Ratcatcher

De Schotse filmmaakster Lynne Ramsay aan het woord over haar opmerkelijk debuut ‘Ratcatcher’.

Ratcatcher situeert zich in een grauwe sociale woonwijk in Glasgow. De leefwereld van de twaalfjarige protagonist James beperkt zich tot de beslotenheid van het piepkleine appartement dat hij samen met broers, zussen en ouders deelt en de bezoedelde waterloop die de wijk omringt. Op een van zijn rondzwervingen ontdekt James een idyllische verkaveling, waar hij zich uit zijn harde omgeving kan terugtrekken.

Zo samengevat doet Ratcatcher onmiddelijk denken aan het Britse sociaal realisme van Ken Loach en Mike Leigh. Maar niet voor Lynne Ramsay: “Ik zie mijn film eerder als een antithese van het sociaal-realisme. Ik vind me niet terug in het expliciete van deze beweging. Ratcatcher brengt de gemoedstoestand van het hoofdpersonage op de voorgrond. Ik creëer emoties met beelden.”

James’ dromen, verlangens en gedachte-associaties primeren op het narratief verloop. Het drama schuilt bij Ramsay binnen het beeld. Ze filmt de miserie van haar hoofdpersonage zeer stijlvol. “Ik probeer het sublieme van de dagelijkse realiteit vast te leggen. Ook de meest lelijke werkelijkheid,” vervolgt Ramsay haar betoog. “Het klinkt cliché, maar voor een eerste film keert men terug naar een universum dat men kent. Ik ben in Glasgow geboren en heb steeds een bepaalde poëzie gevonden in de lelijkheid van mijn omgeving. Ik wou zeker geen politieke film maken. Ratcatcher gaat over de moeilijkheid van het opgroeien. Ik breng de gebeurtenissen gezien door de ogen van een kind. Hiervoor ging ik terug naar mijn eigen kindertijd. De staking van de vuilnisdienst in 1970 bijvoorbeeld, ligt aan de oorsprong van het surrealistisch beeld van die berg vuilniszakken dat in de film een deel van het decor uitmaakt.”

Door de aandacht besteed aan details en het spaarzaam gebruik van dialogen, lijkt Ratcatcher bij momenten een film over de stilte. Ramsay plaatst tevens de natuur tegenover de sombere wereld van de mensen. Ramsay: “De droomwereld van James in de verkaveling, moest eruit zien als een schilderij en contrasteren met de dramatisch getinte kleurloosheid van het leven in de woonwijk. Om dit effect te bekomen werden de kleuren gedesatureerd.”

Voor sommige critici doet Ramsay’s maniërisme afbreuk aan het drama van haar hoofdpersonage, door anderen wordt ze uitgeroepen tot meest talentvolle cineaste van de hedendaagse Britse cinema. Beide uitspraken zijn overdreven. Ratcatcher is evenwel een prachtig kleinood met een aanstekelijke spontaneïteit.

piet goethals