”

Voor de concrete impact van het IPA op de lonen is het echter niet alleen wachten op de index. Het valt ook af te wachten in welke mate de sectoren de komende twee jaar de netto koopkrachtverhoging van telkens 125 euro toekennen. “Vergeet niet dat het IPA een aanbeveling is”, benadrukt Koen Magerman, senior juridisch expert bij SD Worx. “Het akkoord moet de komende weken en maanden vertaald worden in sectorale CAO’s. Zal men overal de net-toverhoging toekennen? Eisen de vakbonden in sommige sectoren meer?” “Sectoraal verwacht ik niet dat de sociale partners boven die 250 euro voor twee jaar willen gaan”, zegt Paul Soete. “Als dat wel gebeurt, zullen ze door vakbonden en werkgeversorganisaties op het matje worden geroepen. Als die grens wordt overschreden, gebeurt het op onder-nemingsniveau.”

Geen expliciete loonnorm betekent ook dat er op sectoraal vlak tijdelijk geen all-inakkoorden worden afgesloten. Die passen enkel in het systeem van een loonnorm die een duidelijke maximale loonstijging vooropstelt. Bij all-inakkoorden (afgesloten in zo’n twaalf sectoren waaronder bouw en metaal) komen sociale partners overeen om loonsverhogingen en index samen te tellen zodat die niet boven een bepaalde grens uitkomen. Wanneer de indexaanpassing hoger uitkomt dan verwacht, dan wordt die extra stijging afgetrokken van de reële loonstijging. Koen Magerman: “All-inakoorden werken echter in twee richtingen. Het is een accordeonsysteem. Wanneer de verwachte indexstijging een stuk lager uitkomt, dan kan de reële loonsverhoging toenemen.” Daarom zijn werkgevers in de huidige omstandigheden niet happig om all-inakkoorden af te sluiten. Het zou de loonkosten alleen doen stijgen.

A.M.