Roebelpeetvaders

Het spook van de georganiseerde misdaad waart door Europa. Met deze knipoog naar Marx begint Jean Ziegler zijn door en door somber stemmend onderzoek over de maffia.

Een gesprek met Eckart Werthebach, voormalig hoofd van de Duitse contraspionage, zet de toon: “Door haar gigantische financiële macht worden ons hele economische leven, de sociale orde, het openbaar bestuur en de rechtspraak in het geheim door de georganiseerde misdaad beïnvloed. In sommige gevallen legt zij haar wet, haar waarden op aan de politiek. Op deze manier verdwijnen langzaam maar zeker de onafhankelijkheid van de rechtspraak, de geloofwaardigheid in de politiek en uiteindelijk de beschermende functie van de rechtsstaat.” De Zwitserse hoogleraar sociologie en socialistisch parlementslid Jean Ziegler situeert de georganiseerde misdaad in alle windrichtingen, maar focust in dit boek op de machtige misdaadkartels uit de ex-Sovjet-Unie. Waar de Russen met hun KGB en Rode Leger tijdens de Koude Oorlog niet in slaagden, dreigt de maffia wel te lukken: het uithollen en ontmantelen van de westerse democratie.

STRAATMADELIEF.

De Russische maffia was al actief in het tsarentijdperk. Stalin liet de leden systematisch uitroeien. Tijdens de regeerperiode van Brezjnjev (1964-1982) maakte de maffia een merkwaardige comeback. Aanvankelijk werden de grote misdaadclans door de bevolking graag geaccepteerd, omdat ze een zwarte markt op het getouw zetten, waar de door schaarste uitgeputte Russen bevoorrading vonden.

Toen in 1991 de Sovjet-Unie implodeerde, was het hek van de dam. Ziegler ziet de plotse privatisering ten goede komen aan twee groepen: een (in zijn ogen) ongebreideld internationaal kapitalisme en de snel voortwoekerende maffia stortten zich op de verlamde prooi. Ondertussen verloopt de rekrutering moeiteloos: “De harde kern van de kartels wordt voortdurend verrijkt door nieuwe groepen: voormalige van de honger omkomende militairen die professionele moordenaars worden; jonge managers, mannen en vrouwen die geen greintje moreel bezwaar kennen; voormalige hoge functionarissen; generaals die als apparatsjiks tewerkgingen, politiemannen van formaat die op het moment van de privatiseringen voor de misdaad kozen.”

De erfgenamen van de oorspronkelijke Vor v zakone beperken hun jachtterrein niet tot de Russische federatie. Ze zwerven uit naar zowat alle uithoeken van de wereld. Waar ze niet kunnen of willen samenwerken met lokale benden, schieten ze zich een weg naar de heerschappij over de onderwereld. Waarschijnlijk is het ook geen toeval dat er de jongste jaren zoveel tumult is in de prostitutiewijken. Ingewijden gewagen van een pooieroorlog. Mensenhandel is overigens één van de belangrijke hefbomen in de strijd om de macht van de Russische maffia. Geen enkele rivaliserende clan slaagde er ooit in mensenhandel op zo’n genadeloze, grote en lucratieve schaal te exploiteren. Europese politiediensten schatten dat er op zijn minst een half miljoen vrouwen uitgebuit worden in de sekshandel. Zelfs onderaan de ladder lopen de winsten al aardig op: een straatmadelief in Berlijn verdient gemiddeld 350 dollar per dag, waarvan ze zelf amper 14 dollar mag houden. Ziegler wijst Berlijn trouwens aan als de belangrijkste slavenmarkt van vandaag.

HUISBANKIER.

Ziegler maakt er geen geheim van dat een flink deel van het misdaadgeld witgewassen wordt of opgeslagen ligt in zijn land. Daarover had hij het ook al in zijn spraakmakende boek Zwitserland wast witter (1990), waarin hij de rijke Alpenstaat de huisbankier noemt van drugsbaronnen, dictators en andere criminelen. Onlangs, in Hitlers bankiers, onthulde Ziegler dat het brave, neutrale Zwitserland ook graag de financiën beheerde van nazi-Duitsland. Ook toen invloedrijke Russische communisten de val zagen naderen, konden ze vlot sloten roebels versluizen naar veilige Zwitserse kluizen. Daar vinden we het beginkapitaal van sommige clans.

Met een serie smeuïge portretten van even decadente als wreedaardige parvenu-pasja-peetvaders smukt Ziegler zijn onderzoek op. De taferelen van kaviaar slurpende heren in maatpak die koelbloedig hun luitenanten laten martelen of liquideren als ze een faux pas vermoeden, blijven nazinderen. Toch komt de echte schok als blijkt hoe diep de misdaadorganisaties al doorgedrongen zijn in de bovengrondse economie. Zowat 40 procent van het Russische bruto nationaal product (BNP) is in handen van de maffia. Vooral de handel in olie en edelstenen hebben ze in handen. Of wil je liever nucleair materiaal? Alles is te koop.

Ook in het Westen slaat de corruptie toe. Vervolgens gaat Ziegler zwaar over de schreef. Hij trekt parallellen tussen de gewone concerns en de maffia, oreert over een soort killerkapitalisme dat met alle zonden van de wereld beladen wordt. De 62-jarige Ziegler kan het niet laten om alles wat hem niet zint, over dezelfde zwarte kam te scheren. Deze simplistische tirades zijn bijzonder jammer, omdat ze zijn ernstig en alarmerend onderzoek dreigen te ondergraven.

Jean Ziegler, Heren van de misdaad. Meulenhoff/Kritak, 264 blz., 758 fr.

LUC DE DECKER