Ooit waren Belgen voorlopers in elektronisch betalen. Maar cash blijft hardnekkig populair. Nu de smartphone een alternatief wordt voor de bankkaart, beginnen hightechgiganten zoals Google, Apple en de telecomgiganten zich voor uw portefeuille te interesseren.
Mensen die met cash geld betalen, zijn al lang een doorn in het oog van de betalingsindustrie. Elektronisch betalen is de toekomst, maar de klad zit erin. Cash blijft hardnekkig populair; het aantal betaalkaarten groeit nog wel, maar niet zo snel als in de buurlanden.
Maar een nieuwe generatie betaalmiddelen lijkt op komst. En deze keer zijn niet alleen de banken de voorlopers, maar ook de telecom- en internetgiganten. Onlangs lanceerde Google in de VS zijn Wallet-service. Wie die technologie op zijn telefoon heeft, hoeft er enkel maar langs een lezer mee te zwaaien om te betalen. Voorlopig enkel beschikbaar op één enkel type smartphone, maar dit voorbeeld van Near Field Communication (NFC) komt ongetwijfeld in de nabije toekomst op tal van modellen. Zo circuleert al lang het gerucht dat Apple de technologie in een van de volgende generaties van de iPhone zal integreren.
PayPal, een specialist in kleine internettransacties, heeft dan weer een mobiele applicatie ontwikkeld waarmee mensen geld op elkaars rekening kunnen zetten door hun telefoons (die met NFC zijn uitgerust) tegen elkaar te tikken. Het keert daarmee terug naar zijn roots. Oorspronkelijk was PayPal opgericht om transacties mogelijk te maken tussen de handcomputers van Palm. Maar die markt heeft het snel ingeruild voor die van de internetbetalingen. Online speelt het de rol van uw portemonnee. Je kan er een kredietkaart of een zichtrekening aan koppelen. Ook kan je een bedrag rechtstreeks op je account storten, zoals je geld in je portefeuille zou steken. PayPal groeide door een eenvoudige manier van betalen en fraudebescherming uit tot een van de grootste spelers in e-commercebetalingen.
In 2010 verwerkte het voor meer dan 92 miljard dollar betalingen, waarvan slechts 750 miljoen dollar via mobiele toestellen. Met de ontwikkeling van mobiele apps wil het de groei in dat segment stimuleren. Dit jaar verwacht het dat meer dan 3 miljard dollar via zijn toepassingen op smartphones en andere toestellen zal worden betaald. Het Amerikaanse bedrijf, dat ondertussen een dochter is geworden van de internetveiler Ebay, wil ook de wereld buiten het internet veroveren. Er loopt een proefproject in het Verenigd Koninkrijk waarbij mensen met hun PayPal-account in winkelketens kunnen betalen. Een extra troef die PayPal wil uitspelen, is dat het via zijn applicaties ook promoties kan sturen naar mensen die toevallig in de buurt van zo’n winkel zijn.
Ook Jack Dorsey, een van de stichters van de berichtendienst Twitter, ziet wel wat in het betalingsverkeer. Met zijn start-up Square heeft hij een accessoire voor de iPhone en de iPad ontwikkeld dat de toestellen in betaalterminals voor bankkaarten verandert.
Ook in België zijn er initiatieven voor mobiel betalen. Atos Worldline, dat het overgrote deel van de betalingen met een bankkaart afhandelt, ontwikkelde in 2006 al m-banxafe waarmee een bankkaart aan de simkaart in een gsm kan worden gekoppeld. En de telecomoperatoren en banken werken aan een nieuw Belgisch standaardproduct voor mobiele betalingen. Dat wordt waarschijnlijk gebaseerd op het PingPing-project van Belgacom en moet ervoor zorgen dat ook kleinere bedragen meer elektronisch worden betaald.
Technologische tijdbom
De traditionele bankkaart wordt dus vanuit verschillende hoeken aangevallen. “Het is niet een kwestie van of, maar van wanneer die zaken zullen doorbreken”, zegt Peter Hinssen, partner bij Across Group en expert in de impact van technologie op business. “Mobiel betalen is gewoon de volgende stap. Het is een technologische tijdbom die niet mag worden onderschat.” Hinssen verwacht dat de traditionele banken te maken krijgen met zware concurrentie. “Als de kaarten verdwijnen, zijn de banken hun directe link met de klant kwijt. Misschien worden telecomoperatoren en supermarkten wel de volgende banken. Een kruidenier kan gemakkelijker uw bank worden dan omgekeerd. Supermarkten weten nu al wat we kopen. Als bank zouden ze ook weten wat in ons budget past.”
Voor banken is het verboden de bankrekeningen van hun klanten op zo’n manier te screenen. Volgens Hinssen is het goed mogelijk dat de wetgeving wordt aangepast, omdat onze opvattingen over privacy dagelijks losser worden. “Iets wat vijf jaar geleden onaanvaardbaar was, vindt iedereen nu min of meer oké.”
