‘Opa zorgt voor mij’

Grootouders die hun kleinkinderen financieel een handje willen helpen, kunnen een levensverzekering gebruiken om tegelijkertijd de controle te behouden en successierechten uit te sparen.

Onze maatschappij verandert razendsnel. Door de vergrijzing van de bevolking erft men almaar later. Vandaag de dag zijn de volwassen kinderen doorgaans financieel goed af, maar oma en opa kijken angstig toe terwijl hun kleinkinderen geconfronteerd worden met een hoge huishuur, dure bouwgronden en woningen, een lening die al snel de helft van het beschikbare inkomen inpalmt, economische crisis, werkloosheid… Het zijn problemen waarmee de vorige generatie minder in aanraking kwam.

Het ziet ernaar uit dat de jongste generatie het in de toekomst minder goed zal hebben, en daar wil iedere grootouder uiteraard iets aan doen. Anderzijds veranderen familiale relaties. Nieuw samengestelde gezinnen maken het voor oma en opa vaak moeilijk: enerzijds willen ze hun eigen kleinkinderen niet benadelen, maar anderzijds willen ze ook de nieuwe partner van hun kind en hun ‘toegevoegde’ kleinkinderen niet voor het hoofd stoten.

Generatiesprong

Behalve van een testament maken grootouders almaar meer gebruik van een levensverzekering om hun kleinkinderen iets na te laten. Bij een levensverzekering moeten een verzekeringnemer, een verzekerde en een begunstigde worden aangewezen. De verzekeringnemer is de persoon die de verzekering afsluit en de premies betaalt. De verzekerde is de persoon bij wie het risico van overlijden zich op een bepaalde leeftijd voltrekt. En de begunstigde is hij die het verzekerde kapitaal krijgt als de verzekerde overlijdt. De grootouder kan als verzekeringnemer een levensverzekering afsluiten op zijn hoofd en wijst zijn kleinkinderen als begunstigden aan bij zijn overlijden.

De constructie van de levensverzekering ziet er dan als volgt uit:

– Verzekeringnemer = grootouder(s)

– Verzekerde = grootouder(s)

– Begunstigde bij overlijden = kleinkind(eren)

Die techniek van ‘generation skipping’ met een levensverzekering kan echter nog verfijnd worden. Generation skipping betekent dat één generatie wordt overgeslagen, namelijk die van de ouders. De grootouder richt zich rechtstreeks tot zijn kleinkind en wil dat financieel bevoordelen. Professoren Christian Jaumain en Claude Devoet ontwikkelden een originele successieplanningstechniek met levensverzekeringen, waarin vele grootouders een oplossing voor al hun zorgen kunnen vinden.

Successieplanning

De techniek oogt vrij ingewikkeld, maar kan geïllustreerd worden met een eenvoudig voorbeeld.

Opa Hermans heeft twee kleinkinderen, Jeroen en Kaat. Hij sluit als verzekeringnemer een levensverzekering af die een kapitaal uitkeert bij zijn overlijden. Opa voorziet 100.000 euro bij overlijden. Dat betekent dat bij overlijden van opa 100.000 euro wordt uitgekeerd aan de begunstigden van het contract, de kleinkinderen. In dit voorbeeld wordt bij overlijden van opa 50 procent van het kapitaal uitgekeerd aan Jeroen, de andere helft aan Kaat.

Maar er is iets bijzonders aan die uitkering. De 100.000 euro wordt niet onmiddellijk gestort op de bankrekening van Jeroen en Kaat, maar wel in een aparte levensverzekering. Opa onderschrijft als verzekeringnemer (contractant), gelijktijdig met de levensverzekering tegen overlijden, namelijk een levensverzekering met Jeroen als verzekerde en een tweede contract met Kaat als verzekerde. In elk verzekeringscontract wordt 50.000 euro aan premie gestort.

