Sassicaia

Eén Italiaan klopt alle Fransen

Tijdens een buitengewone blindproeverij slaagde één Italiaan erin alle grote Fransen op hun eigen terrein te kloppen met zijn fabuleuze jaargang 1985. De volbloed-wijn Sassicaia van Marchese Nicolò Incisa della Rocchetta liet ronkende namen als Cheval Blanc, Latour, Pétrus, Margaux of Mouton-Rotschild gezwind achter zich.

TEKST : HENK VAN NIEUWENHOVE / FOTO’S : JAN VERLINDE

Sassicaia en 23 grote bordeauxwijnen namen in september 1996 deel aan een uitzonderlijke degustatie die voor het eerst werd ingericht door de Grand Jury Européen. Plaats van het gebeuren : Parijs. Geen enkele andere niet-Franse wijn durfde de handschoen grijpen. Drie topjaren werden horizontaal geproefd : 1983, 1985 en 1990. In het concours ’83 ging de eerste plaats naar L’Evangile, voor Margaux en Vieux Château Certan (van de Belgische familie Thienpont). In de jaargang ’90 haalde Sociando Mallet het, voor Pichon Longueville en Haut-Brion. Voor de grootste verrassing zorgde het millésime ’85 met een eerste plaats voor Sassicaia, gevolgd door Pichon Comtesse de Lalande en Cheval Blanc. Zelfs wijnpaus Robert Parker is in de wolken van deze wijn : “De Sassicaia ’85 is een van de beste wijnen van de eeuw.”

Sassicaia is naar de hoogste roem geklommen. Voor de eerste keer ontvangt markies Nicolò Incisa della Rocchetta een Belgisch journalist op zijn wijngoed in Bolgheri, aan de Etruskische riviera van Zuid-Toscane.

Kenners

van Italiaanse wijnen dwepen reeds langer met Sassicaia. Dit buitenbeentje, vervaardigd in een kuststreek waar men voor enkele decennia slechts bulkwijn produceerde, is sedert jaren de voortrekker van de Super Toscanen, de landwijnen zonder DOC of DOCG. De Sassicaia wordt gezien als de locomotief van het rinascimento, de grote vernieuwing in de Italiaanse wijn in de jaren ’70 en ’80. De productie bedraagt ca. 130.000 flessen per jaar, wat vrij hoog is voor een kwaliteitswijn van dit niveau. Daardoor kan de prijs vrij laag gehouden worden, in vergelijking met andere grote Italiaanse (of Franse !) wijnen. Men koopt een Sassicaia voor iets meer dan 1000 frank. “Ik zou de wijn aan het dubbele kunnen verkopen, maar dat is tegen mijn filosofie”, zegt Nicolò Incisa. Bovendien kan hij het zich veroorloven elk jaar zijn Sassicaia en geen andere wijn op de markt te brengen, vanwege het gematigde en milde (micro-)klimaat aan de zee. Een geprivilegieerde situatie. “Het klimaat is hier zo gunstig dat we eigenlijk geen oenoloog nodig hebben”, lacht de markies. Giacomo Tachis, de beste van alle Italiaanse oenologen, is een bescheiden man en beaamt. “De zonnewarmte en vochtigheidsgraad zijn ideaal. En daar komt nog bij de buitengewone luminositeit, het licht van de Maremmen, dat je nergens anders ter wereld vindt en dat de druiven zo doet rijpen… De kruiden hebben hier meer aroma, de roos en de geranium zijn roder dan elders.”

Bolgheri

ligt zowat halfweg tussen Cecina en Piombino, op enkele kilometers van de kust, in de buurt van de badplaats Donoratico, een bekende naam voor Club Med-adepten. Een kilometerslange dreef van oude cipressen die het zacht glooiende landschap met zijn wiegende korenvelden en trotse wijngaarden in tweeën snijdt leidt naar de poort van dit bucolische dorp dat tegen een heuvel is aangebouwd. Twee namen klinken hier als een klok : della Gherardesca, de adellijke familie uit wiens hand de dorpelingen eeuwenlang hebben gegeten ; Giosue Carducci, de dichter die in 1906 met de Nobelprijs vereerd werd. Nicolò Incisa is langs moederskant een afstammeling van het eeuwenoude geslacht della Gherardesca. Vader Mario Incisa della Rocchetta was afkomstig van een 1000 jaar oude adellijke familie uit Piemonte. Hij trouwde in de jaren ’30 met Clarice della Gherardesca en verhuisde in 1942 naar de Villa Poggio in Bolgheri. Tot dan toe was de streek vooral bekend voor het kweken van bloembollen die naar Nederland werden uitgevoerd…

De markies was een groot liefhebber van Franse wijnen, en toen de voorraad opgedroogd raakte door de oorlog, besloot hij zelf een bescheiden aantal cabernet sauvignon-struiken die hij op het domein van baron Philippe de Rotschild ging halen aan te planten op zijn domein Tenuta San Guido. Mario Incisa was een bijzonder man met een staalhard karakter. Hij hield van de schilderkunst, van het edele paard en van grote wijnen. Toen Philippe de Rotschild hem kwam opzoeken en hem na het proeven van zijn wijn aansprak met “cher ami et collègue” was hij bijzonder geflatteerd. Toch wou hij zijn wijn niet commercialiseren. “Zoals iedere vader die een kind heeft verwekt en jaloers is om het met anderen te delen”, zegt zoon Nicolò. Bovendien haalde de wijn, die op ouderwetse manier vervaardigd werd, niet de kwaliteit van de Franse voorbeelden, zodat de markies zijn hobby maar wat liet sudderen.

Zijn roem haalde hij met zijn paarden. Nearco (jaren ’30) en Ribot (na de oorlog) zijn nog steeds beroemde namen in de wereld van de renpaarden. Geen van beide werd ooit verslagen. Ribot geldt nu nog altijd als het beste en meest spectaculaire paard dat ooit een renbaan heeft betreden. De stallen behoren nog altijd tot het domein en er lopen nog een vijftigtal paarden rond. Maar Nicolò Incisa heeft zijn prioriteiten verlegd.

Mario Incisa

kwam in de jaren ’60 tot de vaststelling dat zijn wijnen almaar beter werden bij het ouder worden en dus toch kwaliteit in huis hadden. Toen begon het tijdperk van de Sassicaia. De markies had intussen bijna alle bestaande wijnstruiken sangiovese, trebbiano en cannaiole vervangen door cabernet sauvignon. Hij kocht enkele fusten, liet de wijn dik twee jaar lageren, en maakte met de hulp van Giacomo Tachis een verbluffende assemblage van cabernet sauvignon met enkele trossen sangiovese. De Sassicaia was geboren, genoemd naar ‘het met stenen bezaaide terrein’. Van de ca. 2500 flessen van de jaargang 1964, die op de markt kwam in 1967, zijn er nog enkele in de familiekelder bewaard. “En hij is nog steeds uitstekend !” weet Nicolò Incisa. De wijn toonde meteen zijn karakter vurig, koppig en ongenaakbaar zoals het beste renpaard uit de stal van de markies. De kenners ontdekten spoedig de grote kwaliteiten van deze wijn. In de late jaren ’70 behaalde Sassicaia een eerste plaats in een blindproeverij van het tijdschrift Decanter, waaraan 33 van ‘s werelds topwijnen deelnamen, inclusief alle grote namen uit Bordeaux. Onder de blindproevers : Hugh Johnson, Serena Sutcliffe en Clive Coates.

Toen Mario Incisa in 1983 overleed, was zijn zoon klaar om de fakkel over te nemen. Nicolò Incisa ging verder met de uitbouw van de wijngaarden tot de huidige 42 hectaren : ongeveer 90 % cabernet sauvignon en 10 % cabernet franc. Vele olijfbomen zijn gesneuveld, maar er blijven er nog 10.000 over. Verder bevat het domein nog 150 hectaren graan en haver om de paarden te voeren, weiden waarop de 25 koeien kunnen grazen, bospartijen en 300 hectaren natuurpark dat uitmondt in zee en aan de Camargues doet denken. De totale oppervlakte van dit gebied bedraagt 2500 hectaren.

Sedert 1994 heeft Sassicaia dan toch zijn DOC gekregen, samen met de enkele andere wijnen van de streek, die stuk voor stuk kwaliteit bieden : Ornellaia van marchese Ludovico Antinori, Tenuta Belvedere van marchese Piero Antinori, de neef van Mario Incisa. Het is daar blijkbaar een onderonsje van markiezen. Piero Antinori heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de Sassicaia. In de jaren ’60 adviseerde hij Mario Incisa en stuurde zijn oenoloog Tachis naar Tenuta San Guido. Toen Sassicaia een succes werd, zorgde Antinori ook voor de commercialisering van deze wijn, want daar had Mario Incisa een broertje aan dood.

