De federale regering neemt maatregelen om de financiële houdbaarheid van het Belgische pensioenstelsel te versterken. Hoe moeten we dat pensioenakkoord beoordelen zonder ons al te erg te laten meeslepen door de hoerastemming in het Vivaldi-kamp? We vroegen het aan Pieter Timmermans, de CEO van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO), en Herman Matthijs, professor openbare financiën (VUB/UGent).
Het kernkabinet heeft afgesproken de ‘perequatie’ van de ambtenarenpensioenen (het mechanisme waardoor de ambtenarenpensioenen, bovenop de index, mee stijgen met de weddes van de actieve ambtenaren) te plafonneren. De bijdrage op de aanvullende pensioenen van de privésector, die werkgevers en vennootschappen betalen (de zogenaamde tweede pijler), wordt verhoogd van 3 naar 6 procent. Daarnaast ontvangen mensen die langer blijven werken dan de datum waarop ze met vervroegd pensioen kunnen gaan, een pensioenbonus. Wie drie jaar langer werkt, zou 22.645 euro extra krijgen.
Maatregelen op drie niveaus dus, die deze morgen plotsklaps uit de bus zijn gekomen. Althans, zo leek het.
Hoe verrast bent u door deze deal?
PIETER TIMMERMANS. “Niet heel erg, omdat je wist dat er de jongste dagen gesprekken waren. De verrassing is dat de budgettaire impact beperkt is, maar de symboliek belangrijk. Met deze hervorming zullen we de betaalbaarheid van de pensioenen en de vergrijzingskosten niet kunnen oplossen. Na de verkiezingen moeten er échte, structurele hervormingen komen. Ik denk dan aan de zaken die in het rapport van Frank Vandenbroucke uit 2014 staan. Daarin wordt onder andere een puntensysteem voor de pensioenen bepleit, alsook dat de pensioenen aan de levensverwachting worden gekoppeld.
‘Voor de eerste keer is er een hervorming van de overheidspensioenen’
Pieter Timmermans (VBO)
“Maar de symboliek dus. Voor de eerste keer is er een hervorming van de overheidspensioenen. Daar is tien jaar of langer over gediscussieerd. Ten tweede: zowel de sociale partners als de werkgevers hebben gezegd: blijf van de aanvullende pensioenen af. Er is op dat vlak een fiscale en sociale standstill, tot 2028. Waarom? Omdat er nog veel werk op het terrein is. Mensen zeggen dat ze moeten sparen voor hun aanvullend pensioen, en ze tegelijkertijd belasten, is een slecht signaal. Ik vind het belangrijk dat de regering die oproep respecteert. Een derde element is de pensioenbonus, die nu veel explicieter en aantrekkelijker is. Het is echter alleen een bonus, geen malus voor wie vroeger wil stoppen.”
HERMAN MATTHIJS. “Ook voor mij was de verrassing niet groot. We moesten iets doen om aanspraak te kunnen maken op de eerste schijf van het Europese relancegeld. De overeenkomst is sneller beklonken dan verwacht om op een goed blaadje te staan bij Europa. Ik ga ervan uit dat de regering al contacten heeft gelegd met Europa.”
Maar de hervorming is niet voldoende?
TIMMERMANS. “Zelfs zonder Europese druk zijn we een hervorming aan de samenleving verschuldigd, om het pensioenstelsel betaalbaar te houden. Maar als men denkt dat men met deze pensioenhervorming het debat sluit, dan dwaalt men.”
MATTHIJS. “Als we het pensioenprobleem structureel willen veranderen moeten we op een kapitalisatiesysteem overgaan (dit systeem houdt in dat iedereen tijdens zijn loopbaan bijdragen stort op een individuele rekening. Dit kapitaal wordt belegd in pensioenfondsen en later uitgekeerd, nvdr.).
‘Dat de lagere pensioenen nu de volledige perequatie behouden… tant pis’
Herman Matthijs (VUB/UGent)
“Het is een akkoord van geven en nemen, dat ook wel wat geld gaat kosten: die pensioenbonus, vrouwen die een aantrekkelijker pensioen krijgen (zo wordt moederschapsverlof bijvoorbeeld beschouwd als ‘effectief werken’, nvdr.), hogere bijdrage… Ik denk dat de socialisten een goede slag geslagen hebben. Cd&v en de liberalen gaan het echter moeten uitleggen aan hun achterban. Want die tweede pijler en die hogere pensioenen betreft, dat is hun kiespubliek. Dat de lagere pensioenen nu de volledige perequatie behouden … tant pis.”
Wat zijn – naast de Europese fondsen – andere positieve zaken die eruit kunnen voortvloeien?
MATTHIJS. “Ik had eerder opgevangen dat de Bijzondere Bijdrage Sociale Zekerheid (BBSZ), een crisisbelasting die in de jaren 1990 ingevoerd werd onder premier Jean-Luc Dehaene (cd&v), zou verdwijnen. Maar dat blijkt nu toch niet definitief beslist; het wordt gekoppeld aan de fiscale hervorming.
“Het gaat om 55 euro maandelijks, een nutteloze bijdrage. Ik pleit al langer voor die afschaffing. Al heeft die ook wel een kostprijs.”
TIMMERMANS. “Op zich zou het een goede zaak zijn om op die manier het netto-inkomen van de werkende mens op te krikken.”
Sommige reacties zijn vrij scherp. Zo laat ondernemersorganisatie Unizo weten “teleurgesteld” te zijn over de deal, en spreekt ook Voka over “slechts een kleine stap”.
TIMMERMANS. “Het is zeker een Belgisch compromis met gebreken. Aangezien we aan de vooravond van de verkiezingen zitten, is de verwachting dat men zwaarder zou ingrijpen niet realistisch gebleken. Niettemin: als je geen compromis kunt sluiten, moet je niet aan politiek doen.”
