Robin Hood voor gevorderden

Hij is jong en schatrijk, een anarchistische kapitalist. De Griekse rederszoon Stelios is het brein achter de franjeloze luchtvaartmaatschappij EasyJet, autoverhuurder EasyRentacar, en – de namen waren wellicht op – de internetcafés EasyEverything. Antwerpen en Brussel krijgen heel binnenkort een eigen vestiging. Stelios heeft niét gekozen voor een Easy Life.

In een vensterloos kantoor zit een twaalftal werknemers achter hun computerscherm, gezichten naar de muur, ruggen naar elkaar. De ovale tafel in het midden is leeg. De stafmedewerkers van EasyEverything aan de Londense Tottenham Court Road zijn even diep verzonken in hun digitale werkzaamheden als de tweehonderd klanten van de immense internetshop een verdieping lager, waar de gewijde stilte van een collegezaal in examentijd hangt.

Niemand kijkt op als de baas het kantoor binnenstormt, achter het eerste het beste vrije computerscherm plaatsneemt en zijn mailtjes gaat checken, een klus waarvoor elk aankomend tycoon zich een secretaresse zou veroorloven. Niet de baas van de Easy-bedrijven; iedereen moet op iedere plek kunnen werken, zo luidt zijn filosofie. Zelfs het kader heeft geen eigen bureau.

Niet alleen breekt iedereen zijn tong over “meneer Haji-Ioannou“, de jonge ondernemer (33) moet weinig hebben van zakelijke conventies en heeft informeel gedrag in zijn imperium tot wet verheven. Geen driedelige kostuums, geen ge-meneer, geen privileges voor hoger geplaatsten. Stelios dus, zijn voornaam. Een naam die niet alleen zijn Griekse afkomst onthult, maar die ook perfect is als handelsmerk, en die hem de potentie biedt om uit te groeien tot een one name celebrity. Zelfs Bill (Gates) en Richard (Branson) zijn nobody’s zonder hun achternaam. Passagiers die arriveren op Luton Airport, een kaboutervliegveld nabij Londen, kunnen niet om Stelios heen. Boven de balies van zijn low budget-luchtvaartmaatschappij EasyJet hangt de kreet: Stelios did it again. Dat slaat dit keer niet op de luchtvaartmaatschappij, maar op een jonger lid van de Easy-familie: EasyRentacar.

Wat EasyJet in de luchtvaart doet, doet het nieuwe autoverhuurbedrijf op de weg: de concurrentie aan de kant zetten door flink onder hun prijsniveau te duiken. Boekingen gebeuren voor het grootste deel via internet, waardoor kan worden bezuinigd op tussenpersonen, reisbureaus en overheadkosten. Het hoofdkantoor van EasyJet is niet gevestigd in de dure Londense City, maar in een oranje geschilderde loods op Luton. Het vorig jaar opgezette autoverhuurbedrijf opereert nu vanuit zes Europese locaties: aan het einde van dit jaar zijn dat er waarschijnlijk veertien. Tegen die tijd zal het Europese wegennet met 25.000 baby-Benzen en een handvol Smart-cars verrijkt zijn: door een megadeal met Mercedes kon stevig worden bezuinigd op het startkapitaal.

Dezelfde strategie paste Stelios toe bij het opzetten van zijn keten internetshops: computerfabrikant Hewlett-Packard nam een aandeel in EasyEverything. Negen vestigingen met elk honderden computers zijn er al, zes staan op stapel in bij elkaar zes Europese landen. Twee daarvan komen in Vlaanderen te liggen. Op 28 augustus opent EasyEverything een enorm internetcafé in het Century Centre op de De Keyserlei in Antwerpen. Cyberliefhebbers kunnen zich er uitleven op maar liefst 400 computers. Enkele weken later is Brussel aan de beurt. Een café op het De Brouckèreplein krijgt 425 computers. Mogelijk komt er met de tijd een tweede Brusselse vestiging, maar zekerheid bestaat daarover nog niet. Maar daar zal het niet bij blijven: Stelios wil tegen eind 2000 twintig cafés hebben; een jaar later moeten dat er zestig zijn.

Voor de prijs van al dat gesurf, zijn we voorlopig nog op de Britse tarieven aangewezen. Een gemiddeld uurtje internetten kost er één pond. Wordt het drukker, en is de vraag dus groter, dan wordt dat één pond voor twintig minuten. ‘s Nachts kun je voor het zelfde bedrag zes uur internetten. Wellicht wordt in België een stuk van 50 frank de maatstaf.

