‘s Werelds duurste

Trockenbeerenauslese van Egon Müller

Het moet bij de Fransen hard aangekomen zijn dat de rijkste wijnliefhebbers meer geld over hebben voor een Duitse dan voor een Franse wijn. Tot die conclusie kwamen drie Franse (!) auteurs in een overigens prachtig uitgegeven boek : L’Or du vin.

TEKST EN FOTO’S : HARRY DE SCHEPPER

Drie schrijvers, Pierre Casamayor, Michel Dovaz en Jean-François Bazin, hebben in een minutieus onderzoek becijferd welke de duurste wijnen ter wereld zijn. Het befaamde Franse trio zette even alle vooroordelen zeg maar chauvinisme opzij en vergeleek met een opmerkelijke objectiviteit de prijzen van de duurdere wijnen. Als maatstaf namen ze de gemiddelde prijs van elke wijn in vier steden : New York, Londen, Parijs en jawel ook Brussel. Na vergelijking wees het resultaat uit dat de duurste wijn ter wereld een Duitse wijn is : de uit de Mösel-Saar-Ruwer afkomstige Riesling Trockenbeerenauslese Scharzhofberg van Egon Müller.

“Het gaat hier niet om de duurste wijn ter wereld, maar wel om de meest prestigieuze,” nuanceert Egon Müller. Zijn woorden kunnen op verschillende wijze geïnterpreteerd worden. Wie is deze Egon Müller ?

De naam

Egon Müller wordt van vader op zoon doorgegeven. Thans is de huidige bedrijfsleider de vierde Egon Müller in de rij. Het was zijn vader die als eerste van deze roemrijke familie en dit na lang aandringen van zijn echtgenote in 1959 besloot een Trockenbeerenauslese, kortweg TBA, te produceren. Met succes overigens want onmiddellijk werd de wijn het hoogst gequoteerd tijdens de traditionele verkoop per opbod op de markt van Trier. Deze charismatisch man, de derde Egon dus, hield er zeer vooruitstrevende principes op na inzake wijnbouw en wijnproductie. Dank zij hem groeide dit domein uit tot het meest gerenommeerde Duits wijnhuis.

De huidige generatie lijkt in de voetstappen van de vorige Egon te stappen. Zo beslissen alleen zij wanneer er in een bepaald jaar al of niet TBA zal geproduceerd worden. Alleen in de jaren ’59, ’71, ’75, ’76, ’89, ’90, ’94 en ’95 werd er een voldoende kwaliteit behaald voor de selectie TBA. Het klimaat speelt uiteraard de belangrijkste rol. Maar het is aan de mens om te beslissen of de druiven tot in november kunnen blijven hangen en of ze dan nog kunnen geplukt worden. Niet iedere jaargang levert voldoende kwaliteit op. Zo zal 1996 niet als een TBA-jaar weerhouden worden. Hier speelt de ervaring een belangrijke rol en de jonge Müller is dan ook erg blij dat hij nog steeds op de wijze raad van Müller senior kan rekenen.

Het domein Scharzhof

ontleent zijn naam aan de nabij gelegen Scharzhofberg. Het ligt in Wiltingen, een dorp naast het stadje Konz, in de vallei van de Saar. Het was eertijds een klooster dat door Napoleon verbeurd verklaard werd. Jean-Jacques Koch, een jonge monnik die niet de vlucht had genomen, kon het domein in 1797 opkopen. Bij zijn dood werd het in zeven delen opgesplitst. De overgrootvader van de huidige bedrijfsleider kon, dank zij het opkopen van de delen van zijn broers en zussen, het domein reconstrueren tot 7 ha. Deze vormen nu nog steeds het eigendom van de familie Egon Müller.

De Einzellage Scharzhofberg is weliswaar in 1971 en dit tot groot ongenoegen van de Müllers uitgebreid ten westen en ten oosten van de eigenlijke Scharzhofberg tot 27 ha en verdeeld onder 12 eigenaars. Het stoort de Müllers dat bepaalde delen van de wijngaard geen grote kwaliteit kunnen leveren. De ideale Schiefer-bodem, een soort leisteen, die als referentie dient, is op de toegevoegde terreinen niet aanwezig. Sommige andere eigenaars maken niet altijd een even grote kwaliteit. Het is dus uitkijken, de enige échte Scharzhofberg is deze van Egon Müller en die is pal naar het zuiden gericht. De hellingsgraad is indrukwekkend steil en bedraagt op bepaalde plaatsen zelfs 50.

De wijnstokken, uitsluitend Riesling, staan erg dicht op elkaar met een densiteit van ten minste 8000 wijnstokken per ha, wat bijna 1 per m² is. Enkele van die wijnstokken zijn meer dan 100 jaar oud en nog steeds zonder Amerikaanse onderstok aangeplant. Het rendement per ha, maar ook per wijnstok, is dus erg laag.

De reputatie

van Scharzhof als familiedomein is ontzettend toegenomen. Het behoort zelfs tot het wereldvermaarde Primum Familiae Vini, een vereniging van 12 top wijndomeinen, die elk een leidinggevende rol spelen in hun regio. Samen met Antinori, Drouhin, Paul Jaboulet Aîné, Mondavi, Torres, Symington, Clos d’Estournel, Mouton Rothschild, Pol Roger, Hugel en Vega Sicilia behoren ze tot de wereldtop. Zoals in de meeste Duitse wijnhuizen wordt ook in dit domein het gehele scala van wijntypes geproduceerd, weliswaar uitsluitend met Riesling.

Egon Müller junior : “Wij produceren in de eerste plaats een gewone Qualitätswein aus bestimmter Anbaugebiet, kortweg QBA. De most voor deze wijnen mag nog aangezoet worden : zo spelen we voor een bepaald inkomen op veilig. Vanaf het ogenblik dat we een Prädikat toevoegen, willen we ook dat de wijn op een natuurlijke wijze, dus door rijping, voldoende suiker en concentratie behaalt, zodat we dit niet door chaptaliseren (suiker aan de most toevoegen) moeten aanvullen. Onze eisen liggen doorgaans hoger dan het gemiddelde in de streek.”

Zo sturen de Müllers hun plukkers, doorgaans Polen die geroemd worden omwille van hun werkkracht, met twee emmers de wijngaarden in. Reeds tijdens het plukken wordt de selectie gemaakt. De druiven worden onmiddellijk geperst en gisten in foeders van ongeveer 1000 liter. De temperatuur in de diepe kelders van het domein is eerder laag. Na de gisting beslist Egon Müller, na streng proeven, of het een Kabinett wordt of een gewone QBA blijft.

Voor de hogere Prädikaten speelt ook de Oechsle-graad een belangrijke rol. Oechsle is het mostgewicht of de concentratie aan suiker in het sap dat door natuurlijke rijping werd bekomen. Eén graad Oechsle stemt overeen met een suikergehalte van ongeveer 2,35 gram per liter most of sap. Hoe rijper de druiven hoe hoger de Oechsle-graad, maar hoe hoger ook de concentratie van de wijn zal zijn.

De Duitse wijnwet

onderscheidt hiërarchisch in de eerste plaats Kabinett, die een Oechsle van 70 tot 85 moet hebben. Kabinett is doorgaans een goed droge wijn, die eventueel ook als Halbtrocken kan aangeboden worden. Bij Spätlese gaat het van 76 tot 95 Oechsle. De beste worden aangeboden als Spätlese trocken. Auslese (wat selectie betekent) haalt ten minste 83 tot 105 Oechsle. Deze wijnen zijn doorgaans behoorlijk zoet en kunnen vrij goed bewaren. De Rieslingdruif geeft een extra bewaarpotentieel aan de wijnen mee. Bij de zoete topwijnen zijn Beerenauslese of BA gemaakt van uitgezochte en bijna op de wijnstok gedroogde druiven. Voor een Eiswein moeten de druiven minstens 110 Oechsle halen, maar dit kan tot 128 Oechsle oplopen. Om een Eiswein te kunnen maken, moet het daarenboven ‘s nachts gedurende minstens één uur -7 graden Celcius vriezen. De druiven komen bevroren op de pers. Bij het persen komen de beste sappen het eerst vrij. Op deze wijze kan men zeer selectief de betere van de minder goede sappen scheiden. De topwijn is de Trockenbeerenauslese, en die moet ten minste 150 tot 154 Oechsle hebben.

De normen die de Müllers toepassen, zijn nog strenger. Zo zullen ze slechts TBA maken als de rijpheid ten minste 180 Oechsle haalt, wat overeenstemt met een suikerconcentratie van ongeveer 450 g suiker per liter. Deze concentratie toont eveneens aan dat de smaak en aromacomponenten in het sap even intens geconcentreerd zijn. Voor Eiswein streven ze een Oechsle van ten minste 130 of 325 g suiker per liter na. Het spreekt vanzelf dat deze concentraties slechts in uitzonderlijke jaren verkregen worden. De oogst verloopt zeer minutieus, men plukt bijna druifje per druifje. Ook hier werkt men met twee emmers, één voor de TBA en één voor de BA.

