Paul Samuelson was een buitenbeetje onder de economen, een man die begreep dat een kwinkslag meer impact kan hebben dan pagina’s vol ingewikkelde formules. Een van zijn beroemdste grappen was dat beursdalingen negen van de voorbije vijf recessies voorspeld hebben. De mop dateert van midden de jaren 1960, maar ze zou weleens bijzonder relevant kunnen zijn in 2020.
Samuelson was een van de architecten van de hypothese van de efficiënte markt, die stelt dat aandelenkoersen even moeilijk te voorspellen zijn als olieprijzen en wisselkoersen. De voornaamste reden is dat zulke koersen per definitie al voorspellingen over politieke en economische gebeurtenissen in zich dragen. Marktevoluties voorspellen is voorspellingen doen over voorspellingen. Als dat eenvoudig was, zouden we allemaal rijk zijn.
Toch is het verkeerd te denken dat het geen zin heeft om het te proberen. Er vallen nuttige dingen te zeggen over het mogelijke gedrag van de markten in 2020. Om te beginnen kunnen we de onmiddellijke vooruitzichten voor de economie inschatten. De belangrijkste indicatoren van de wereldeconomie duiden aan dat de groeivertraging zal doorzetten. De prognoses voor de groei van het wereld-bbp worden naar beneden bijgesteld. En de angst voor een recessie in Amerika zwelt aan. Naarmate die zorgen zich verspreiden, zullen de aandelenkoersen waarschijnlijk een tijdje onder druk staan, misschien zelfs ernstig. Maar het is niet onredelijk om te geloven dat de angst voor een recessie later in het jaar zal afnemen. Het marktsentiment zal in 2020 misschien verrassend snel weer opleven.
Als het rendement op staatsobligaties verder daalt, zal de politiek teruggrijpen naar de logica van economische stimulansen met fiscale middelen.
De ongerustheid onder de beleggers blijkt duidelijk uit de honger naar staatsobligaties van rijke landen, de veiligst denkbare activa. In Duitsland en Zwitserland zijn de rentevoeten niet enkel voor spaargeld negatief, maar ook voor obligaties die in de verre toekomst vervallen. Het rendement op tienjarige obligaties is onder de kortetermijnrente gezakt. In het verleden wees zo’n situatie erop dat er geheid een recessie zat aan te komen. Een recente enquête door de Bank of America wijst uit dat 40 procent van de fondsbeheerders volgend jaar zo’n crisis verwacht. Een even groot aandeel denkt dat de handelsoorlog tussen Amerika en China nooit opgelost geraakt. Enquêtes over het bedrijfsvertrouwen leveren even zwartgallige resultaten op.
Fiscale stimulansen
De grote vraag is dus of we iets aan de horizon bespeuren dat een beetje optimisme wettigt. In de eerste maanden van het jaar zullen we alvast weinig goed nieuws te horen krijgen. De kans is groter dat het consumentenvertrouwen stilaan geïnfecteerd zal raken door de dip in het ondernemingsklimaat. De angst voor een recessie zal toenemen, en de aandelenkoersen zullen er steeds meer onder lijden. Het rendement op langlopende obligaties zal verder dalen in Amerika en nog dieper wegzakken in Europa.
Ellende blijft echter zelden eeuwig duren. Er zijn krachten aan het werk die ertegen strijden. Een daarvan is het monetaire beleid. Sceptici hebben gelijk als ze erop wijzen dat de centrale banken maar weinig munitie meer hebben waarmee ze de economie kunnen aanvuren nu de rente al zo laag is. Als Amerika en China hun rentevoeten echter nog laten zakken en de Europese Centrale Bank obligaties opkoopt, zal de vlotte kredietstroom tussen bedrijven en consumenten op zijn minst niet in het gedrang komen. Dat zal een bodem creëren voor de aandelenkoersen.
Waarschijnlijk zal meer nodig zijn om de ambiance op de financiële markten op te krikken. Maar het zou ook onverstandig zijn om een heropleving tegen het einde van 2020 zomaar van tafel te vegen. Als het rendement op staatsobligaties verder daalt, zal de politiek teruggrijpen naar de logica van economische stimulansen met fiscale middelen: belastingverminderingen en verhoogde uitgaven, gefinancierd door leningen. Zulke beleidsmaatregelen werden lang niet meer overwogen omdat de invoering vaak slecht getimed is: het duurt een eeuwigheid voor politici het ergens eens over geraken. Omdat de angst voor een recessie groeit, zal de druk op de politiek echter toenemen. Als beleggers rekening beginnen te houden met een agressieve fiscale stimulus, zullen de aandelenkoersen opveren en de obligatierendementen stijgen. Zoals Samuelson een halve eeuw geleden al opmerkte: soms voorspellen de markten catastrofes die niet gebeuren. De kans bestaat dat 2020 zo’n jaar wordt.
De auteur is Buttonwood-columnist van The Economist
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier