OPEN VAKBONDSBOEKEN

In Nederland.

Vorige week veroorzaakte de ACV-rekening bij KB Lux opschudding in vakbondsland. Ruim 1 miljard frank stond er in 1993 op die rekening en dat was een gedeelte van het geld van de stakingskas.

De vakbond argumenteerde dat om efficiënt actie te kunnen voeren een geheime stakingskas in het buitenland een noodzaak is. En dat er niks aan de hand was omdat de vakbond als feitelijke vereniging niet belastingplichtig is. Meteen werd de discussie over de rechtspersoonlijkheid van de werknemersverenigingen in gang gezet.

Misschien is een kleine studiereis naar Nederland aan te bevelen. De FNV – de grootste vakbond in Nederland – maakt elk jaar een uitgebreid financieel jaarverslag op. Het is in de eerste plaats een intern jaarverslag voor de bestuurlijke organen. Een echte publicatieplicht is er niet en er is nog discussie over de vraag of de FNV het verslag zal vrijgeven als het opgevraagd wordt via een Kamer van Koophandel (die in Nederland de functie van onze handelsregisters vervult).

“Maar we maken er geen geheim van,” zegt FNV-penningmeester Henk Muller. “Je kan maar beter laten zien hoe sterk je bent.” En om dat te bewijzen, geeft hij meteen de stand van de stakingskas: 50 à 55 miljoen gulden (925 à 1015 miljoen frank). Dat is de stakingskas van de FNV, de koepel van de sectorale bonden die elk nog eens een eigen stakingskas hebben. Bij een staking komt FNV voor een derde tussen. Dat geeft een aardig idee van de omvang van de totale stakingskas van de FNV-bonden.

FNV is een vereniging en heeft met dat statuut rechtspersoonlijkheid. “Dat is bij ons geen punt van discussie, het is altijd zo geweest,” zegt Henk Muller. “Dat heeft zijn voor- en nadelen. We hebben een maatschappelijke verantwoordelijkheid en het is dus logisch dat we rechtspersoonlijkheid hebben. Maar het betekent ook dat we voor de rechtbank gedaagd kunnen worden.” Zo heeft onlangs FNV een rechtszaak verloren tegen een werkgever die vond dat hij financieel verlies had geleden als gevolg van een onterechte staking. De vakbond moet een schadevergoeding betalen.

Uiteraard mogen appelen niet met peren vergeleken worden. In Nederland is de rol van de overheid in het sociaal overleg veel groter. Bovendien zijn de vakbonden eerder serviceverlenende organisaties dan actie-organen. In die context is rechtspersoonlijkheid veel logischer.

Omdat de Belgische vakbonden actievakbonden blijven en het sociaal overleg een grote autonomie heeft, is rechtspersoonlijkheid misschien minder aangewezen. Maar verhoogde controle is een noodzaak. Zeker op de subsidies die vakbonden krijgen voor de uitbetaling van werkloosheidsuitkeringen maar ook voor de eigen vakbondsmiddelen. Een open boekhouding – eventueel voor een beperkt publiek van interne en externe controleurs (ook van de overheid) – zou al een revolutie op zich zijn.