Poetins Europese zakenpartner

Gerhard Schröder vindt Europa te kritisch voor het spierballengerol van de Russische president Vladimir Poetin. Niet verwonderlijk, want de ex-bondskanselier is voorzitter van Nord Stream, het bedrijf dat Duitsland van Russisch gas voorziet.

De voormalige Duitse bondskanselier Gerhard Schröder was op maandag 3 maart in Parijs gastspreker voor een groep Franse politici en bedrijfsleiders. Het thema van de causerie was de toekomst van de Europese Unie, maar al snel verplaatste het debat zich naar de spanningen in Oekraïne. Schröder tackelde openlijk de westerse landen. De sociaaldemocraat waarschuwde dat het isoleren van Rusland een slechte zaak is en dat de Europese Unie zelf verantwoordelijk is voor de crisis in Oekraïne door een associatieverdrag af te sluiten dat incompatibel was met de Russisch-Oekraïense douane-unie.

Het is niet de eerste keer dat Schröder het openlijk opneemt voor Rusland en zijn staatshoofd. In het verleden noemde hij president Vladimir Poetin een “loepzuivere democraat”, wat in Duitsland de wenkbrauwen deed fronsen. De uitspraken van Schröder hoeven niet te verwonderen. Hij is een persoonlijke vriend van Poetin, maar vooral: beide heren zijn de architecten van de Nord Stream-gaspijpleiding, die Duitsland jaarlijks van 55 miljard kubieke meter gas voorziet.

Bij ons staat de voormalige SPD-bondskanselier (1998-2005) vooral bekend als de architect van het Duitse jobwonder met zijn lage loonkosten en flexibele arbeidsmarkt. Maar sinds hij bondskanselier af is, is een andere Schröder opgestaan. Kort na zijn verkiezingsnederlaag tegen Angela Merkel in september 2005 stapte hij opvallend snel over naar het bedrijfsleven. Schröder ging aan de slag bij wat toen het consortium North European Gas Pipeline Company heette (in 2006 werd het Nord Stream AG), met het Russische staatsgasbedrijf Gazprom als belangrijkste aandeelhouder (51 %). Zijn beginjaarsalaris: 250.000 euro per jaar. Hij heeft in Berlijn een bureau met uitzicht op de Russische ambassade. Symbolischer kan niet.

Kameraad van de patroons

Het consortium wou via de Baltische Zee een gaspijpleiding aanleggen die Duitsland van Siberisch gas moest voorzien. Schröder zag daar al snel de noodzaak van in, toen Gazprom op bevel van Poetin in januari 2006 na een zoveelste conflict met Oekraïne de gaskraan naar het buurland dichtdraaide. Schröder wou de Duitse energiebevoorrading veiligstellen zonder afhankelijk te zijn van de onzekere transitlanden Oekraïne en Wit-Rusland. Een pijplijn over zee zou ook de Baltische staten en Polen geo-economisch buitenspel zetten.

Schröders carrièreswitch kreeg veel kritiek. De pers noemde hem Schröder AG (de nv Schröder), men noemde hem ‘Genosse der Bossen‘ (kameraad van de patroons) en de politoloog Gerd Langguth merkte schamper op dat de voormalige bondskanselier “even snel de politiek had verlaten als hij zijn drie ex-echtgenotes had laten zitten”.

Maar vooral kreeg Schröder het verwijt aan belangenvermenging te doen. Nog toen hij bondskanselier was, probeerde hij een Duitse overheidsgarantie van een miljard euro af te dwingen voor een krediet van Gazprom, wat mislukte.

1 miljoen euro per jaar

Maar Nord Stream werd een succes. In de herfst van 2011 werd de gaspijplijn geopend. Ze vertrekt in Vyborg niet ver van Sint-Petersburg en loopt via de Baltische Zee om 1200 kilometer verderop te eindigen in het Duitse stadje Lubmin. Kostprijs: 7,4 miljard euro. Ook huidig bondskanselier Angela Merkel (CDU) is de Nord Stream-route genegen. Duitsland is voor zijn energiebevoorrading voor 30 procent afhankelijk van Russisch gas en met de Duitse kernuitstap zal dat aandeel nog toenemen. Het is een win-winrelatie voor beide landen: Duitsland levert Rusland harde valuta in ruil voor energie, met dank aan Schröder. Gazprom is sindsdien sterk aanwezig in Duitsland. Het is shirtsponsor van Schalke 04, het sponsort culturele evenementen en het financiert Duitse scholen en kinderdagverblijven.

Gerhard Schröder is nog altijd voorzitter van de raad van bestuur van Nord Stream, dat overigens ook de Duitse giganten BASF en E.ON onder zijn aandeelhouders telt. De energiesector maakt trouwens slechts één deel van de zakelijke activiteiten van de Altkanzler uit. Hij werkt ook voor de uitgever Ringier in Zürich, adviseert de Franse tak van de Rothschild-bank en de Turkse premier Erdogan. In Abu Dhabi leidt hij samen met sjeik Hamadan de Deutsch-Emiratische Freundschaftsgesellschaft. De voormalige SPD-toppoliticus is ook in het lezingencircuit actief, waar hij tot 50.000 euro voor een voordracht vraagt. Een goedgevulde agenda die Schröder jaarlijks 1 miljoen euro oplevert.

ALAIN MOUTON, ILLUSTRATIE JENS CLAESSENS

Duitsland levert Rusland harde valuta in ruil voor energie, met dank aan Schröder.