REFLECTIE

Zelfs de bijbel

Deze week plaatsen we de boekenrubriek onder de thematitel reflectie. Toegegeven, geen geschikte wimpel om te wapperen boven een streng afgebakend genre, wel een meegaande vlaggenstok om uiteenlopende beschouwende boeken samen te brengen, van bijbelstudies tot het radicaal atheïstische existentialisme van Sartre (zie hiernaast).

Op een kakofonisch mozaïek van politieke tegenvoeters hoeft die poging niet uit te lopen, althans niet voor lezers die de werken kunnen lezen zonder zich vast te bijten in de ideologische motieven. Zoals de Nederlandse schrijver Nicolaas Matsier. In De bijbel volgens (Bezige Bij, 239 blz., 17,50 euro) vertelt hij hoe de bijbel een vermaledijd boek werd in zijn jeugd, opgedrongen en vervolgens afgezworen. Ondertussen heeft hij die mentale wiplash overwonnen en schreef hij een bundel met – vaak enthousiasmerende – introducties op diverse boeken uit het Oude Testament. Matsier benadert de bijbel als literatuur en wil de lezer aansporen om het origineel te (her)ontdekken, zonder religieuze bedoelingen.

“Oog in oog met de tekst zelf,” noemen Jan Fokkelman en Wim Weren die benadering. De hoogleraren redigeerden de turf De bijbel literair (Meinema/Pelckmans, 767 blz., 59,50 euro), waarin 40 auteurs uit Nederland en Vlaanderen de lezer door het Oude en het Nieuwe Testament gidsen. Zowel gedachtegang, stijl, structuur als opvallende parallellen met andere klassieke literatuur worden toegelicht. De bijbel wordt als autonoom meesterwerk voorgesteld en zowel voor gelovigen als vrijzinnigen beter toegankelijk gemaakt.

Ook de Encyclopedie van de mystiek (Kok/Lannoo, 1149 blz., 49,95 euro) telt 40 auteurs, voornamelijk uit Nederland en Vlaanderen. Na een uitvoerige inleiding over het fenomeen mystiek en diverse vormen in diverse religies, volgt een encyclopedisch deel over personen en begrippen. Even proeven: de Perzische mysticus Aboe Said ibn Abil-Khair (967-1047) at tot zijn veertigste alleen ‘s nachts één maaltijd en kastijdde zichzelf. Vervolgens gooide hij het roer om, predikte voor massa’s, en onthaalde hen op maaltijden en religieuze dansen. Uiteraard krijgt ook Brusselaar Jan van Ruusbroec (1293-1381) aandacht. Over de stichter van de augustijnerpriorij van Groenendaal schreef Geert Warnar de biografie annex literatuurstudie Ruusbroec – Literatuur en mystiek in de veertiende eeuw (Athenaeum/P&VG, 398 blz., 34,95 euro). Door de context van de in de volkstaal schrijvende priester uiteen te zetten, reikt Warnar meteen ook de sleutel tot de inhoud van Ruusbroecs boeken aan.

Luc De Decker

Luc De Decker