De komende twintig tot dertig jaar neemt de globalisering af, zoals het water bij eb wegtrekt van het strand.” Dat is de voorspelling van de Franse econoom Jacques Sapir in La démondialisation. Volgens hem zijn we aan het einde van een proces dat begon met de opheffing van het Bretton Woods-systeem en de goudstandaard in 1973. Het heeft de weg vrijgemaakt voor een ongecontroleerd verkeer van kapitaal over heel de wereld, maar dat systeem botst nu op zijn grenzen.
“De demondialisering is volop bezig, zoals we kunnen vaststellen. De onderhandelingen over een vrijere wereldhandel zijn al een tijdje vastgelopen. China blijft het internationale monetaire systeem verstoren. En de staten treden sinds 2007 massaal op de voorgrond om het economisch stelsel bij te sturen”, schrijft Sapir.
De toegenomen vrijhandel sinds het einde van de jaren zeventig is volgens Sapir een mislukking en de politiek zal er meer en meer afstand van nemen. Zonder al te veel oog te hebben voor de miljoenen mensen die de voorbije jaren door de toegenomen wereldhandel uit de armoede geraakt zijn, legt de econoom vooral de nadruk op de negatieve aspecten van de vrijhandel. Hij verwerpt de positieve analyses van ‘le doux commerce’. Meer vrijhandel heeft niet tot minder conflicten geleid.
In de ogen van Sapir is de stelling dat de mondialisering van de handel tot meer vrede in de wereld heeft geleid een vergissing. Integendeel, de lokale conflicten zijn alleen toegenomen. Tegelijk wijst de econoom op de ecologische problemen (opwarming van de aarde) en de vele sociale conflicten die wereldwijd de kop opduiken. Volgens hem kon het anders gelopen zijn had men in de jaren negentig eerst met de GATT en later met de Wereldhandelsorganisatie andere prioriteiten gesteld, zoals internationale maatregelen die de werkgelegenheid moeten aanzwengelen.
Veel van Sapirs waarnemingen kloppen, maar op een bepaald moment verliest de auteur de pedalen. Dat er inderdaad een tendens is waarbij de staten meer tussenbeide komen in het economische proces is juist, denken we maar aan de redding van de banken en de aanpak van de schuldencrisis. Maar dat we daarmee getuige zijn van een “onvermijdelijk terugtrekken van de almacht van de markten”, klopt niet. De snelheid waarmee een aantal Europese landen zijn schulden afbouwt en een besparingsbeleid voert, gebeurt net onder druk van de financiële markten.
Sapir verliest al helemaal de pedalen als hij in de ‘demondialisering’ het signaal ziet om protectionistische maatregelen te nemen. Het is het bekende discours. Handelsbarrières moeten worden opgezet. Europa moet een economisch fort worden waarbinnen bijna een autarkie heerst. Europa moet afstand nemen van het vrijhandelscredo dat “leidt tot de vernietiging van openbare diensten en van jobs in de industrie”. Het boek van Sapir past dan ook in een hele reeks publicaties die na het wegtrekken van de globalisering pleiten voor de vloedgolf van het protectionisme, vooral in Frankrijk. Zo pleit een andere econoom, Alain Chauvet, in Un autre monde. Protectionnisme contre prédation voor een nieuw economisch Jalta waarbij de wereld wordt opgedeeld in negen protectionistische zones.
Jacques Sapir, La démondialisation, Seuil, 2011, 260 blz, 19,50 euro
ALAIN MOUTON
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier