Londen is in de ban van zijn godenkind, de modeontwerper Alexander McQueen. De tickets voor de retrospectieve ‘Savage Beauty’ in het Victoria & Albert Museum zijn voor de volgende weken uitverkocht. Terecht. De tentoonstelling dompelt je onder in een totaalervaring die ook voor een niet-modefreak als ik overweldigend mooi is.
Ik heb een hekel aan het woord ‘visie’. Ik vermoed zelfs dat bedrijven geen visie kunnen hebben en dat dat voorrecht is weggelegd voor individuen. Individuen zoals Lee Alexander McQueen
De modeontwerper kon zijn visie scherp formuleren. “Je moet de regels kennen om ze te kunnen breken. Daarom ben ik hier, om de regels te breken, en toch de traditie te behouden.” Maar zijn grensverleggende aanpak sprak nog het meest uit de volgende quote: “Ik heb heel lang geleerd hoe je kleren moet construeren. Dat is belangrijk als je ze wil deconstrueren.”
McQueen was een vroege schoolverlater en heeft het vak geleerd bij kleermakers op Savile Row. U kent ze wel, die straat waar u die peperdure Britse pakken kunt laten maken. Zijn gehele oeuvre, hoe extravagant ook, vertrok telkens opnieuw vanuit zijn vakmanschap als kleermaker. Hij kende de regels. Hij wist hoe je een perfect zittend pak maakt. Hij respecteerde het professionalisme van de couturier. Maar dan doorbrak hij die regels, met ongewone stoffen, een brutale snit, onverwachte deconstructies, provocerende attributen. Meestal adembenemend mooi, soms een zware vergissing.
De tentoonstelling is zo indrukwekkend overweldigend dat ‘de regels kennen om ze te kunnen doorbreken’, nog lang bij uw columnist nazinderden. Zou dat ook gelden in andere sectoren? In ieder geval bij restaurants. Topchefs leren eerst gewoonweg het vak. Pas daarna beginnen ze te experimenteren. Maar zou iets analoogs gelden voor bijvoorbeeld het bankwezen?
Het is duidelijk dat die sector aan een grondige hervorming toe is. We rijden eens te meer geblinddoekt tegen 200 km/uur naar een afgrond. Als u mij niet gelooft, (her)lees dan maar eens ‘Het kan niet waar zijn’ van Joris Luyendijk. Maar wie moet het bankwezen hervormen? Politici? Academici? Journalisten? Een topbankier lanceerde veertien dagen geleden de ernstige waarschuwing dat de volgende financiële crisis net door het ingrijpen van de overheid nog veel ernstiger zal zijn dan de vorige.
Misschien is dat louter preken voor de eigen kerk, in de hoop weer meer vrijheid te krijgen om monsterbonussen uit te betalen. Maar misschien heeft de man wel gelijk. In ieder geval kent de overheid de regels niet. Ik heb tijdens mijn loopbaan met letterlijk tientallen bankiers gesproken. Een bank is geen koekjesfabriek. Een bank is geen staalbedrijf. De regels van het spel zijn er complexer dan de buitenspelregel in het voetbal. Er moet dus een Alexander McQueen onder de bankiers opstaan. Iemand die de regels zeer grondig kent, weet waar ze monsterlijk gevaarlijk zijn, en die met respect voor de traditie van bankier als edel beroep, de dingen op zijn kop weet te zetten. Een bank dus een bank laten zijn, maar met andere regels.
Iedereen weet waar het schoentje wringt. Er lopen maar weinig McQueens rond. Henry Ford en Steve Jobs waren zulke figuren in het bedrijfsleven. En bij ons ongetwijfeld dokter Paul Janssen. Waarom zijn er zo weinig regelbrekers? Wie de regels te goed kent, geraakt erop verliefd en denkt dat zij de enige echte waarheid weerspiegelen. De regels worden heilig. Het zijn niet de Franse wijnbouwers die ervoor gezorgd hebben dat het aantal zeer lekkere én het aantal topwijnen exponentieel is toegenomen. De manier waarop de Fransen wijn verbouwden en vermarkten was gestold in heilige principes. Maar regels worden uiteraard pas echt gevaarlijk als ze vooral de groep bevoordelen die ze goed kent. Vraag beter niet aan advocaten om het recht te vereenvoudigen. Hoe complexer de regels, hoe meer hun broodwinning is gegarandeerd.
Echte scholing is eerst en vooral discipline. Eerst moet je moeizaam basisvaardigheden verwerven. Pas dan kan je gaan spelen met die vaardigheden. En pas dan kan echte genialiteit zich tonen. McQueen pleegde zelfmoord na zijn allermooiste collectie. Misschien had hij een vorm van perfectie bereikt. In vele sectoren van onze economie kunnen we al blij zijn als we de creativiteit van een H&M hebben bereikt; maar andere sectoren hebben dringend een Alexander McQueen nodig.
De auteur is professor-emeritus aan de Vlerick Business School.
MARC BUELENS
Er moet een Alexander McQueen onder de bankiers opstaan.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier