Rechts bemant de kanonnen van Fort Europa

De rechts-populistische partijen zijn lichtende kometen in de Europese Unie. Dat triomfalistische rechts duwt mee de wereld naar een Nieuwe Depressie.

Socialisten en rechts-radicalen grossieren beide in angst. Achter een zwerm van vrijheidslievende woorden strijden de socialisten en de syndicalisten tegen openheid, mobiliteit en lage grenzen. De rechts-radicalen verkopen hun fobieën brutaler en klitten aan de socialisten bij onderwerpen als globalisering, vrijhandel, migratie. Dat blijft niet zonder gevolgen voor de internationale welvaart in 2006.

Het Vlaams Belang organiseerde in november 2005 een congres over de economie en het bedrijfsleven. Twaalf jaar voordien deed de partij dat over sociale thema’s. Bij die gelegenheid zei Gerolf Annemans tegen wie wilde luisteren: “Wij zullen een uppercut geven aan de socialisten. Wij eisen na hun kiezers ook hun thema’s op.” Het Vlaams Belang schippert tussen de vrije markt en de belangen van de arbeidersklasse, en laat daarbij veel valse noten horen. Wat noch de partijleiding noch de kiezers blijkt te storen. De verburgerlijkte socialisten met hun klandizie van ambtenaren, leraren, modieuze intelligentsia, pragmatische groenen, vrijgestelden en antiglobalisten kalven af. Het Vlaams Belang heeft vandaag het grootste aantal arbeiders onder zijn kiezers, 35 %. Dat is 10 % meer dan SP.A.

Het rechts-populisme is een stofzuiger: enerzijds wordt het sterker – niet enkel in België, ook in de buurlanden – als verdediger van de arbeidersklasse (‘eigen volk eerst’ is een klare kreet tegen de immigratie van Maghrebijnen en Oost-Europeanen, dus de arbeidsmarkt blijft nationaal-ethnisch proper). Anderzijds beïnvloedt het rechtse populisme de socialistische partijen en de syndicalisten. België verklaarde bij de uitbreiding van de Europese Unie met tien nieuwe lidstaten in 2004 dat het in mei 2006 zijn grenzen zou openstellen voor werknemers van het Nieuwe Europa. Frank Vandenbroucke (SP.A), Vlaams minister voor Arbeid en Onderwijs, en Greta D’Hondt, parlementariër voor CD&V en ex-vakbondsleider, roepen luid om de grenzen te vergrendelen tot in 2009 en vertolken de mening van de zwijgende meerderheid onder hun achterban.

Opnieuw een Grote Depressie

Overal in Europa kapen rechts-populistische partijen kiezers en programmapunten van de socialisten. Het Front National in Frankrijk knuffelt een traditioneel links thema als de verdediging van de werkgelegenheid. Denemarken, Vlaanderen en Oostenrijk hebben radicaal rechtse partijen die serieus geworteld zijn in het electoraat. Nederland heeft Pim Fortuyn en zijn politieke beweging bijlange niet verteerd. Polen heeft een rechts-populistische president en een premier sinds de herfst van 2005. Karakteristiek is dat de oude en de nieuwe kometen ter rechterzijde een sokkel hebben opgebouwd van minstens 15 % van de kiezers.

Wie de belangrijkste economische nachtmerrie van de twintigste eeuw bestudeert – de Grote Depressie en de ineenstorting van de globalisering in de jaren dertig – stelt zich de vraag: kan dat opnieuw gebeuren? Ja, dat kan. Want de gefrustreerden bij links en succesvoller rechts herhalen de fouten van het tijdvak 1918-1929. De Grote Depressie heeft drie oorzaken: een stijgende angst voor de vreemdelingen, een stijgend ongenoegen over de (toen prille) internationale organisaties (onder meer de Volkenbond) en een stijgend verzet tegen de wereldhandel en het vrije verkeer van kapitaal. De NGO’s, gemaskerde boeren, anarchisten en hun meelopers cirkelden als wespen rond de onderhandelingen over open markten in Hongkong. De linkse strijdgroepen tegen de globalisering krijgen voor hun thema’s steun en stemmen van de rechts-radicalen in Europa. De aanval op de Washington Consensus – de liberale recepten van het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank – is een aanval op de uitgangspunten en de bestaansreden van die internationale instellingen en de vrijhandel. De aanval op de vrijmaking van de migratie tussen Nieuw-Europa en Oud-Europa is een aanval op de ‘vreemde luizen’, verpakt in sociale jezuïetentaal. De coalitie tegen immigratie, tegen vrije kapitaalstromen en tegen onbelemmerde internationale handel mist voorlopig haar Hitler.

De auteur is redactiedirecteur van

Frans Crols