Rente afschaffen

De Europese Centrale Bank (ECB) moet zijn rentevoet naar 0% brengen. Dat zei Harvard-econoom Andrew Martin op het congres van het Europees Verbond van Vakverenigingen. Het EVV vraagt ook een renteverlaging, maar of de vakbondskoepel het eens is over de voorwaarden is een andere zaak.

Helsinki (Finland).

De werkloosheid in Europa blijft hoog, terwijl in de Verenigde Staten er geen eind lijkt te komen aan de (jobintensieve) groei van de economie. De verschillende structuur van de arbeidsmarkt – star versus flexibel – wordt vaak als voornaamste reden opgegeven.

Maar voor Andrew Martin, onderzoeker aan het Center for European Studies van de Amerikaanse Harvard University, is dit maar een secundaire reden. Als een van de gastsprekers op het recente congres in Helsinki van het Europees Verbond van Vakverenigingen (EVV) beweerde hij dat het werkgelegenheidssucces van de VS in eerste instantie het gevolg is van een andere macro-economische politiek. “In de VS voert de Federal Reserve ( nvdr – Fed, de Amerikaanse centrale bank) een veel minder restrictief monetair beleid,” zegt Martin in een gesprek met Trends. “De Fed neemt naast prijsstabiliteit en lage inflatie, ook groei en werkgelegenheid in overweging. De Europese Centrale Bank doet dat niet. De huidige rente van 2,5% is bij de inflatie die we nu kennen nog steeds een hoge reële rente.”

Martins betoog speelt in de kaart van het EVV. De Europese vakbondskoepel eiste in Helsinki van de ECB dat hij eindelijk oog krijgt voor groei en werkgelegenheid. Een eis die er trouwens onder impuls van de Belgische vakbonden kwam. Maar de vraag waarom de ECB de rente niet laat zakken, wordt wat omfloerster beantwoord. Er zijn natuurlijk politieke factoren: een jonge instelling als de ECB wil haar onafhankelijkheid bewijzen, zeker na de beeldenstorm van Oskar Lafontaine. Maar er is ook de dreiging van hoge looneisen door de nationale vakbonden. Hogere lonen geven aanleiding tot meer inflatie (bedrijven moeten de hogere loonkosten recupereren via hogere prijzen). En dus moet de rente hoog blijven.

Een uitweg zou de coördinatie van de loononderhandelingen op Europees vlak kunnen zijn, een thema dat ook aan de orde is geweest op het EVV-congres. Maar daarover bestond geen eensgezindheid. Vooral de Scandinaven en de Duitsers moeten er niets van hebben. Maar omdat op regionale schaal de coördinatie al een feit is, evolueert het EVV toch in die richting. Het meest opvallend is het akkoord van Doorn waarbij Belgische, Nederlandse en Duitse vakbonden elkaar jaarlijks ontmoeten en elkaars loononderhandelingen volgen.

HISTORISCH PERSPECTIEF.

Andrew Martin brengt ook historische argumenten aan voor zijn stelling dat de rente omlaag moet. Samen met een collega is hij bezig aan een studie over de economische prestaties van Europa – in vergelijking met de VS – sinds de Tweede Wereldoorlog. “Aanvankelijk lag de werkloosheid lager in Europa dan in de VS,” zegt Martin. “Maar vanaf begin jaren tachtig, bij de tweede olieschok, is de werkloosheid opgelopen. De inflatie is snel gestegen en dat heeft aanleiding gegeven tot een zeer strikt monetair beleid. De VS heeft die politiek sneller laten varen. Al in 1985-1986 kende de VS een snelle groei. Toen is de werkloosheid er gedaald, terwijl ze bleef doorstijgen in Europa. Pas in de late jaren tachtig is Europa gevolgd met een monetaire relaxatie en dat heeft tot een herstel geleid.”

“Vaak wordt gezegd dat de jobintensiteit van de groei in Europa lager is dan in de VS. Maar in de late jaren tachtig was dat niet het geval. Er waren wel verschillen tussen landen. In Duitsland bleef die jobintensiteit lager omdat de Duitse arbeidsmarkt niet zo snel vrouwen opneemt en minder sterk staat op dienstenvlak (twee factoren die de hogere activiteitsgraad in de VS verklaren). Maar toen kwam de Duitse eenmaking met zijn expansionistische fiscale politiek. De Bundesbank was tegen de eenmaking en reageerde met een verstrakking van de monetaire politiek. Het prille herstel werd meteen gesmoord.”

“In de VS werden toen de rentevoeten eventjes verhoogd, maar al snel weer verlaagd. Gecombineerd met een strikte fiscale politiek leidde dat tot een groeiende economie, wat extra fiscale opbrengsten opleverde, waardoor er een budgetoverschot ontstond, waardoor de rentevoeten laag konden blijven en de economie verder kon groeien, enzovoort. Een positieve vicieuze cirkel.”

Het enige probleem is dat de “boom” niet te heet mag worden. Omdat de Fed daar toch wat bezorgd voor is, werd onlangs de rente met een kwartje verhoogd. Maar ook na die Amerikaanse verhoging blijft de rente in Europa hoog, te hoog om de groei te kunnen bewerkstelligen die nodig is om de werkloosheid op te lossen.

“Er is kapitaal genoeg,” zegt Martin. “De winsten van de bedrijven zijn immers fors gestegen. Maar er is wel een tekort aan investeringsmogelijkheden. Ondernemers investeren pas als ze een winstgroei verwachten. En zolang de ECB er alles aan doet om de groei tegen te houden, zullen zakenmensen afwachtend blijven. De ECB zou de rente naar de 0% toe moeten laten evolueren.”

G.M.