Wat ook verandert, is de attitude van jongeren tegenover banken. “Uit een recente enquête bleek dat jongeren liever hun geld willen toevertrouwen aan Google of Facebook in plaats van aan traditionele banken. Ze zien hoeveel last hun ouders hebben gehad met banken en hoeveel geld die ermee hebben verloren. De jongeren verkiezen hippe, jonge bedrijven. Het is tijd dat banken met iets nieuws komen.
Wat is hun grootste innovatie van de voorbije vijftien jaar? Online bankieren. Akkoord, er zijn mobiele apps, maar je hebt nog altijd een kaartlezer nodig. Jongeren willen dat het eenvoudiger kan. Dat is het Apple-effect (zo genoemd vanwege bijvoorbeeld het gemak waarmee je in de iTunes-winkel betaalt, nvdr). Daarmee vergeleken, is online bankieren een reis terug in de tijd.”
De gestroomlijnde manier van betalen via Apple of PayPal heeft wel een prijs. Meestal zijn zulke accounts gekoppeld aan een kredietkaart, waarvan de transactiekosten duurder zijn dan die met een debetkaart. Bovenop de kosten die de spelers zelf aanrekenen, moeten ook nog eens de verwerkers van kredietkaarttransacties zoals Visa en MasterCard worden betaald. Belgische projecten met elektronische portefeuilles, zoals Proton, kennen een eerder bescheiden succes. Het gebruik van Proton daalt al jaren; het aantal transacties bedraagt nog 70 miljoen per jaar. M-banxafe van Atos Worldline zit aan 16 miljoen transacties. Het gaat dan om het herladen van telefoonkaarten, het checken van de zichtrekening en betalen via de gsm. Ter vergelijking: Atos verwerkte in 2010 ongeveer 960 miljoen kaartbetalingen via het Bancontact/Mister Cash-netwerk.
Nieuw Belgisch initiatief
Zowel handelaars als banken verwachten daarom veel van de samenwerking met de telecomoperatoren voor een nieuwe, Belgische standaard in mobiel betalen. De werkzaamheden lopen, klinkt het bij de federatie van de financiële sector Febelfin. Als dat standaardproduct er komt, betekent het dat alternatieven zoals Proton bruusk worden stopgezet. Een knelpunt van het nieuwe project kan de kostprijs zijn. Een transactieprijs van 10 tot 15 cent is voor een gewone kaartbetaling draaglijk, omdat het dan om gemiddelde bedragen van zo’n 40 euro gaat. Voor kleinere aankopen, het doelwit van mobiele betalingen, dreigt zo’n tarief de marge van 2 procent die retailers meestal hebben, bijna volledig op te souperen. Sectororganisaties als Comeos en Unizo hebben al aangegeven dat handelaren mobiel betalen niet zullen aanbieden als de kosten te hoog zijn.
“Het is goed dat banken en telecomoperatoren samenwerken en niet elk hun eigen ding doen”, zegt Leo Van Hove professor economie aan de VUB en expert in betalingssystemen. “Dat kan de slaagkans verhogen. Banken zijn volgens mij eigenlijk niet zo geïnteresseerd in die kleine betalingen. Iemand van Banksys (nu onderdeel van Atos Worldline, nvdr) heeft mij ooit gezegd dat banken die graag zouden afstaan aan telecomoperatoren. Die hebben al een contractuele band met hun klanten en kunnen dat factureren. Maar zodra de klant een elektronische portemonnee heeft bij een operator, heeft hij een soort van minizichtrekening waar een tegoed op staat. En die dienstverlening kan op termijn worden uitgebreid tot grotere betalingen. Dat kan uitgroeien tot een normale zichtrekening, al zouden operatoren zich dan wel moeten schikken naar de regulering. Banken willen de grotere transacties die nu met een bankkaart gebeuren, niet verliezen.”
Elektronisch betalen verdubbelen
Het project voor mobiel betalen is ook een kans om wat achterstand goed te maken. België was lang een voorloper in betalingssystemen. Hier werden de uniforme rekeningnummers uitgedacht zodat overschrijvingen veel efficiënter konden verlopen; cheques werden hier al vroeg digitaal verwerkt. En in de jaren negentig werd Proton geïntroduceerd, een eerste vorm van een elektronische portefeuille.
Maar nu zitten we in de middenmoot, zegt Van Hove. “Het aantal elektronische transacties stijgt minder snel dan in andere Europese landen. Zwart geld is daar een verklaring voor. Maar er moet vooral iets worden gedaan aan het aanbod. De grote groei is niet te vinden in nieuwe vormen van mobiel betalen, toch niet als die zich beperken tot de vervanging van bestaande betaalkaarten en temrinals. De grote oorzaak is dat je in veel sectoren nog altijd niet met de bankkaart kan betalen. Denk aan de huisarts. Daar gaat het toch al om serieuze bedragen. Op die plaatsen moeten er meer terminals komen. Ik denk dat de overheid met een echt plan moet komen en handelaars misschien zelfs moet verplichten.”