Dat Stelios met zijn aanpak een prijzenoorlog ontketent, waarin de concurrenten (waaronder British Airways en KLM) geen middel uit de weg gaan om hem klein te krijgen, ziet hij als de ultieme fun van zijn vak.

Geen mens, geen bedrijf vermoedde enig gevaar toen de zoon van de Griekse reder Loucas Haji-Ioannou, hoofd van de gigant Troodos Shipping, vijf jaar geleden op Luton neerstreek met 325 miljoen frank van pa op zak. Stelios had ervaring opgedaan in het concern van zijn vader, was diens gedoodverfde opvolger, en had inmiddels een eigen rederij opgezet, Stelmar. Maar de redersbusiness was hem niet flitsend genoeg. Hij wilde iets voor zichzelf.

Intussen heeft hij spijt gekregen van die vaderlijke steun, maar het kon niet anders. Geen bank legt zo’n bedrag aan risicodragend kapitaal op tafel voor een 28-jarige avonturier die eventjes een luchtvaartmaatschappij wil opzetten. “Jammer, want ik kan nooit meer een selfmade-ondernemer worden. Het is een van de redenen dat ik mensen die alles uit het niets hebben opgebouwd zo enorm bewonder. Ik ben altijd begonnen met hulp. Van mijn vader om mijn eigen rederij en de luchtvaartmaatschappij op te zetten, van EasyJet om de andere bedrijven op te zetten. Ik begon altijd wel met iets.”

“Als je praat over ambities van jonge mannen is de relatie met hun vader altijd een grote invloed. Het was een grote frustratie voor mij dat ik altijd werd gezien als ‘de zoon ván’. Dat wilde ik veranderen. Hij heeft me sterk beïnvloed, zeker. Hij werkte erg hard en was erg ambitieus. Ik denk dat dit de positieve kanten zijn van zijn invloed op mij. Het negatieve zat hem in de bedrijfsstructuur en de managementstijl; die deugden niet naar de maatstaven van de tijd. Dat voorbeeld wilde ik niet volgen: in de Verenigde Staten kwam toen al een wat informele manier in zwang om een bedrijf te runnen. En mijn vader was natuurlijk een kapitalist. Kapitalisten waren in het Griekenland van na de militaire dictatuur als foute mensen beschouwd. Voor veel mensen vertegenwoordigde mijn vader de duistere kant van het kapitalisme. Ik wilde toen juist het vriendelijke gezicht van het kapitalisme tonen. Ik wilde kampioen van het volk worden.”

Dat probeerde hij aanvankelijk via het voetbal, maar besloot uiteindelijk toch maar hard te studeren. In 1984 begon hij aan de London School of Economics, aangevuld met de City University Business School. Zijn vader wist hem te overhalen om zijn bedrijf, Troodos Shipping, over te nemen.

Het liep anders. De vlotte managementstijl van Stelios viel zowel bij het personeel als bij zijn vader niet in goede aarde. Wat bleef was zijn jongensdroom om de lieveling van de gewone man te worden. Kapitalist weliswaar, maar een aardige kapitalist.

In 1995 begon Stelios’ nieuwe bedrijfje met twee gehuurde toestellen te vliegen vanaf Londen Luton, sindsdien het thuishonk van EasyJet. Van daaruit vliegt het nu op vijftien bestemmingen in Engeland en Europa, met achttien nieuwe toestellen. Daarnaast heeft EasyJet zich stevig in Liverpool en Genève genesteld. Zes miljoen passagiers per jaar. Er wordt gevlogen tegen afbraakprijzen – althans door de vroege boekers – wat weerspiegeld wordt in de schreeuwerige reclames van de maatschappij.

Aan tickets doet EasyJet niet. Passagiers kunnen met hun administratienummer en hun paspoort een geplastificeerde instapkaart afhalen aan de vliegveldbalie. Dat scheelt niet alleen een hele papierwinkel, het drukt ook de kosten. Wie aan boord wat wil eten of drinken, moet daarvoor extra betalen, maar bij welke maatschappij heb je kans dat de big boss je onderweg zelf de hand komt schudden met de vraag of alles naar wens is? Het is ijdelheid, bekent hij, maar ijdelheid met een doel. “Ik maak vliegen voor veel mensen betaalbaar en ik hou ervan om gewaardeerd te worden om wat ik doe. Ik geniet ervan als mensen naar me toe komen en zeggen: bedankt dat u dit doet.”

Toch een volksheld dus.

