Politieke nachtbrakers

26 november 2011. Na een marathonvergadering van bijna negentien uur bereiken de politieke onderhandelaars een akkoord over de begroting en over een hele reeks structurele sociaaleconomische hervormingen. Wat me in de marge van deze blijde tijding fascineert, is hoe die politieke kopstukken een onderhandeling ‘op scherp’ gedurende negentien uur volhouden. Deze tour de force is natuurlijk lang niet uniek in onze vaderlandse geschiedenis. De techniek van de nachtelijke uitputtingsslag is een traditie geworden. Het lijkt wel of het zo hoort: een standard operational procedure van het politieke bedrijf.

U hebt wellicht ook een mateloze bewondering voor het doorzettingsvermogen van Elio, Laurette, Wouter, Bruno, Charles, Benoît en Alexander. Maar als ik u was, zou ik dit nachtbraken niet te snel ophemelen tot de nieuwe management best practice. U kijkt beter eerst even naar wat slaap-tekort met de mens op de werkvloer doet. Niet veel goeds.

Enkele Amerikaanse collega’s stelden onlangs nog vast dat slaaptekort de kans op deviant gedrag op de werkvloer aanzienlijk vergroot. Vaak gaat het om kleine uitwassen die hooguit wat kostelijk zijn: verzuim, laattijdig aankomen, vroegtijdig vertrekken. Maar soms leidt slaaptekort ook tot werkelijk aberrant gedrag: uitingen van vijandigheid, woede-uitbarstingen, diefstal en vandalisme. “Dat zie je aan de inhoud van het akkoord”, zo hoor ik de heren De Leeuw, Leemans en Vercamst al denken. “Vandalisme tegen het sociale bestel, diefstal van Jan Modaal.”

Nu moet u weten dat zeven uur slaap eigenlijk een minimum is. Zeven uur blijkt nodig om de batterijen van het brein weer op te laden en de cognitieve capaciteiten scherp te krijgen. Is uw nachtrust beduidend korter, dan vermindert de activiteit in de prefrontale cortex, het hersengebied dat instaat voor de controle van onze emoties en gedragingen.

Slaaptekort kan bijgevolg leiden tot irritatie, vijandigheid en angst, tot destructief, impulsief en agressief gedrag. Slaaptekort wreekt zich dan ook het meest in taken en situaties waarbij emoties, en vooral de controle daarvan, belangrijk zijn. Preventie en slaaptraining zijn daarom vooral van belang voor medewerkers die veel klantencontacten hebben, risicovolle functies uitvoeren of geregeld met kritieke incidenten te maken krijgen.

Dat roept vragen op bij de soms onmenselijk lange shifts van chirurgen. Maar ook bij de ‘tot de finish’-attitude van onze politici. U begrijpt nu wellicht waarom Elio, Laurette, Wouter, Bruno, Charles, Benoît en Alexander in het prille ochtendgloren en met een kleurrijke verzameling microfoons onder de neus niet altijd als teamplayers overkomen? Met zombies kweek je geen vertrouwensband.

Politieke onderhandelingen behoren wellicht tot de meest complexe situaties die een mens zich kan indenken. De onderhandelaars willen nemen maar moeten daartoe ook kunnen geven. Ze doen af en toe een duit in het zakje in de blinde hoop dat de tegenpartij volgt. In een een-tegen-eensituatie is dat nog te overzien. Maar in een pokerspel met zijn zessen verliest zelfs de grootste chessmaster de controle. Onderhandelaars proberen de taart zo vakkundig mogelijk te verdelen terwijl de buitenwacht verlangt dat ze de taart vooral vergroten. Ze worden heen en weer geslingerd tussen de calculus van de politieke eigenbaat en de ondergeschiktheid aan het maatschappelijk belang.

Politieke onderhandelingen zijn situaties waarin succes afhankelijk is van creativiteit en innovativiteit, van permanente risico-inschatting en een scherp besef van wat wel en nog niet haalbaar is. Precies in dat soort situaties is het effect van slaaptekort erg groot. Of die nachtelijke marathons tot betere uitkomsten leiden, durf ik ten zeerste te betwijfelen.

Of ik het dan ook meteen een slecht akkoord vind? Neen hoor, ik kan al bij al goed leven met wat op tafel ligt. Het oogt redelijk evenwichtig, met blauwe, rode en oranje kantjes. Het akkoord is natuurlijk wat onsamenhangend. Maar dat is niet zo verwonderlijk als je moet onderhandelen onder zware druk van de financiële markten. Zelden heb ik de onzichtbare hand zo dwingend aan het werk gezien. Slaapwel.

De auteur is decaan van de faculteit Economie en Bedrijfsweten- schappen aan de KU Leuven .

LUC SELS

Slaaptekort wreekt zich het meest in taken en situaties waarbij emoties, en vooral de controle daarvan, belangrijk zijn.