Opgang, val en hergeboorte van Jan Baan (bewierookt én vervloekt)

Op zijn vijftiende verliet hij de school, in 1997 werd hij bewierookt met zijn wereldwijd vermaarde automatiseringsbedrijf, in 1998 werd hij gebrandmerkt na het beursdebacle van Baan Company – nu krabbelt Jan Baan overeind met Cordys.

Jan Baan, De weg naar marktleiderschap – Mijn leven als ondernemer. Pearson/Prentice Hall, 235 blz., 19,95 euro.

Zelden is een ondernemer in Nederland meer verguisd, vernederd en vervloekt dan Jan Baan. Die haat wordt weerspiegeld in de schampere reacties op De weg naar marktleiderschap – Mijn leven als ondernemer, een autobiografie annex businessboek. “Narcistisch geneuzel,” is nog een van de beleefdste beledigingen. In België roept de geschiedenis van Baan Company ongetwijfeld herinneringen op aan Lernout & Hauspie. Vooral de gedupeerde beleggers zullen die vergelijking bitter willen doortrekken. Net als het gevallen Lernout & Hauspie, groeide automatiseringsgroep Baan (te) onstuimig. Bij Baan moesten er geen vragen gesteld worden of de technologie wel rijp was, het Nederlandse bedrijf wedijverde met reuzen als SAP. Zelfs Boeing verkoos Baan. In 1995 was Baan al nummer drie wereldwijd in zijn markt.

Ook de aandelenkoers groeide feestelijk. Tot oktober 1998. Terwijl de andere technologieaandelen nog hun hoogtepunt moesten bereiken, tuimelde Baan van zijn piëdestal. “Ineens kwam alles over mij heen. Hoewel ik niet meer direct bij het bedrijf betrokken was, kreeg ik persoonlijk wel alle aandacht,” klaagt Jan Baan. Samen met zijn vijf jaar jongere broer Paul, met wie hij het bedrijf groot gemaakt had, was hij in de zomer van 1998 teruggetreden. Hij wilde zich beperken tot de rol van commissaris (in België noemen we die functie bestuurder). De touwtjes waren in handen van Amerikaanse managers. “Ik ben te naïef geweest,” verzucht Baan. En dat is exact hetzelfde als wat Jo Lernout in zijn relaas Mijn verhaal zichzelf verwijt. Ook Baan heeft het over een verborgen agenda van de Amerikaanse managers. De rechtszaken en banbliksems kwamen op zijn hoofd terecht, terwijl hij zegt dat zijn eigen investeringsvehikel de grootste verliezer was.

Ook na dit boek zullen de believers en disbelievers op hun standpunten blijven. De gedupeerden zullen het beslist ook een schande vinden dat Jan Baan ondertussen een nieuw, ambitieus technologiebedrijf, Cordys, opgericht heeft. De afgelopen jaren ging hij hoe dan ook door een hel. Ook persoonlijk kreeg hij een mokerslag. In 2003 werd zijn zoon Jan Peter vermoord in Nigeria, waar hij werkte als zendeling. Zijn oudste zoon, Gert Jan, werkt overigens ook als zendingspredikant, in Papoea. Een verrassing is die zendingsdrang niet. Ook Jan Baan is een zeer gelovig gereformeerd christen (neen, op zondag werkt hij nooit). Vandaar ook de opmerking in het glossy businessblad Quote, toen het Jan Baan in 1997 lauwerde als de beste manager van Nederland: “Het meest progressieve bedrijf met de meest conservatieve ondernemer.”

Luc De Decker