Rik Wouters

Tweeëntwintig was hij toen hij in 1904 de vrouw van zijn leven ontmoette. Zij was zestien, liet zich Nel noemen en verdiende de kost als kunstenaarsmodel. Hij, Hendrik Emiel Wouters, ondertekende zijn olieverfschilderijen, houtskooltekeningen, pastels en sculpturen met de naam Rik Wouters. Maar kopers van zijn werk waren zeldzaam. Totaal berooid trokken Rik en Nel naar Sint-Joost-ten-Node, waar ze een goor atelier huurden en Nel tuberculose kreeg…

Het levensverhaal van Rik Wouters (1882-1916) en zijn muze/echtgenote zit boordevol tragiek. Armoede, ziekte, een huwelijk zonder kinderen, miskenning, oorlog, gevangenschap, een vroege dood: van niets bleef het koppel gespaard. Toch heeft dat sterke lijden er wellicht ook voor gezorgd dat Wouters tot op vandaag tot de verbeelding blijft spreken. Een vernieuwer was deze Belgische kunstenaar immers niet: nog vóór zijn eerste grote individuele tentoonstelling, in 1914, wezen critici beschuldigend naar hem omdat zijn werk niet meer dan een afkooksel zou zijn van het oeuvre van de grote Franse kunstenaars uit die tijd: Cézanne, Bourdelle, Rodin, Matisse. Wouters’ enige verdienste, aldus zijn tegenstanders, bestond erin dat hij al die verschillende invloeden kon synthetiseren.

Niemand zal ontkennen dat Rik Wouters sterk door Cézanne en Matisse – maar bijvoorbeeld ook door Ensor (zoals in ‘De strijkster’of ‘ Dame in het blauw’) – is beïnvloed. Als schilder was hij nu eenmaal een autodidact. Hij analyseerde het oeuvre van de grote (Franse) kunstenaars uit die tijd met passie om er de groei van te begrijpen. En ja, hij keek als beeldhouwer op naar Rodin. Maar welke beeldhouwer deed dat niet bij het begin van de twintigste eeuw? Bij Cézanne zag Wouters dan weer hoe die de zaken wist te simplificeren. En bij Matisse ontdekte hij het vrije kleurgebruik (‘ Appelen en kunstbloemen B‘, ‘ De rode gordijnen‘). Geen van de Belgische kunstenaars in de twintigste eeuw zou ooit nog zulke warme, felle tinten gebruiken als Wouters.

De overzichtstentoonstelling in het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten vormt een unieke gelegenheid om het geraffineerde kleurenpalet van Rik Wouters te herontdekken en zijn werk geconfronteerd te zien met dat van zijn grote voorbeelden. In totaal werden 180 schilderijen, aquarellen, beelden en tekeningen bijeengebracht, de meeste uit privé-collecties. Een grote tentoonstelling dus, misschien zelfs net iets té groot. Als bezoeker krijgt u de indruk dat er voor de aquarellen en tekeningen geen plaats meer aan de muur overbleef: ze worden uitgestald op ronduit slecht verlichte tafels. Maar evengoed overtuigt het gigantische oeuvre u ervan dat niet Rodin, Cézanne, Ensor of Matisse de inspiratiebron voor Rik Wouters vormde, maar wel zijn vrouw Nel. U ziet Nel wanneer ze aan het poetsen is, wanneer ze zich aan het opmaken is, wanneer ze aan het lezen en slapen is. En natuurlijk ziet u haar overmand door huiselijke zorgen. Die waren er immers in overvloed.

In 1914, tien jaar nadat Rik zijn grote liefde ontmoette, werd hij onder de wapens geroepen, naar het front gestuurd en in een Nederlands krijgsgevangenkamp vastgehouden. De artsen stelden kanker vast. Zijn laatste werken, geschilderd in sombere kleuren, getuigen van zijn wanhoop. Rik Wouters stierf, nauwelijks drieëndertig jaar oud.

Jan Lodewyckx [{ssquf}]

‘Rik Wouters, de wording van een oeuvre,’ nog t/m zo 26/5 in het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel.

Info: 02-507 84 80, www.rikwouters.com

Parallel vindt in het Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen de expositie ‘Rik Wouters in eigen bezit’ plaats (met werken die op uitdrukkelijke wens van de schenkers het museum niet mochten verlaten).

Info: 03-238 78 09