Zelfs ondernemingen die er aandacht aan besteden, hebben het moeilijk om de interne communicatie efficiënt te laten verlopen. Daarom doen meer en meer bedrijven een beroep op bedrijfstheater. Het doel? Op een ludieke manier met het personeel communiceren en duidelijk maken waarom de top bepaalde beslissingen heeft genomen.
Bedrijfstheater kan je moeilijk een nieuw managementinstrument noemen. Het wordt over het algemeen gebruikt als human-resourcestool voor kaderleden. Doel van het bedrijfstheater is oplossingen voor leiderschapsproblemen op een ludieke manier laten voorstellen door acteurs. Voorstanders van bedrijfstheater zien dat als een alternatief voor saaie managementcursussen. De theaterseminaries tonen vaak het contrast tussen twee bedrijfsculturen. In het eerste bedrijf doen de personeelsleden gewoon hun werk en gaat er van alles mis. Bij de tweede organisatie hebben de medewerkers verantwoordelijkheid, handelen ze zelfstandig, werken met elkaar samen en streven een gemeenschappelijk doel na. Eigenlijk niets meer dan een ingewikkelde situatie die op een eenvoudige manier voor de medewerkers wordt uiteengezet.
Er bestaan verschillende types van bedrijfstheater. De kernwoorden bij bedrijfstheater zijn rollenspel of praktijksimulatie. Bedrijfstheater ontwikkelt leersituaties, waarin rollenspelacteurs een natuurgetrouwe weergave geven van wat er in de praktijk voorkomt. De aanbieders van bedrijfs-theater bieden vele mogelijkheden en varianten aan, van oefensituaties in een training tot en met verborgen theater in de realiteit, zoals mystery shopping. Opleidingsbureaus die zich specialiseren in bedrijfstheater kiezen vaak voor interactief theater. De mate van interactiviteit stemmen zij zorgvuldig af op het doel en de omstandigheden van de groep. Dat varieert van een complete voorstelling die aanleiding geeft tot discussie tot en met zelf een voorstelling spelen.
Bij het middenmanagement is bedrijfstheater – ongeveer twintig jaar geleden ontstaan in Canada – ingeburgerd. De methode vindt nu stilaan ook zijn weg naar grote groepen arbeiders en bedienden. Zo zette Vitamine W, een organisatie voor de promotie en het behoud van tewerkstelling die ook HR-training en -advies aan bedrijven geeft, vorig jaar onder andere het project ‘Bedrijfstheater als HR-instrument voor werknemers in een ludieke omgeving’ op poten, samen met de Vlerick Leuven Gent Management School.
Veranderingen uitleggen
De doelstelling sloot tot op zekere hoogte aan bij andere vormen van bedrijfstheater: het kan moeilijk aan te kaarten kwesties op een eenvoudige en humoristische manier bespreekbaar maken. Het theater van Vitamine W, dat de naam Straffe Koffie kreeg, werd door Philips Lighting Turnhout en LU in de praktijk toegepast. “Het biedt voer voor dialoog over veranderingen op de werkvloer tussen werknemers en het management onderling,” zegt Toon De Smet, HR-manager bij Philips. “Als er bepaalde veranderingen in het bedrijf moeten worden doorgevoerd, kan de boodschap makkelijk worden overgebracht via het bedrijfstheater.” Die veranderingen zijn geen klein bier. Bedrijfstheater wordt gebruikt om sommige zaken duidelijk te maken wanneer bijvoorbeeld een herstructurering wordt doorgevoerd of een nieuwe baas wordt aangesteld.
Volgens Desmet sluit dat bedrijfstheater aan bij de nood om de werknemers op de werkvloer snel te kunnen bereiken. Bovendien kan in zeer korte tijd een grote groep worden bereikt. Desmet benadrukt wel dat zo’n theater geen instrument moet zijn om bepaalde boodschappen op een aangenaam verpakte manier over te brengen. “Dat moet je onmiddellijk duidelijk maken,” zegt de HR-manager van Philips. “Je werknemers zouden kunnen denken dat achter het theater bijvoorbeeld een softe methode schuilt om een afvloeiing aan te kondigen. Het is eigenlijk een opleidingsinstrument dat toegankelijk en begrijpbaar is voor iedereen binnen de organisatie.”
