Portretten van Europeanen

Terwijl de Botanique in Brussel de “Europeanen” presenteert, kan u in de Londense National Portrait Gallery zijn “Portretten” van beroemdheden en anonieme mensen bekijken: Henri Cartier-Bresson.

Henri Cartier-Bresson, intussen al de negentig gepasseerd, heeft de elegantie van de allergrootsten en de bescheidenheid van de allerbesten. De man was zelf aanwezig in de Brusselse Botanique tijdens de vernissage van zijn tentoonstelling “Europeanen”, een reeks foto’s uit alle uithoeken van Europa, van 1930 tot vandaag. Zijn blik staat op scherp, een glimlach op zijn lippen. Hij straalt nog altijd een legendarische discretie uit. En tegen een radiojournalist, die vreemd genoeg een zeker puritanisme (of bedoelde hij strengheid?) ontwaarde in de foto’s, zei Cartier-Bresson dat hij nooit ofte nimmer puriteins is geweest. En dat is ook zo: je hoeft maar enkele foto’s waarop vrienden en kennissen poseren te bewonderen om te merken dat de kunst van Cartier-Bresson erin bestaat te strelen met de lens. De Brusselse tentoonstelling bewijst het met haar 180 foto’s meer dan eens.

Cartier-Bresson begon als tekenaar en schilder. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat het gevoel voor compositie en evenwicht het samenspel tussen personage en achtergrond bepaalt. “Europeanen” schildert van de Balkan tot de uiterste punt van Spanje, van de Griekse Eilanden tot Abruzzo, van Ierland tot Estland, van de oevers van de Marne tot de Bosporus, de reisroute die de fotograaf tot de jaren ’70 aflegde. De verscheidenheid van het Europese continent blijkt uit de verschillende beroepen, klederdrachten, feestkostuums, landschappen en gezichten. De blik van de fotograaf verenigt al deze Europeanen in afdrukken waarvan de grote afmetingen de onthullende of ontroerende details beklemtonen.

In Londen zijn het de portretten van beroemdheden en onbekenden die het culturele leven van meer dan een halve eeuw samenvatten: Sartre als existentialist, Matisse met zijn duiven, Picasso met ontbloot bovenlijf, cineast Jean Renoir…

Cartier-Bresson heeft zijn Leica nog niet definitief aan de muur gehangen, maar is teruggekeerd naar het tekenen. “Une méditation,” zo zegt hij zelf. We kunnen in de Botanique overigens ook kijken naar, en mediteren over de beelden van vijf jonge fotografen van hier en nu, die andere hoofdstukken uit de geschiedenis van de fotografie schrijven.

“Europeanen” in de Botanique, Koningsstraat in Brussel, tot 14 juni, van 11 tot 18 uur, behalve op maandag. “Van hier en nu”, zelfde adres. Portretten van Henri Cartier-Bresson, National Portrait Gallery, St Martin’s Place, Londen, tot 7 juni. “Tête à tête”, portretten van Cartier-Bresson, voorwoord van E. Gombrich, Gallimard, 144 blz., 2400 frank.

Alain Delaunois