PAPA-MAMA-BEDRIJVEN ?

R oularta Media Group zou een beursgang niet ongenegen zijn, werd vorige week gesuggereerd door de Financieel Economische Tijd. RMG onderzoekt alle mogelijkheden die een onderneming kan aanwenden om haar expansie te bevorderen, aldus de officiële positie van de bedrijfsleiding. RMG is uitgever van onder meer Trends. Sun International wordt overgenomen door het Britse Airtours. Beaulieu staat in de schijnwerpers. De drie ondernemingen hebben één kenmerk gemeen : het zijn familiale ondernemingen en de stichters of hun kinderen bezitten de aandelen. Leo Sleuwaegen is hoogleraar bedrijfseconomie aan de KU Leuven en de Erasmusuniversiteit (Rotterdam). Hij bestudeert de kenmerken van familiebedrijven.

LEO SLEUWAEGEN. De jongste tijd is er opnieuw meer wetenschappelijke aandacht voor familiebedrijven. Wat zijn hun groeibeperkingen en groeiprikkels ? Traditioneel deed Rik Donckels en zijn Kmo-Studiecentrum veel aan de problematiek.

TRENDS. Familiebedrijven zijn ingewikkeld ?

Interessant voor de wetenschapper zijn de tweedeling tussen familiebelang en bedrijfsbelang. Niet alleen een tweedeling, ook hun verstrengeling. Het bedrijfsbelang is rationeler van aard, door verandering wordt naar groei gestreefd ; het familiebelang is vaak emotioneler en conservatiever van inslag.

Familiebedrijven zijn een minder modern segment van de economie ?

Die mening is fout en erg Europees. Denk aan Latijns-Amerika en Azië, waar familiebedrijven de ruggengraat vormen van het bedrijfsleven, ook bij de grotere ondernemingen. In Europa is de familiale onderneming als creatie zeer oud, maar daarom niet aftands. De belangrijkheid verschilt van land tot land. In Duitsland en Oostenrijk bedraagt hun percentage van het totaal aantal ondernemingen 82 à 83 %, in België 68 %, in Nederland 52 %. Dat percentage is zeer afhankelijk van de fiscale en financiële structuren in de respectieve landen. De familiebedrijven zijn ook zwaarder vertegenwoordigd onder de kleine ondernemingen. Onder de 10 werknemers zijn 77 % van onze ondernemingen familiale bedrijven, onder de 50 werknemers 68 % en onder de 100 personeelsleden 50 %. Het familiebedrijf is dus een dimensiegebonden verschijnsel. Familiebedrijven zijn echter niet gedoemd om klein te blijven.

Ontdekt de econoom voordelen in een familiebedrijf ?

Absoluut, in een moderne economie hebben zij een toekomst. Familiebedrijven hebben een homogene cultuur en de soepelheid en de motivering om gedurfd te ondernemen. Nadelig zijn hun beperktere groeimogelijkheden. De afweging tussen familiebelang en bedrijfsbelang is moeilijk. Voor het familiebelang zijn de stabiliteit en de onafhankelijkheid vaak prioritair, voor het bedrijfsbelang zijn de winst en de groei prioritair.

Ligt er een klemtoonverschil in de vaardigheden ?

De familie-onderneming is gewoonlijk sterk in de operationele en technische kanten van de bedrijfsvoering. Zij is minder goed in het maken van strategische keuzen. De familiale onderneming leeft in de continuïteitsillusie “wat is, zal ook wel blijven”. Dit is de strategiesimplificatie.

Solvay en Bekaert waren twee voorbeelden van grote familiale ondernemingen die hun financiering diversifieerden door een beursgang ?

Die twee grote groepen hebben getoond hoe je een goed evenwicht kan vinden tussen toekomst en familie. Familiale aandeelhouders hebben een voorkeur voor zelffinanciering en doen weinig een beroep op de kapitaalmarkt. Voor de bedrijfsbelangen is het verdedigbaar om een breder veld van kapitaalverschaffers te zoeken.

Zijn er sectoren met een overwicht van familiebedrijven ?

Tussen de sectoren zijn er inderdaad grote verschillen qua percentage aan familiebedrijven. Echter zonder dat je werkelijk kan stellen, dit is dé familiesector en daar vind je absoluut geen family business. Vereenvoudigend kan je zeggen dat familiebedrijven minder in gesofisticeerde branches zitten, maar dat berust op intuïtie en is niet volledig fair als stelling. Ze zijn soms razend knap ook in de meest geavanceerde bezigheden. Een constante in elk onderzoek is dat er per land grote verschillen optreden in hun prestaties en omvang door de fiscale en financiële context. In het Verenigd Koninkrijk is The City een oud, rijp en alombekend instituut. Levendige aandelenbeurzen op het vasteland zijn een verschijnsel van de jongste jaren. Denk aan de ommekeer in eigen land : hoe lang is het sedert Sioen, Spector, Lernout & Hauspie, Ter Beke, zelfs Solvay en Bekaert, op de beurs zijn ? Je hoeft niet oud te zijn om dat allemaal persoonlijk beleefd te hebben.

Vallen familiebedrijven en grijze economie samen ?

(lacht) Op familiebedrijven is de controle zwakker, het zijn meer vrijbuiters en het feit dat het familiepatrimonium en het bedrijfspatrimonium meestal samenvallen, compliceert de situatie. Traditioneel hebben familiale ondernemingen minder controlestelsels, wat de logica zelve is. Zij leven in een sfeer van vertrouwen en werken met informele contacten, afspraken. De informatieverwerking gebeurt in een kleine kring. Veel grote internationale handelshuizen in grondstoffen zijn nog familiaal. Bij hoeveel Vlaamse familiebedrijven is de zondagslunch bij de pater familias de feitelijke raad van bestuur of het directiecomité ? Dat maakt hun charme en hun kracht uit. In de familiebedrijven zijn de taakomschrijvingen van vader, moeder, broers en zussen vaak vager dan in een niet-familiale zaak. Familiebedrijven hebben meer generalisten in de stuurstoel.

Bestaat het probleem van de derde generatie ?

Neen, bij de studie van de continuïteit van familiebedrijven wordt de zwakheid van de derde generatie overdreven, dat is een karikatuur.

Kunnen Vlaamse familiebedrijven zich spiegelen aan een rolmodel ?

Nederlandse familiebedrijven verschillen van Belgische. Zij zijn meer groeigericht dan onze familiale kmo’s. Er is meer planning en rationaliteit bij het inrichten van de toekomst. Men denkt sneller aan een stichting administratiekantoor om eigendom en leiding te scheiden.

Vlaanderen slaat zoetjesaan die richting in ?

De Vlaamse familiebedrijven worden professioneler. Naarmate de omgeving turbulenter wordt, en dat is de huidige situatie, houden ze ook meer rekening met de visie van de medewerkers. Dat is hun sleutel voor een gezonde toekomst. In de werknemersparticipaties zit een grote hefboom verscholen.

FRANS CROLS

LEO SLEUWAEGEN (KU LEUVEN) Familiebedrijven zijn niet gedoemd om klein te blijven.