Die tweede en derde levensverzekering hebben een bijzonder kenmerk: als de verzekeringnemer (opa) overlijdt, dan wordt de verzekerde (Jeroen of Kaat) de nieuwe verzekeringnemer via een clausule in de polis. Het kleinkind wordt dan als nieuwe verzekeringnemer de eigenaar van het contract en beschikt over alle rechten, dus ook over het geld.

Controle en voorwaarden

Waarom zou opa Hermans die operatie uitvoeren? Er zijn meerdere redenen. Vooreerst behoudt opa zolang hij in leven is de volledige controle over alle verzekeringscontracten. Opa is namelijk de verzekeringnemer van alle polissen. Als verzekeringnemer heeft hij onbeperkte beslissingsmacht. Als opa bijvoorbeeld op een gegeven ogenblik vindt dat Jeroen de schenking niet meer waard is, kan hij alles wijzigen. En mocht opa het geïnvesteerde geld of een deel ervan zelf nodig hebben, dan kan hij dat geld vervroegd opvragen.

Opa kan ook voorwaarden koppelen aan de overdracht van rechten. Hij kan bijvoorbeeld bepalen dat de overdracht van rechten na zijn overlijden pas gebeurt op bijvoorbeeld de 25ste verjaardag van zijn kleinkinderen. Zo kan hij vermijden dat zijn kleinkind op zijn 18de met de liquidatie van die levensverzekering een Porsche zou aankopen. Het gaat hier als het ware over een schenking met uitstel.

Vragen

We kunnen ons een paar vragen stellen.

– Is er een medische acceptatie door de verzekeraar?

In principe wel. Dat kan gezien de leeftijd van opa toch een drempel betekenen. Bijpremies of zelfs uitsluitingen van risico’s zijn niet ondenkbaar. Anderzijds kan opa gewoon premies storten in de polis en die premies worden dan, met toevoeging van intrest, bij zijn overlijden uitgekeerd aan de kleinkinderen. De verzekeraar heeft dan geen risico en zal zo’n polis zonder medische keuring aanvaarden.

– Zijn er successierechten verschuldigd?

Ja. De uitkering bij overlijden in het eerste contract is onderworpen aan successierechten. Maar omdat de nalatenschap van opa in kleinere stukken wordt opgedeeld — want een deel van zijn nalatenschap gaat naar de kleinkinderen — zal het totale bedrag aan successierechten lager uitvallen. Bovendien zit het geld onmiddellijk bij de kleinkinderen, waardoor men een generatiesprong maakt. Op die manier worden schenkings- en successierechten vermeden bij de overgang tussen kinderen en kleinkinderen.

– Moeten er belastingen worden betaald?

Neen. De premie van deze constructie wordt niet fiscaal afgetrokken en de uitkering wordt dan ook niet belast. Indien de kleinkinderen het kapitaal van hun contracten na het overlijden van hun opa willen opvragen, moet het contract minimaal 8 jaar lopen om vrijgesteld te zijn van roerende voorheffing.

– Zijn er taksen en kosten verschuldigd?

Ja. Op iedere premiestorting is een verzekeringstaks van 2 procent verschuldigd. Daarbij komen nog de instapkosten die de verzekeraar en/of tussenpersoon aanrekent.

– Kan ik met deze constructie mijn eigen kinderen buitenspel zetten?

Neen. Kinderen hebben een gewaarborgd erfdeel. Afhankelijk van het aantal kinderen is een deel van de nalatenschap gereserveerd voor die kinderen. Voor één kind wordt 1/3 gereserveerd, voor twee kinderen is dat 2/3 en vanaf drie kinderen wordt dat 3/4. Concreet: bij een nalatenschap van 400.000 euro en drie kinderen kan opa maar over 100.000 euro vrij beschikken. Indien men dat gewaarborgd erfdeel niet respecteert, kunnen de reservataire erfgenamen hun minimumdeel via de rechtbank opeisen.

BART CHIAU EN GERRIT VAN DAELE

Generation skipping betekent dat één generatie wordt overgeslagen, namelijk die van de ouders.