Een echt plan is er nog niet, een doelstelling wel. De meer dan 1,3 miljard elektronische transacties bij handelaren moeten er tegen 2015 zeker 2 miljard zijn. De Belgische marktleider Atos Worldline, een onderdeel van de Franse softwarereus Atos Origin, verwerkte in 2010 het overgrote deel van die transacties. Volgens zijn jaarverslag bijna 1,3 miljard verrichtingen, waarvan 960 miljoen via Bancontact/Mister Cash. Dat is een stijging van 5 procent. Om de doelstelling te halen tegen 2015, moet de groeivoet minstens verdubbelen.
De beoogde verdubbeling is een onderdeel van een akkoord met de Belgische banken om het in ons land ontwikkelde Bancontact/ Mister Cash-betaalschema voor debetkaarten in stand te houden en aan de Europees SEPA-standaard aan te passen. De investeringen die de banken daarvoor moeten dragen, willen ze recupereren via het verdubbelde aantal betalingen. Eerder wilden de banken het schema inruilen voor Maestro van MasterCard, maar ze keerden op hun stappen terug, onder meer na protest van de handelsorganisaties. Die vreesden een dure aanpassing van de betaalterminals, maar vooral hogere transactiekosten. In België zijn elektronische betalingen relatief goedkoop. Internationaal gezien domineren duurdere schema’s van grote Amerikaanse spelers zoals Visa en MasterCard.
In 2011 is een structureel overleg opgestart tussen de financiële sector en de handelaren om het elektronisch betalen te promoten. Het is de bedoeling onderbenutte sectoren en consumenten via acties te sensibiliseren. “We verzamelen nog gegevens”, zegt Michel Vermaerke, gedelegeerd bestuurder van Febelfin. “Zodra er een nieuwe regering is, gaan we zeker snel aankloppen bij de minister om ook elektronisch betalen bij de overheid volledig te laten inburgeren.”
Niet alleen bij de overheidsinstellingen is er nog marge, ook bij vrije beroepen zoals tandartsen worden er nog vaak grote sommen contant betaald. “Onze patiënten betalen niet elke keer onmiddellijk”, nuanceert Stefaan Hanson van het Vlaams Verbond van Tandartsen. “Daardoor hebben tandartsen te weinig verrichtingen om zo’n terminal te verantwoorden. Zo’n dienst is niet gratis, terwijl er langs de andere kant op de honoraria wordt beknibbeld. Je ziet dat het wel veel wordt gebruikt bij groepspraktijken, omdat die een zekere schaalgrootte hebben.”
Elektronische maaltijdcheques
Het kabinet van federaal minister van Economie Vincent Van Quickenborne relativeert de kostprijs. “Het kost ongeveer 35 euro per maand om via een terminal elektronisch geld te ontvangen”, zegt financieel expert Ortwin De Vliegher. “Dat is niet veel. Zeker als een zelfstandige de tijd verrekent die hij verliest aan het beheer van cash geld. We voeren nu de elektronische maaltijdcheque in. Die zal maken dat er bijvoorbeeld ook meer elektronisch wordt betaald in broodjeszaken.”
De elektronische maaltijdcheques worden verdeeld via een chipkaart die op de bestaande terminals werkt. Het is een van de maatregelen waarmee Dominique Michel, gedelegeerd bestuurder van Comeos, het aantal elektronische transacties bij ketens wil opdrijven. “Ongeveer 60 procent, soms zelfs 65, van de betalingen van de bij ons aangesloten supermarkten is elektronisch. Dat is veel, al passeert er jaarlijks nog voor 40 miljard euro cash aan de kassa’s. De prijs die we voor Bancontact/Mister Cash moeten betalen is redelijk. We zijn ook tevreden dat de tarieven voor de elektronische maaltijdcheques op ons advies voorlopig in die buurt liggen. Wat we wel onlogisch vinden, is dat een bedrijf kan beslissen terug naar papieren maaltijdcheques te gaan. Het gaat om een markt van 1,5 miljard euro en het kan een breekijzer zijn om de betaling met ecocheques of zelfs kortingbonnen elektronisch te laten verlopen. Het potentieel is erg groot.”
STIJN FOCKEDEY
“Een kruidenier kan gemakkelijker een bank worden dan omgekeerd” Peter Hinssen
“Banken proberen de kosten van cash te recupereren door bijvoorbeeld een lagere rente te geven op de zichtrekening” Professor Leo Van Hove
Sectororganisaties als Comeos en Unizo hebben al aangegeven dat handelaren mobiel betalen niet zullen aanbieden als de kosten te hoog zijn.
Uit een recente enquête bleek dat jongeren liever hun geld willen toevertrouwen aan Google of Facebook in plaats van aan traditionele banken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier