Praktisch humanisme

Bij zijn aantreden kondigde paus Franciscus aan dat het een kort pontificaat zou worden, maar inmiddels is hij al zeven jaar de leider van de kerk. Die periode ging niet onopgemerkt voorbij. De eerste Zuid- Amerikaanse paus botst op heel wat oppositie, maar heeft hij ook een grote groep medestanders. Tot dat laatste kamp behoort kerkjurist Jürgen Mettepenningen. Deze paus heeft zijn verwachtingen ingelost.

Het is nooit de bedoeling van Mettepenningen geweest een boek met een zwaar theologische of kritische inslag te schrijven. Eerder wil hij op een beknopte en laagdrempelige manier schetsen wie deze paus is en wat zijn boodschap is. De paus is begaan met de belangrijkste thema’s waar de westerse wereld mee worstelt, stelt hij. Ze zijn samen te vatten in het acroniem dream: dialoog, relaties, ecologie, armoede en migratie.

Maar eenvoudig is dat niet voor de kerk. De voorbije jaren verloor ze heel wat van haar gezag. Kenmerkend voor paus Franciscus is dat hij minder dan zijn voorgangers de nadruk op de ‘juiste leer’ dan op het ‘juiste leven’ legt. Op zich is zijn overtuiging niet fundamenteel verschillend, maar hij wil eerder een begeleider dan een lesgever zijn. “Scherp gesteld: waar Johannes Paulus II en Benedictus XVI doorgaans de klemtoon legden op juist geloven en ethische regels, is het accent sinds de komst van Franciscus in Rome vooral op liefdevol geloven en het leven komen te liggen.” Hij legt ook sterk de nadruk op berouw en vergeving, minder op de rechtvaardigheid die moet geschieden. “Het humanisme 2.0 dat Franciscus voorstaat, is geen paradigma van en voor gelovigen, maar uitdrukkelijker dan ooit een paradigma voor de universele mensheid. (…) Noem het een ‘praktisch humanisme'”, aldus Mettepenningen.

Zijn Latijns-Amerikaanse achtergrond is een belangrijke factor. Niet alleen speelt dat een rol in de manier waarop hij tegen de zaken aankijkt. Ook zijn kijk op de kerk is anders, wat zich in zijn reisbestemmingen uit. Hij kiest voor de periferie. Grotere landen mijdt hij, maar eerder gaat hij naar Lampedusa of Lesbos. Hij wordt “de meest coherente linkse leider van het moment” genoemd en drukt ook intern zijn stempel op de kerk. Van het college van kardinalen heeft hij de helft benoemd.