Nicolò Incisa

is de eerste om het recente resultaat in Frankrijk te relativeren. “Ik hou niet zo van kwoteringen en rangschikkingen”, zegt de markies, een man wiens woorden vaak getuigen van gezond verstand en humor. Angelo Gaja, de reus uit Piëmonte die zopas wijnakkers in Bolgheri gekocht heeft (Nicolò Incisa spreekt al van Sassigaja), en Castello di Ama bedankten voor de eer en zagen af van deelname. “Ik kan dat best begrijpen”, aldus Il Marchese. “Met een heel goede wijn kan men een slecht resultaat halen. Men heeft immers niets anders dan goede wijnen geselecteerd.” Belangrijker in zijn ogen is de mening van Jan Publiek. “Mijn wijn is altijd op voorhand uitverkocht”, weet Nicolò Incisa. Zestig procent is voor de export bestemd : vooral Japan, Europa, Verenigde Staten en Canada. In dat laatste land bestaat een ware Sassicaia-gekte. Elk jaar, wanneer de wijn op de markt komt, staat men uren voor de winkels aan te schuiven. Iemand ontwierp zelfs T-shirts met de veelzeggende tekst : “I froze my ass for the ’81 Sass”.

Voor Giacomo Tachis is het grandioze succes van Sassicaia geen toeval. “De Europese wijntraditie begint aan het Middellandse Zeebekken”, zegt de theoreticus die werkt aan een boek over wijn in de klassieke oudheid. “Het kan niet anders of in dat warme zeeklimaat moet men voortreffelijke wijnen kunnen maken. Sassicaia is daar een voorbeeld van. De Etrusken maakten hier al wijn, die als we de geschriften mogen geloven van goede kwaliteit was. Ik ben ervan overtuigd dat nog veel andere plaatsen in aanmerking komen voor topwijnen. Sardinië en Sicilië bijvoorbeeld hebben de reputatie alleen maar slechte wijnen voort te brengen. Maar op deze eilanden moet men zéér grote wijnen kunnen maken.”

In de cantina proeven we van het vat de jonge jaargangen 1996, 1995 en 1994. De ’94 is mooi afgerond, maar heeft de rust van de fles nodig na het geweld van de assemblage. De ’95 zit halfweg het proces, is streng en stout. De ’96 verrast met vegetale toetsen, maar proeft toch al naar wijn. We degusteren vervolgens in verticale orde de jaargangen van ’88 tot en met ’92. De ’88 is een goddelijke wijn, een genot voor neus en mond. De ’90 moet nauwelijks onderdoen. En de ’91 is sneller drinkbaar, dus van mindere kwaliteit, maar toch verrassend aangenaam. Dan gaan we aan tafel en bij de pasta-, polenta- en rijstgerechten worden eerst een ’93 en dan een ’81 ontkurkt. In de trattoria staan tientallen weliswaar lege flessen van Sassicaia als trofeeën uitgestald. Het beste bewijs dat deze prachtige wijn niet voorbehouden blijft voor de topgastronomie. Bij het doorlopen van zoveel jaargangen valt duidelijk op dat de wijn herkenbaar is, een duidelijke stempel draagt. Sommigen noemen Sassicaia de meest Franse van de Italiaanse wijnen. De druiven kan men Frans noemen, al komt de cabernet reeds van oudsher in Italië voor. Maar deze wijn koppelt niet alleen kracht aan harmonie, maar heeft daarnaast een ontegensprekelijke elegantie die haast spreekwoordelijk Italiaans is. De wijn heeft iets van een vrouw, maar dan wel een bijzondere vrouw : bloedmooi, vuur in de ogen, een door de zee en de zon getaande huid, met een bedwelmende geur van mediterrane bloemen en kruiden, een stamboom die tot de Etrusken teruggaat en een karakter om bergen te verzetten.

Invoerder voor België : Licata Vino. Tel : (011) 22.20.37. Fax : (011) 24.33.25.

De fabuleuze jaargang 1985.

Marchese Nicoló Incisa della Rocchetta, verscholen in zijn wijngaarden.

Uit de paardenstal van vader kwamen beroemde namen als Nearco en Ribot voort.

De kapel San Guido in Bolgheri.

Een bucolisch dorp met een aristocratisch karakter in het zuiden van Toscane.

Oenoloog Giacomo Tachis : een grote neus voor wijn.

Villa Poggio, waar Mario Incisa della Rocchetta en Clarice della Gherardesca zich in de jaren ’40 vestigden.