De gisting van deze zeer geconcentreerde most verloopt zeer moeilijk en valt reeds bij een alcoholrijkheid van 5,5 % stil. De Trockenbeerenauslese wijn van Egon Müller bevat dus tenminste 5,5 % alcohol, maar tevens een restsuikergehalte van ten minste 330 g per liter. Gelukkig is er naast dit zoete geweld een vrij hoge zuurheid en die bedraagt in deze zeer rijke wijn gemiddeld 12 g per liter.

De topwijnen van dit domein worden slechts in uitzonderlijke jaren geproduceerd en de ’95 Trockenbeerenauslese was de achtste sinds 1959. Als de kwaliteit niet voldoende is voor TBA, wordt er soms wel Beerenauslese gemaakt. Eiswein komt meer voor. Toch blijft het quantum vrij laag. Zo zullen er nooit meer dan 300 flessen TBA worden voortgebracht.

De wijnen worden na een gisting van enkele weken, vrij snel gebotteld. Egon Müller gaat ervan uit dat de wijnen in de fles dienen te rijpen en dat elke vorm van bewaring in houten vaten de wijn alleen maar kan schaden.

Alle topwijnen

van Egon Müller worden tijdens de jaarlijkse openbare verkoop in de Europa Halle van Trier, einde september, in loten aangeboden. Dit jaar werd de ’95 verkocht voor 2800 DM, of ongeveer 56.000 frank… per fles wel te verstaan. Het zijn doorgaans agenten of makelaars die deze wijnen per lot van 48 flessen opkopen om ze daarna meestal aan verzamelaars door te verkopen. Volgens de Müllers kan men hun wijnen tot in de boetieks van Tokio vinden. Bij deze reeds hoge prijzen moet nog een commissie, de kosten van transactie en de btw gerekend worden, zodat deze wijn meer dan 80.000 frank per fles zal kosten. Begrijpelijk dat Egon Müller dan ook fijntjes stelt : “Wij zijn erg verheugd als er in een bepaald jaar TBA kan geproduceerd worden”.

Met een zekere nonchalance wordt door Egon Müller, tot onze grootste verbijstering, een fles Riesling Scharzhofberg Trockenbeerenauslese 1976 ontkurkt. We bekijken de wijn met enige terughoudendheid : “Amberkleurige wijn met oranje tinten, levendig kleur waarin het licht schitterend weerkaatst”. Daarna wordt uitvoerig aan de wijn geroken. Hoewel de hele kamer zich reeds gevuld heeft met een walm van wijngeur, kan men toch “een intense edele geur van gedroogde druif, bijna rozijn, vijgen, gedroogde schil van sinaasappel en andere citrusvruchten, met een evolutie naar vanille (en toch niet op eik bewaard), amandel en zelfs wat marsepein” waarnemen. Hoewel het ons moeite kost het geurmoment te verlaten, proeven we wat aarzelend en erg omzichtig (een druppel kost al gauw enkele honderden franken) deze uitzonderlijk wijn : “Een verfijnde massieve zoete overweldigende smaakaanzet, verfijnd zuur als noodzakelijke ondertoon, evoluerende naar een hemels spel tussen het zoet en zuur, waarbij onvermijdelijk aan de finessevolle tonen van accaciahoning gedacht werd. Onwezenlijk goed en toch subliem elegant. Zeer lang bijblijvend.” Egon Müller schenkt de glazen nog eens zwierig vol, als gold het een doordeweekse wijntje… en geniet letterlijk met volle teugen. Het zou doodzonde zijn hierbij een gerecht op te dienen. Geen enkel gerecht kan de confrontatie met deze wijn aan.

Diezelfde dag rijden we me een vreemd maar tevreden gevoel huiswaarts, zonder ook maar even de behoefte te hebben om iets te drinken. De weergaloze smaak blijft nazinderen, een onvergetelijk proefmoment in onze toch al lange degustatiecarrière. Meinen herzlichsten Dank, Herr Müller !

De invoerders van de wijnen van Egon Müller zijn : Le fou du vin, Slotlaan 31, 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe. Tel : (02) 771.85.40.Jacques Pirard & Fils, rue du Glabais 1, 1470 Genappe. Tel : (067) 77.31.01.Alleen de BA en de Eiswein zijn beschikbaar. De TBA kan eventueel op bestelling bij deze invoerders verkregen worden.

Het kasteel Scharzhof in Wiltingen.

De wijn vertoeft slechts korte tijd in houten vaten, en wordt snel gebotteld om verder te rijpen in de fles.

Egon Müller senior en junior proeven omzichtig de amberkleurige Riesling Trockenbeerenauslese.

De wijngaarden in de vallei van de Saar : de hellingsgraad is indrukwekkend steil en bedraagt op bepaalde plaatsen zelfs 50.

De overrijpe Riesling-druiven zijn eind november klaar voor de oogst.