De krantenkoppen zijn hem niet ontgaan: ‘Consumentenkampioen? Robin Hood?’ “Je hebt gelijk als je beweert dat ik graag met dit soort dingen wordt geassocieerd. Ik heb jaren geleden besloten dat ik me op de massa wil richten, niet op kleine, exclusieve groepen. Ik ben liever McDonald’s dan een exclusief restaurant. Daar ligt ook mijn kracht.”

Net als van zijn snel verworven heldendom, geniet Stelios van zijn kwajongensstreken tegenover de grote maatschappijen. Concurrentje-pesten is een van zijn hobby’s. Geschrokken van Stelios’ succes, begonnen KLM en British Airways (BA) een eigen low budget-tak, respectievelijk Buzz en Go geheten, maar ze slaagden er niet in de oranje EasyJet-vloot aan de grond te houden. Voor de allereerste vlucht van Go kocht Stelios een lading tickets en ging met een aantal personeelsleden in EasyJet-kleding ponctificaal in het vliegtuig zitten. Bij de executive van BA, die de passagiers op een feestelijke toespraak wilde onthalen, brak het stress-zweet uit. Toen BA, ooit berucht om zijn slechte maaltijden, een eigen restaurant opende, sloeg Stelios opnieuw toe. Eigenhandig ontwierp hij een advertentie waarin hij de catering van BA op een lijn stelde met een kindercrèche onder leiding van koning Herodes.

“Ik heb er zelf lol in en ik denk dat de consument houdt van mensen die het establishment een beetje op de hak nemen. Die opkomen voor hun belangen, door goedkopere tarieven in de luchtvaart te bevechten, door de toegangsdrempel tot internet weg te nemen, door goedkope huurauto’s, wat dan ook.”

De financiële marges

van zijn Easy-imperium zijn vooralsnog aan de krappe kant, maar dit jaar moet de grote doorbraak komen. Stelios rekent op een winst zonder belastingen van 20 miljoen pond (1,3 miljard frank) en een omzetstijging van maar liefst 81%, goed voor een totaalbedrag van 250 miljoen pond (16,8 miljard frank). De man begint dan ook langzamerhand de status van tycoon te verwerven. Op stapel staan EasyMoney, een banksysteem dat volledig via internet loopt en waarvoor hij deze maand een definitief akkoord hoopt te sluiten met de Bank of Scotland, en EasyDotcom, een geavanceerd winkelsysteem via het net.

Wat gebeurt er met de Easy-bedrijven als hij op Tottenham Court Road, onder een taxi terechtkomt? “Geen idee, haha. Maar serieus, hoeveel tijd heeft een onderneming nodig om zijn eigen karakter te vormen? Vijf, tien, dertig jaar? Mijn gedachte is dat mijn bedrijven zo snel mogelijk op eigen kracht verder moeten kunnen. De filosofie moet zodanig onderdeel worden van de bedrijfscultuur dat de leider niet meer nodig is. Ik ben ook minder goed in het leiden van een bedrijf dan jij denkt. Ik hou van het opzetten ervan, van het gevecht, en ik denk dat ik de goede mensen heb aangetrokken voor het garanderen van de continuïteit.”

Hij is nog jong, maar hij heeft ervaring. Ervaring die pijnlijk blijkt, getuige de hapering in het gesprek als 1991 ter sprake komt. Toen ontplofte een tanker van de familierederij in de haven van Genua, met als gevolg vijf doden en aanzienlijke milieuschade aan de Ligurische kust. De Italiaanse openbare aanklager legde Stelios en zijn vader, eigenaren van de rederij, doodslag ten laste.

De ramp werd door de Britse sensatiepers breed uitgemeten toen Stelios in 1995 met veel bravoure begon aan zijn EasyJet-avontuur. “Vorig jaar, acht jaar na datum, zijn we tot twee keer toe vrijgesproken. Het was een verschrikkelijk ongeluk, maar het was onze schuld niet. Het was achteraf wel een menselijke fout, van de eerste stuurman. Voor mij was het een zeer, zeer waardevolle les. In de eerste plaats heeft het me doen beseffen dat veiligheid altijd voorop moet staan. De tweede les: niemand is onoverwinnelijk. Ik weet dat de hele zaak morgen kan instorten door één enkel ongeluk. Laat ik het snel afkloppen. Ik ben me bijzonder bewust van de risico’s. Niemand is onoverwinnelijk.”

Copyright: De Volkskrant Magazine.

nell westerlaken