Saint-Cyr

De Franse cineaste Patricia Mazuy schildert een onderkoeld, maar gracieus gefilmd portret van de courtisane Mme de Maintenon en haar beschermelingen van Saint-Cyr.

Madame de Maintenon, gestalte gegeven door Isabelle Huppert, was aanvankelijk de courtisane van Lodewijk XIV, later zijn echtgenote. Ze gebruikte haar in bed verworven machtssituatie om een kostschool op te richten voor meisjes uit onbemiddelde families. Haar doel: ze opvoeden naar haar voorbeeld.

De 250 geselecteerde meisjes moesten worden opgeleid tot zelfbewuste, erudiete en geëmancipeerde dames. De jonge meisjes werden eerst ontdaan van hun dialect en kregen naast filosofie, ook geschiedenis en etiquette. Een van hun leermeesters was Racine.

Als de meisjes, na jaren onderwijs, Racines profane verzen uit diens Iphigénie voordragen, wordt Mme de Maintenon zich bewust van de ontluikende seksualiteit van haar pupillen. Uit angst voor deze zonde (haar ingegeven door haar verleden als courtisane) bekeert ze zich tot het katholicisme en laat een rooms-katholiek geïnspireerde tirannie door Saint-Cyr waaien.

De introductie tot het uiteindelijke drama kent een lange aanloop, maar eenmaal de confrontatie tussen Mme de Maintenon en de twee protagonisten Anne en Lucie losbarst, neemt Saint-Cyr de vorm aan van een psychologisch drama met thrillerelementen. De symmetrische beeldcomposities van Patricia Mazuy krijgen na verloop van tijd een claustrofobisch effect. De ruimtes van Saint-Cyr ademen steeds meer een verstikkende sfeer uit. Saint-Cyr wordt voorgesteld als een gevangenis zonder tralies. Het water dat binnensijpelt in de kelders van het gebouw maakt niet alleen de meisjes ziek, het staat tevens symbool voor de aftakeling van het instituut Saint-Cyr. Alsook voor de groeiende waanzin waarin Mme de Maintenon verzinkt.

De geometrische beeldcomposities van Mazuy zetten zich ook inhoudelijk door. De complexe vriendschap tussen Anne en Lucie ontaardt in een haat-liefdeverhouding, waarin religieus fanatisme enerzijds en vrijheidsdrang anderzijds zitten vervat. De ontwikkeling van hun vriendschap loopt parallel met de emotionele en morele evolutie van Madame de Maintenon.

Saint-Cyr is een pakkende studie over macht, hoogmoed, zonde en schuldbesef. Mme de Maintenon wordt voorgesteld als een vampier die teert op het bloed van haar leerlingen. Voor Huppert is de rol op maat gesneden. Regisseuse Patricia Mazuy ontleedt met chirurgische precisie de verdrongen verlangens en emoties van haar protagonisten. Mazuy’s strenge beeldregie en haar poëtisch naturalisme vinden weerklank in de deels ijl, deels onheilspellend klinkende score van John Cale.

piet goethals