Politieke en andere gieren

Politieke afrekeningen, syndicale arrogantie en bizar management stuurden Sabena de afgrond in. Dat blijkt althans uit twee kritische boeken over de financiële crash.

Wanneer twee bedrijven samenwerken, mag verondersteld worden dat ze er allebei beter van worden. Zo’n commerciële logica leek niet aan de failliete Belgische luchtvaartmaatschappij Sabena besteed. Het samenwerkingsverband met Virgin Express vormde een schoolvoorbeeld van een managementcase, maar dan eentje om te tonen hoe het vooral niet moet. Sabena versaste heel wat klanten naar de lagekostendochter, maar die passagiers konden dat doorgaans niet appreciëren. Ze kregen er niet de verwachte Sabena-service.

Sabena-topman Christoph Müller erfde het contract van zijn voorganger Paul Reutlinger en wordt er nog altijd woedend over. Het contract kostte tussen de 22 en 34 miljoen euro per jaar. De opgestapelde kosten waren goed voor nagenoeg een derde van de schuldenlast van Sabena. Dan wordt er alleen nog maar rekening gehouden met de directe verliezen en niet eens met de onberekenbare schade als gevolg van het kwaliteitsimago. Müller spuit zijn gram in De crash van Sabena. De drie journalisten Steven Decraene, Peter Denruyter (beiden VTM) en Geert Sciot ( De Morgen) gunnen ons een blik in de turbulente keuken van de teloorgegane Belgische luchtvaarttrots. Het opdiepen van stuitende miskleunen als het contract met Virgin Express kenmerkt hun benadering. Zulke feiten waren al gekend, maar de auteurs peuteren wat meer achtergrondinformatie los en proberen ze in hun context te plaatsen. Dat lukt voor de ene episode al wat beter dan voor de andere. Over een gelijkaardige overeenkomst met City Bird, bijvoorbeeld, hadden ze wat gedetailleerder mogen uitpakken.

Minister Daems in de wind gezet. Centraal in de noodlottige afloop staan een pijnlijke rist managementmisslagen en het egoïstische beleid van medehoofdaandeelhouder Swissair. De Zwitserse maatschappij werd verwelkomd als een reddende sint-bernardshond, maar neemt in het boek veeleer de gedaante aan van een gulzige gier die boven een zieltogend bedrijf cirkelt. Wat zich onder die donkere mantelende vleugels afspeelde, lijkt voer voor een financiële thriller. Maar ook de politici en vakbonden krijgen meer dan zomaar een veeg uit de pan. Politieke postjesjagers, communautair getouwtrek en onrealistische syndicale eisen worden genadeloos uit de doeken gedaan.

Tijdens de fatale duikvlucht maakten de politici het bonter dan ooit. Politieke spelletjes leken belangrijker dan de redding. Die sfeer wordt met tragikomische precisie geschilderd tijdens de vaudeville rond een akkoord tussen de Belgische regering en Swissair in de zomer van 2001, waar eerst minister Johan Vande Lanotte ( SP.A) zijn VLD-coalitiepartners een neus zette. Vervolgens tackelde premier Guy Verhofstadt (VLD) zijn partijgenoot en Sabena-voogdijminister Rik Daems. Vreemd genoeg stak Patrick De Maeseneire het vuur aan de lont. Toen was De Maeseneire nog een hotshot bij uitzendgigant Adecco, vanaf overmorgen, 1 juni, is hij topman bij de Zwitserse chocoladereus Barry Callebaut. Hij zat ook in de raad van bestuur van Sabena. Swissair-voorzitter Mario Corti vroeg hem om hem in contact te brengen met politici. Met minister Daems wilde Corti geen gesprek, omdat hij een rechtszaak tegen Swissair aangespannen had. Zo kwam De Maeseneire bij zijn vriend Vande Lanotte in Oostende terecht. Na een woede-uitval over de nieuwe piste, konden ook Verhofstadt en zijn kabinetschef hun wagen aanhaken. Daems en Sabena-voorzitter FredChaffart werden buiten de gesprekken gehouden. Vande Lanotte zorgde ook nog gauw voor een akkoord met de socialistische vakbond, maar de christelijke vakbond werd niet gepolst.

Verboden te verdenken. Het zomerakkoord was een klinkende overwinning voor de Zwitsers. Swissair moest immers niet langer zijn participatie in Sabena opvoeren tot 85%, zoals eerder afgesproken, maar moest alleen in diverse fasen het nieuwe businessplan financieren, waarvoor ook de Belgische regering diep in de buidel zou tasten. Bovendien moesten de Belgen beloven om Swissair van elke verdenking op fraude vrij te stellen.

“Volgens goed ingelichte bronnen moesten de Belgen dit slikken omdat Corti dreigde anders een aantal minder fraaie Belgische daden in het Sabena-dossier wereldkundig te maken,” commentarieert freelance journalist Aart De Zitter in Het avontuur van Sabena. Prompt vermeldt hij dat het slechts om een kras gerucht gaat. Waardoor de lezer hongerig achterblijft. Dat gebeurt wel eens vaker in dit Sabena-boek. Het geeft weliswaar een duidelijk overzicht van de geschiedenis, de roem en het verval, maar het vertoont sporadisch ook wat sporen van haast. Zijn drie collega’s hebben voor hun De crash van Sabena blijkbaar net iets meer tijd genomen om de feiten op een rij te zetten.

Luc De Decker [{ssquf}]

Steven Decraene, Peter Denruyter & Geert Sciot, De crash van Sabena. Van Halewyck, 324 blz., 22,50 euro. Aart De Zitter, Het avontuur van Sabena. Lannoo, 256 blz., 22,50 euro.

Swissair werd verwelkomd als een reddende sint-bernardshond, maar neemt in het boek veeleer de gedaante aan van een gulzige gier die boven het zieltogende Sabena cirkelt.