Puzzelende fiscalist met een missie

Tijdens een netwerkevent voor ondernemers bekeek iemand me onlangs met oprechte compassie omdat ik een baan heb die over een moeilijke en zware materie gaat. Het gaat in mijn baan alleen maar over geld, en dan nog over de minst leuke kant aan geldzaken: belastingen. Ik kreeg bijna een medaille voor moed en zelfopoffering.

Ik begrijp die reactie wel. Want natuurlijk is het zwaar. Als een ondernemer je belt omdat hij een wurgtaxatie heeft gekregen, bijvoorbeeld een met belastingverhogingen van 200 procent, dan weet zowel hij als ik dat dit de doodsteek voor het bedrijf kan betekenen. En dan kan ik als advocaat wel zeggen dat dat onterecht is, intussen ligt die wurgtaxatie er wel.

Het gebeurt ook dat je mensen jarenlang begeleidt door gerechtelijke procedures waarbij we van eerste aanleg naar het hof van beroep gaan, en dan ook nog eens naar het Hof van Cassatie stappen. En als je pech hebt, trekt de fiscus met hetzelfde dossier tot twee keer toe naar Cassatie. De middelen zijn immers onuitputtelijk aan die kant van de rechtszaal. Dat zijn jaren vol stress en onzekerheid voor de belastingplichtige, en hij heeft wel degelijk eindige middelen.

Soms wordt ook het gezin geraakt. Zo overkwam het een cliënt dat er een wettelijke hypotheek werd gelegd op zijn gezinswoning voor een belasting die al integraal was betaald in het buitenland, maar er was discussie ontstaan over welk land die belasting mocht innen. Zulke situaties vreten aan de gezondheid van mensen. Dat je jaren later in het gelijk wordt gesteld, kan dat leed niet herstellen. Dus ja, het is soms zwaar. Niet alleen de menselijke kant weegt, ook de druk die je in zulke omstandigheden als professional ondervindt, kan hoog zijn. Het is een onderschatte reden waarom er zo’n hoge uitstroom is uit de advocatuur bij jonge advocaten.

Sommige advocaten ontwikkelen er een afweerschild voor, maar het is mij nooit gelukt het spreekwoordelijk tefallaagje te kweken. Daarentegen zorgt oprechte verontwaardiging over hoe de overheidsmacht zich tegen burgers kan keren er wel voor dat ik na al die jaren nog altijd bijzonder gemotiveerd ben om mensen te begeleiden en het woord voor hen te voeren. Maar een mens kan een baan niet duurzaam blijven doen op basis van strijdlust alleen.

Dus had ik die netwerkende ondernemer graag willen uitleggen dat cijfers ook leuk zijn, en dat een boekhouding en een aangifte een beetje zoals puzzels zijn. Dat je dus ook als fiscaal advocaat intellectueel voldoening haalt uit je werk. Het uitwerken van een juridische argumentatie voelt als het leggen van een puzzel, waarbij je verschillende puzzelstukken bij elkaar zoekt – zoals de wettekst, de rechtspraak, de bewijsstukken van het dossier en de feiten – en ze met elkaar verbindt met taal.

Soms krijg je goede stukken en dan is er de voldoening als die puzzel in elkaar valt en je gewoon wéét dat het schaakmat is – of tenminste tot de volgende zet. Soms krijg je maar belabberde stukken en is het zoeken naar een manier om de schade te beperken, of ben je al blij als de stukken gewoon weer in de doos passen.

Maar dat heb ik maar allemaal niet verteld. Ik vrees dat de compassie dan snel gekeerd zou zijn in meewarigheid en dat ik in mijn eentje verder moest nippen van mijn glaasje cava. En er is niets zo triest als op een netwerkevent in je eentje cava te staan drinken. Zeker als je jezelf net geout hebt als een puzzelende fiscalist met een missie.