Parijs vecht voor zijn stek in de kunsthandel

Met Paris Tableau en Frieze Masters duiken twee nieuwe kunst- en antiekbeurzen op die zich willen specialiseren in oude meesters. Zoals Tefaf in zijn beginjaren dus. Maar zijn er wel genoeg oude meesters en verzamelaars voor zoveel beurzen?

Tefaf Maastricht viert in maart 2012 zijn 25ste verjaardag. Maar de belangrijkste kunst- en antiekbeurs ter wereld krijgt uitgerekend in haar jubileumjaar concurrentie van twee nieuwe beurzen: Paris Tableau en Frieze Masters.

Tussen 4 en 8 november verzamelen de liefhebbers van Bruegel, Poussin, Corot en Canaletto voor de eerste editie van Paris Tableau, dat focust op oude meesters van de middeleeuwen tot 1850. De beroemde beurzen Biennale des Antiquaires en FIAC vinden beide plaats in het Grand Palais, maar Paris Tableau koos voor een kleinere locatie: Le Palais de la Bourse, vlak bij Hotel Drouot en het Louvre. In het voormalige beursgebouw loopt al twintig jaar het Salon du Dessin, een beursconcept dat erg goed aanslaat.

Paris Tableau is ontstaan vanuit hetzelfde idee: een kleinschalige beurs rond één niche in de kunstmarkt. Het initiatief kwam van tien Parijse handelaars in oude meesters, die niet meer enkel wilden afhangen van de kunst- en antiekbeurs Tefaf in maart. Onder hen ook de Belgische broers Georges en François De Jonckheere. Hun specialiteit is Bruegel en ze hebben filialen in Brussel, Parijs en sinds kort ook Genève.

Georges en François ijveren al jaren voor een nieuwe kunst- en antiekbeurs, die plaatsvindt in de jaren waarin er geen Biennale des Antiquaires is. “Parijs heeft een vaste jaarlijkse afspraak met de wereldtop nodig. Net zoals Sotheby’s of Christie’s op vaste tijdstippen tweemaal per jaar een grote themaveiling houden”, leggen de broers uit. De Jonckheere is een van de twintig standhouders (ter vergelijking: Biënnale des Antiquaires telt 85 exposanten, Tefaf 260) op Paris Tableau. “Iedereen krijgt een kleine stand van 35 m2, een verschil met beurzen als Tefaf waar de standgrootte extreem uiteenloopt. Van de twintig exposanten komt de helft uit Parijs. De rest zijn invités van de Parijse handelaars”, zegt Georges De Jonckheere.

Koons als lokaas

Niet De Jonckheere, maar Maurizio Canesso van Galerie Canesso, is de voorzitter van de beurs. “Het initiatief komt er ook omdat de Parijse scene haar specialisme in oude meesters wil verdedigen”, zegt hij. “Oude kunst krijgt niet zoveel aandacht als hedendaagse kunst. Er zijn 40.000 hedendaagse kunstenaars werkzaam. Daarrond een event opzetten, is een koud kunstje. Met oude kunst is dat niet het geval. Verzamelaars van oude meesters zijn erudiet en erg goed geïnformeerd. Zulke werken koop je met je verstand. En niet op coup de coeur, zoals de meeste hedendaagse kunst. Verzamelaars van oude meesters zijn veel minder speculatief: ze doen niet mee aan hype rond bepaalde kunstenaars. Sowieso is de markt voor oude meesters veel stabieler dan die van hedendaagse kunst.”

