Wereldwijde crisis vermeden, maar het schuldenprobleem blijft: expert beantwoordt 3 vragen

De Verenigde Staten bereikten maandag een akkoord over een verhoging van het schuldenplafond en vermijden zo een wanbetaler te worden op het internationale toneel. Onze financiële markten ontsnappen aan een crisis. Toch is er structureel niets opgelost en werd het probleem in feite opgeschoven. Amerikakenner en begrotingsexpert Herman Matthijs (VUB) beantwoordt onze belangrijkste vragen.    

860 miljard dollar. Zoveel zal de overheid van de Verenigde Staten besparen, waar volgens het ministerie van Financiën 12.000 miljard nodig was om de oplopende rentelasten onder controle te krijgen. Dat is het resultaat van het akkoord tussen de president en Democraat Joe Biden en Kevin McCarthy, de Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden.

Het is dus onvermijdelijk dat de nieuwe verhoging van het Amerikaanse schuldenplafond niet zal volstaan. Zo’n 4.000 dollar komt boven op het vorige plafond van 31.400 miljard dollar. Het vorige plafond vertegenwoordigde al 120 procent van het Amerikaanse bruto binnenlands product (bbp). Het is ook lang niet de eerste keer dat het land botst tegen de schulden die het voor zichzelf tolereert.

Waarom hebben de Verenigde Staten een schuldenplafond? Europese landen kennen het principe niet.

HERMAN MATTHIJS. “De Verenigde Staten hebben altijd al veel schulden gemaakt en het land kijkt anders naar zijn begroting dan Europese landen. In de Europese Unie wordt de begroting van alle lidstaten opgeteld en afgewogen tegen het bbp. Landen mogen bijvoorbeeld slechts een tekort van 3 procent van het bbp hebben, en ook de verhouding tot schulden wordt gemonitord. In de Verenigde Staten is die begroting lang geen prioriteit. Het is dan ook van de Clinton-regering geleden dat er nog een overschot was. De wereldeconomie is zo afhankelijk van de VS, waardoor het land zich weinig zorgen maakt over schulden. Het plafond is in feite een volstrekt kunstmatig gegeven dat al tientallen keren werd opgeschoven, zonder dat de ophoping van schulden echt structureel werd aangepakt.”

‘De Europese spaarder financiert het Amerikaanse begrotingstekort’

Herman Matthijs, Vrije Universiteit Brussel

“Alleen wordt dat schuldenplafond wereldwijd met argusogen gevolgd, omdat het mee het aanzien van de Verenigde Staten bepaalt, met economische gevolgen van dien. De deadline van 5 juni (voor een akkoord over de verhoging van het schuldenplafond, nvdr) had niet zozeer gevolgen voor de begroting, maar het draaide om de media-aandacht en de vrees voor wereldwijde economische repercussies.”

“Stel dat het schuldenplafond niet wordt verhoogd, dan krijgt de dollar klappen. Grondstoffen worden op wereldschaal in dollars verhandeld en dus beïnvloedt het ook mee de prijs. Daarnaast stijgt de rente in de VS, wat daar geen groot probleem is, want Amerikaanse burgers sparen relatief weinig. Maar de hoge rente heeft wel gevolgen voor andere economieën die afhankelijk zijn van de VS. De Europese spaarder financiert het Amerikaanse begrotingstekort.”

Is er een structurele oplossing mogelijk? De kwestie van het schuldenplafond is een blijvende last voor de VS en een zorg voor de wereldeconomie.

MATTHIJS. “Nee, ook dit keer is er niet voldoende bespaard, waardoor het land in 2025 gewoon opnieuw tegen het schuldenplafond botst. In principe kan er nog wel meer worden bezuinigd in de aanloop naar de presidentsverkiezingen, maar je weet ook hoe het gaat voor verkiezingen: er zal weinig gebeuren. Op dat gebied verschillen de Amerikaanse en de Belgische politiek nauwelijks. De Democraten en de Republikeinen hebben elk hun eigen stokpaardjes. Waar de een wil besparen, wil de ander juist investeren. Het schuldenplafond is in de ogen van de partijen de makkelijkste en de beste slechte oplossing. Een status quo.”

‘De naam Kevin McCarthy wordt stilaan een om te onthouden’

Herman Matthijs, Vrije Universiteit Brussel

“Naast het schuldenplafond heeft het land nog een probleem dat regelmatig de kop opsteekt: dat van de zogenoemde government shutdowns. Als Democraten en Republikeinen deze zomer geen nieuw begrotingsakkoord bereiken, dreigt de financiering voor het overheidsapparaat stil te vallen, met uitzondering van een aantal kritieke diensten zoals defensie. Net als bij het schuldenplafond, kan dat ook binnenkort afstralen op de wereldeconomie. Maar ik ben hoopvol voor dat begrotingsakkoord, want Biden en McCarthy hebben getoond dat ze samen compromissen kunnen sluiten. Dat is in het verleden weleens anders geweest.”

Wat onthoudt u van dit politieke schouwspel?

MATTHIJS. “De naam Kevin McCarthy wordt stilaan een om te onthouden. Hij is de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, maar zijn vermogen om dit soort van lastige akkoorden af te sluiten, zal hem aanzien geven. Het is nog een lange aanloop naar 2025 en het zou me niet verbazen als hij zich nog in de Republikeinse partij zal mengen in de presidentsverkiezingen.”

“De kans bestaat hij zich kandidaat stelt naast Donald Trump en Ron DeSantis. Als dat niet het geval is, is de vraag wie zijn steun krijgt. Jarenlang heeft hij wat in de schaduw gestaan, maar hij is een politicus met veel ervaring als leider in het Huis van Afgevaardigden. Biden zal binnenkort nog meer met McCarthy moeten spreken, onder meer over de begroting. Als McCarthy daar nog meer positief opvalt, zal zijn aanzien alleen maar groter worden.”