Voor KMO’s én grote bedrijven
Vaak wordt de indruk gegeven dat bedrijfstheater alleen mogelijk is in kleine bedrijven waar iedereen iedereen kent en bepaalde problemen onmiddellijk in een vertrouwd kader naar voren worden gebracht. De praktijk toont echter dat het ook anders kan. Bedrijfstheater is ook interessant bij bedrijven met grote groepen personeelsleden, waar bepaalde boodschappen bijna alleen op een onpersoonlijke manier kunnen worden doorgegeven. Volgens Desmet zou het gevaarlijk zijn om bepaalde veranderingen alleen te laten communiceren door de directe verantwoordelijken. Hij vraagt zich niet alleen af of ze de boodschap wel op de juiste manier zullen overbrengen, Desmet is ook van mening dat de werknemers het gevoel zouden krijgen dat een aantal zaken boven hun hoofden worden afgehandeld.
“Vandaar de voorkeur voor de concrete aanpak,” benadrukt Desmet. “En daar is Straffe Koffie een goed voorbeeld van.” Straffe Koffie gaat over de fictieve onderneming Aromamasters, een koffieschenkerij, die net een ander bedrijf heeft overgenomen. Die overname brengt veranderingen met zich voor het management en het personeel. Om deze veranderingen in goede banen te leiden, vraagt Aromamasters tips en advies aan het personeel van Philips en LU. Het toneelstuk laat zien hoe de werknemers van het fictieve Aromamasters omgaan met het beleid. Professionele acteurs vertolken herkenbare typetjes die elke onderneming tewerkstelt. Desmet: “Dat theater is een simulatie van het bedrijf. Er worden zowel positieve als negatieve situaties gecreëerd en een bedrijf krijgt zo de kans om eigen situaties te analyseren. Werknemers herkennen bepaalde spanningen die ze hebben meegemaakt met hun collega’s. Tijdens een nabespreking bleek dat ze zichzelf in die situatie herkenden.”
Bij LU moet de ludieke aanpak het overleg stimuleren. Het bedrijf heeft vorig jaar een aantal herstructureringen afgerond. De gebeurtenissen in een fictief bedrijf waren zeer herkenbaar voor het personeel van LU. Volgens Jean-Luc Van Vyve, HR-manager bij LU, worden de medewerkers aangespoord om over het theater te praten. “Het bedrijfsspektakel is een middel om onze fabriekscultuur te versterken. Ook het pedagogische aspect is niet te verwaarlozen. Het theater verduidelijkt hoe bepaalde kwesties en verschillende visies erop ludiek kunnen worden aangepakt.”
Philips vond zo’n project noodzakelijk omdat het aansluit bij zijn doelstellingen als innoverend productiebedrijf. Toon De Smet: “Innovatie is bijna synoniem met veranderen. Veranderen in de productie, processen en organisatie, maar ook op menselijk vlak. Dat groeien in menselijk kapitaal willen we op een aangename manier bevorderen. Het bedrijfstheater past daar perfect in.”
Onderdeel van het HR-beleid
Het bedrijfstheater is eigenlijk een onderdeel van een breder HR-concept. Met Straffe Koffie willen de initiatiefnemers niet alleen de betrokkenheid van het personeel bevorderen tijdens de voorstelling. Het wil ook de reflectie achteraf versterken. Bovendien is er een voortraject voorzien, waarbij de opvoering wordt afgestemd op de bedrijfscultuur en op het beleid rond opleiding en training. Interne communicatie speelt hierin een cruciale rol. Na de opvoering worden reacties losgeweekt die nadien in evaluaties worden gebruikt. “Daarmee vatten we wat de kern van de zaak is als het over verandering gaat,” zegt Van Vyve. “Het theater slaagt erin de medewerkers wakker te schudden.”
Onderzoeken tonen aan dat bedrijfstheater leidt tot meer mondigheid, een grotere assertiviteit bij de werknemers en een aanpassing van de attitudes. Het effect is natuurlijk moeilijk meetbaar, maar het zorgt volgens Desmet voor een kwaliteitsverbetering, een verlaging van het absenteïsme en een verhoogde productiviteit. Het Straffe Koffie-concept werd in elk geval goed gesmaakt door de Philips-werknemers. Bij een enquête achteraf bleek dat 90 % van de werknemers het concept herkenbaar en een aanrader vindt, 70 % vindt het bruikbaar. Desmet: “De opvoering was geen one shot. Het zal in de toekomst nog herhaald worden bij Philips.”
Alain Mouton
Bedrijfstheater leidt tot meer mondigheid, een grotere assertiviteit bij de werknemers en een aanpassing van de attitudes.
“Werknemers herkennen bepaalde spanningen die ze hebben meegemaakt met hun collega’s.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier