PAUSBEZOEK. De stem van het volk

Zondag wordt pater Damiaan zalig verklaard door Johannes Paulus II. Waar de paus komt, trekt hij een massa volk. Wellicht ook nu. Toch doet de publieke opinie in Vlaanderen misprijzend over de paus. Volksopinie en publieke opinie zijn vaak in tegenspraak.

Tot zijn schade heeft Guy Verhofstadt op 21 mei moeten ondervinden dat hij geen Frits Bolkestein is. Verhofstadt heeft nochtans de pap in de mond gekregen. De leider van de Nederlandse liberale VVD vertelde op het VLD-verkiezingskongres in Gent dat zijn partij onlangs uitdrukkelijk aan haar statuten had toegevoegd dat ze eveneens wil steunen op kristelijke waarden en tradities. Bolkestein is een liberale konservatief, die denkend in de lijn van Friedrich Hayek tot erkenning is gekomen van het feit dat onze liberale demokratische westerse samenleving met haar vrije-marktekonomie, gegrondvest is op de kristelijke morele waarden en zonder deze waarden ook politiek en ekonomisch ten gronde zal gaan.

De toespraak van Bolkestein in Gent sloeg niet aan bij de meesten van de aanwezige VLD’ers. Het Vlaamse liberalisme zit nog vastgeroest in de paradigma’s van het verleden. Het onvermogen van de VLD om aansluiting te vinden bij het liberaal-konservatieve gedachtengoed dat door de meerderheid van de Vlaamse bevolking wordt aangehangen, hoeft dan ook niet te verbazen.

DAKLOOS.

De sociologische meerderheid der Vlamingen, die op ekonomisch vlak liberaal is en op moreel vlak konservatief, is politiek al twee decennia dakloos. Alleen het Vlaams Blok speelt gedeeltelijk in op haar verzuchtingen. De VLD kan dat duidelijk niet (het gebrek aan aandacht voor de kristelijke morele dimensie en de maatschappelijke konsekwenties hiervan maken de “blinde vlek” uit in het denken van Verhofstad), de CVP wil het niet. Hoe moeten we anders de uitlating interpreteren van CVP-voorzitter Johan Van Hecke dat hij het niet op prijs stelt een uitnodiging te ontvangen, laat staan dat hij aanwezig wenst te zijn, op de viering met paus Johannes Paulus II in Brussel op 4 juni ? Van Hecke wilde met deze uitlating, die hij in volle verkiezingscampagne deed, te kennen geven dat hij als “eigentijdse katoliek” en voorzitter van de Vlaamse kristen-demokraten aan de huidige paus geen boodschap heeft.

De media en de intelligentsia die Van Hecke omringen en waardoor hij zijn gedachten laat vormen, hebben hem immers wijsgemaakt dat de boodschap van de paus uit de tijd is en niet meer aanslaat. Maar de media en de intelligentsia hebben voeling verloren met wat er onder de mensen leeft. Er zijn hiervan in binnen- en buitenland ettelijke voorbeelden te vinden.

DE KLOOF.

Frits Bolkestein won twee maanden geleden de Nederlandse provinciale verkiezingen met een geprofileerd populistisch en konservatief programma. In de VS veegden de republikeinen eind vorig jaar de Demokraten politiek van de kaart met een soortgelijk programma. Beide overwinningen kwamen als een komplete verrassing voor de media en de intellektuele elite. Zijn dit illustraties van een kloof tussen burger en politiek ? Bolkestein spreekt dat tegen. Hij merkte op dat er een kloof bestaat tussen volksopinie en publieke opinie. De publieke opinie is niet de opinie van het volk, maar van media en intelligentsia die namens het volk beweren te spreken. Zij schrijven het “politiek korrekte” denken voor, maar het politiek korrekte denken is van langsom minder een korrekte weergave van het politieke denken van het volk. Buitenlandse politici zoals Frits Bolkestein en Newt Gingrich in de VS hebben dat ingezien. Zij gaan lijnrecht tegen de “publieke opinie” in en zijn desondanks ontzettend populair omdat ze de volksopinie verkondigen. De intellektuelen hebben hun band met het volk verloren en de pers is zijn funktie als spiegel van wat er onder het volk leeft kwijtgeraakt.

In kerkelijke aangelegenheden gebeurt hetzelfde. De paus komt naar België om Damiaan zalig te verklaren tijdens een viering in Koekelberg. De “publieke opinie” m.a.w. pers en intellektuelen zijn al jaren uiterst kritisch over paus Johannes Paulus, wiens gedachtengoed volgens hen “niemand meer aanspreekt”. De belangstelling voor de komst van de paus is “miniem”, zo zeggen de verantwoordelijken voor de organizatie van de viering, want de pers bericht er nagenoeg niet over, maar de belangstelling is dan wel zodanig “miniem” dat zelfs zonder media-aandacht in een mum van tijd alle plaatsen in Koekelberg vanzelf uitverkocht geraakten. De kaartenverkoop werd door de “minieme” belangstelling blijkbaar overrompeld.

MEGAVERKOOP.

Misschien komen de mensen niet voor de paus maar voor Damiaan ? Dat zou kunnen, ware het niet dat de paus ook zonder Damiaan populair is, en niet alleen bij ons. Zijn boek Over de drempel van de hoop beleeft in vele talen herdruk na herdruk, evenals de uitgave van de lijvige nieuwe officiële katechismus. Op het ogenblik dat de Vlaamse media vorig jaar vermanende kritiek spuiden op Johannes Paulus omwille van zijn optreden tegen de opstandige Franse bisschop Jacques Gaillot, werd diezelfde Johannes Paulus in de Filipijnse hoofdstad Manila door meer dan vier miljoen aanwezigen toegejuicht. De Filipijnse aanhankelijkheid aan de paus kan uiteraard door Vlaamse intellektuelen nog afgedaan worden als afkomstig van een achterlijk volk, maar hoe verklaart men dan de populariteit van de paus in het meest moderne land ter wereld, de Verenigde Staten ?

Het Amerikaanse zakenblad Forbes wijdde op 24 april een artikel aan het verbazende commerciële sukses van boeken van Johannes Paulus. De grote uitgeverijen wedijveren voor het recht om zijn boeken te mogen uitgeven want, ondanks de denigrerende recensies in de media, worden die boeken gegarandeerd kaskrakers. Uitgeverij Doubleday verwacht dit jaar in de VS minstens 2 miljoen eksemplaren te verkopen van de nieuwe katechismus een cijfer dat zelfs beter is dan boeken met een megaverkoop zoals de populaire thrillers van best-sellerauteurs Tom Clancy of John Grisham.

MAN VAN HET JAAR.

Jarenlang werd de paus als marginaal afgedaan, maar de Angelsaksische pers, met haar veel hogere objektiviteitscriteria dan de Vlaamse, heeft haar houding gewijzigd. Een “publieke opinie” kan immers niet voortdurend in flagrante tegenspraak zijn met de volksopinie zonder haar geloofwaardigheid te verliezen. Tekenend voor het gewijzigde klimaat is het feit dat het populaire weekblad Time aan paus Johannes Paulus vorig jaar de prestigieuze onderscheiding “man van het jaar” gaf. En Times grote konkurrent Newsweek plaatste de paus op 10 april op de voorpagina naar aanleiding van zijn nieuwste encycliek Evangelium Vitae. Newsweek sprak van een baanbrekend dokument, een inspirerende en hoopvolle boodschap voor de toekomst. In de Vlaamse media werd Evangelium Vitae afgedaan als een zoveelste gemiste kans van een oude man om aansluiting te vinden bij de publieke opinie, als een achterhoedebericht van een man die zodanig in het verleden leeft dat hij niet meer weet waarover hij praat.

Terwijl de paus bespot wordt door de intellektuelen, wordt hij echter op handen gedragen door het volk. Beter dan de intelligentsia beseft het volk dat de paus over de werkelijke problemen spreekt : de nieuwe uitdagingen waarvoor de mensheid in de 21ste eeuw zal komen te staan. De Britse historicus Paul Johnson gaf hiervan op 8 april in The Spectator een treffende analyse.

DEMONEN.

De 20ste eeuw werd gekenmerkt door de macht van de staat. Twee totalitaire systemen van ongebreidelde staatsmacht kommunisme en nationaal-socialisme hebben deze eeuw een gigantische tol van 150 miljoen mensenlevens geëist. We hebben geleerd dat de staat een nuttige instelling is wanneer zijn macht beperkt en klein is, maar een demoon wanneer hij zijn ketenen verbreekt. Dit jaar herdenken we de 50ste verjaardag van de val van het nationaal-socialisme en de vijfde van de val van het kommunisme. Hopelijk hebben we onze les geleerd. De moderne technologie maakt het gelukkig alsmaar moeilijker voor de staat om het denken en handelen van de mens te kontroleren.

De demoon van de 21ste eeuw zal vermoedelijk van een andere aard zijn. “In de 20ste eeuw hebben wij mensen een dodelijk spel laten spelen met de staat, ” schrijft Johnson. “Het grote risico van de 21ste eeuw is dat wij mensen een spel met het menselijk leven zelf zullen laten spelen. Met spelen bedoel ik het gebruiken, misbruiken en veranderen van de levenskrachten alsof er geen wetten bestaan behalve diegene die wij zelf maken… Allerlei planners en innovatoren zullen de biotechnologie gebruiken om de menselijke konditie te “verbeteren”, net zoals de nazi’s en de kommunisten de staat gebruikten om dat te doen. “

Precies dàt zijn de problemen die de paus behandelt in zijn laatste encycliek. Johannes Paulus zet de krachtlijnen uit, de bakens die de mensheid moet respekteren indien zij niet ten prooi wil vallen aan de nieuwe demoon die zich thans aanbiedt. Paus Johannes Paulus was niet alleen de man van het jaar 1994. Nu al staat vast dat hij de man van de eeuw is niet deze eeuw, maar de volgende. En daarom stromen verstandige mensen toe om zijn boodschap te horen, terwijl Johan Van Hecke thuis blijft.

PAUL BELIEN

JOHANNES PAULUS II Man van de eeuw niet deze eeuw, maar de volgende.