Om de verzamelaars van hedendaagse kunst te lokken, pakt Paris Tableau uit met een selectie erotische meesterwerken uit de collectie van Jeff Koons. De hedendaagse artiest is bekend om zijn popartachtige sculpturen die eruitzien alsof ze van clownsballonnen zijn gemaakt. Weinig mensen weten dat Koons zijn carrière begon met het schilderen van replica’s van oude meesters. Vandaar ook zijn verzameling klassieke meesters. Uit zijn collectie krijgt Paris Tableau een Courbet, een Fragonard en een Poussin te leen. Hoewel de drie werken niet te koop zijn, moet de stunt bewijzen dat oude kunst best ‘sexy’ kan zijn. Dat beurzen showcases houden met werken uit museale of private collecties, is overigens niet nieuw: op Brafa hing de voorbije jaren een selectie uit de musea Mayer Van den Bergh in Antwerpen en Le Grand Curtius in Luik. Interessant is dat het Louvre in het kader van Paris Tableau nu ook een themaroute uitstippelde rond interessante achterkanten van een dertigtal kunstwerken.

Opmerkelijke timing

De timing van de Paris Tableau is opmerkelijk: de beurs vindt plaats in dezelfde weken als de Old Masters-veilingen van de grote huizen als Sotheby’s, Christie’s en Artcurial. Bovendien ontstaat ze op het moment dat in Frankrijk na lang lobbywerk van Christie’s en Sotheby’s een wet goedgekeurd is die veilinghuizen toelaat werken privaat te verkopen, buiten de veilingen om. De wet maakt de Parijse kunstdealers nerveus, die misschien wel klanten en meesterwerken aan hun neus voorbij zullen zien gaan.

“Er is een haat-liefdeverhouding tussen veilinghuizen en kunsthandelaars. Ze hebben elkaar nodig, maar het zijn ook concurrenten. Veel handelaars kopen hun werken ook maar op veilingen”, weet kunstexpert Adrie van Griensven. “Veel klanten zal Paris Tableau van Sotheby’s of Christie’s niet afsnoepen. Wie snel geld nodig heeft, brengt zijn werken naar de veilinghuizen.”

Kiest Paris Tableau bewust voor november om eerder te zijn dan Tefaf in maart? “Nee, het gaat om totaal verschillende beursconcepten”, zegt Canesso. “De twee kunnen perfect naast elkaar bestaan.” Kunstadviseur Adrie van Griensven bevestigt dat: “Op Tefaf hangt de wereldtop. Daar valt niet tegen te concurreren. De kwaliteit van de oude meesters op de Biennale des Antiquaires ligt veel lager.”

De vraag blijft welke doeken de handelaars zullen aanbieden op Paris Tableau. Een B-selectie of net hun topstukken? “Ik weet niet wat de collega’s zullen doen, maar wij brengen maar elf doeken mee, waaronder een winterlandschap van Avercamp”, zegt Georges De Jonckheere. “Liever een kleine selectie topwerken dan een overvloed aan middelmatige doeken. We bewaren onze topstukken helemaal niet voor Tefaf. Voor ons ligt Paris Tableau op een even hoog niveau als Maastricht. Het comité dat de werken moet keuren, bestaat trouwens uit bijna dezelfde mensen. De selectie zal dus even streng zijn.”

Toch blijft het probleem dat, in vergelijking met de moderne en hedendaagse kunst, in de branche van de oude meesters veel minder werken op de markt zijn. De speculatiedrift is niet zo hoog bij oude meesters. Bovendien zijn er door de crisis veel verzamelaars die hun werken niet aan handelaars of veilinghuizen geven, net omdat ze zo’n stabiele investering blijven.

Vraag en aanbod

In Londen wordt intussen druk gespeculeerd over Frieze Masters, een nieuwe beurs die in oktober 2012 van start moet gaan. “70 gerenommeerde galeries tonen werken van voor 2000: van archeologische vondsten over oude meesters tot 20ste-eeuwse kunst”, staat in het mission statement. Veel details zijn nog niet bekend over de beurs, maar als Frieze Masters plaatsvindt, heeft Tefaf er voor het eerst een rechtstreekse concurrent bij.

THIJS DEMEULEMEESTER

“Parijs heeft een vaste jaarlijkse afspraak met de wereldtop nodig”