De komende maanden moeten de sociale partners tot een loonakkoord komen voor 2011-2012. Maar er zal in de Groep van Tien niet alleen gesproken worden over loonstijgingen. Een vooruitblik.
De vakbonden staan op scherp. Deze week voerden ze in Brussel actie voor hogere pen-sioenuitkeringen. Op 29 september trekt opnieuw een grote Europese betoging door de straten van de hoofdstad. Die protesteert tegen de besparingsmaatregelen van de Europese regeringen. Het wordt ook een betoging voor Belgisch hergebruik. De toekomstige federale regering moet de komende jaren immers 25 miljard euro besparen en de vakbonden benadrukken dat de besparing niet ten nadele van de lagere inkomens en de uitkeringstrekkers mag gebeuren.
De militante vakbondshouding belooft weinig goeds voor het interprofessioneel overleg. Vakbonden en werkgevers moeten de komende maanden proberen een akkoord te bereiken over de loon- en arbeidsvoorwaarden voor 2011-2012. Het zwaartepunt van de onderhandelingen is voor november gepland, het moment dat de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) zijn rapport over de te verwachten loonevolutie uitbrengt. Wat geenszins betekent dat de sociale partners ondertussen met hun vingers kunnen draaien.
Welvaartsvaste uitkeringen
Een eerste belangrijke afspraak is steevast het advies dat de sociale partners half september uitbrengen over de evolutie van de welvaartvastheid van de uitkeringen. Die deadline wordt niet gehaald. De vakbonden wijzen op het wettelijk bepaalde budget van 400 miljoen euro voor de verhoging van de minimumpensioenen en andere uitkeringen. Maar de werkgevers willen dat de regering bij een welvaartsaanpassing van de uitkeringen ook geld vrijmaakt voor een lastenverlaging voor de bedrijven. Ten tweede willen ze het mechanisme van de welvaartvaste uitkeringen aanpassen. Het systeem werd met het Generatiepact van 2005 ingevoerd en bindt de uitkeringen niet enkel aan de index, maar ook aan de evolutie van de lonen. Maar bij de welvaartsaanpassingen wordt uitgegaan van een productiviveitsgroei van 1,75 procent, terwijl die in werkelijkheid lager ligt. Daarom stijgen de uitkeringen sneller dan de lonen.
Werkgevers, en dan vooral het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) willen het systeem daarom bijsturen. Dat zou 4,7 miljard euro kunnen opleveren. De werkgevers weten dat ze niet zomaar het hele systeem in twijfel kunnen trekken, maarpleiten ervoor dat de welvaartsaanpassingen beperkt blijven tot een aantal specifieke uitkeringen zoals die voor invaliden. Zo’n selectieve aanpak is voor de vakbonden onaanvaardbaar. En geen akkoord over de welvaartvastheid zet meteen de toon voor het zwaartepunt van het overleg: de loonnorm voor 2011-2012.
Geen loonstop
Met hoeveel procent mogen de lonen de komende twee jaren stijgen? Zoals gezegd hangt veel af van het advies van de CRB. Maar de vakbonden benadrukken nu al dat ze zich bij het jongste overleg in 2008 gematigd hebben opgesteld. Toen de bankencrisis volop woedde, verkregen ze een forfaitaire loonstijging bovenop de indexaanpassing: 125 euro in 2009 en 250 euro in 2010.
Nu de economie aantrekt, is de verleiding groot om iets extra’s te vragen. Dat zien de werkgevers dan weer niet zitten. België kampt met een loonkostenhandicap ten opzichte van de buurlanden en de werkgevers willen die wegwerken. Vooral de handicap tegenover Duitsland baart hen zorgen. Voor de werkgevers is er maar één oplossing: loonmatiging.
In theorie kan de Groep van Tien – het overlegorgaan met de belangrijkste sociale partners – voor het afsluiten van een loonakkoord vier denksporen bewandelen. Ten eerste kan ze naast de index een reële loonstijging toekennen. Dat ligt voor de werkgevers zeer moeilijk omdat in dat geval de loonkostenhandicap even groot blijft, zo niet toeneemt. Een totale loonstop of een indexsprong overslaan is een andere mogelijkheid. Maar dat is voor de vakbonden dan weer onaanvaardbaar want daarmee wordt de index – de heilige koe van het sociaal overleg – geslacht. Dus blijven er de twee tussenoplossingen mogelijk: enkel de indexaanpassingen toekennen of naast de index een forfaitair bedrag toekennen, zoals bij het jongste interprofessioneel akkoord (IPA).
Volgens insiders zal de sfeer tijdens de gesprekken voor het vastleggen van de toegelaten loonstijgingen in 2011 en 2012 ook afhangen van de vooruitgang in een ander dossier: het eenheidsstatuut arbeiders-bedienden. Dat verziekt al jaren het sociaal overleg. Het probleem is bekend: de vakbonden willen wel praten over een eenheidsstatuut maar voor hen betekent dat de korte opzegtermijnen en -vergoedingen voor arbeiders optrekken tot de royale ontslagregeling voor bedienden. Werkgevers zijn de tegengestelde mening toegedaan: de opzegtermijnen voor bedienden moeten dringend naar omlaag.
De afgelopen jaren werd er geen enkele vooruitgang geboekt in het dossier dat bekendstaat als het ‘BHV van de sociale partners’. Maar nu zijn de onderhandelaars optimistischer gestemd. Werkgevers hopen tot een oplossing te komen als de stelsels gefaseerd worden aangepast, bijvoorbeeld tussen nu en 2013. Ze hopen de vakbonden over de brug te krijgen met het argument dat 95 procent van de opzegvergoedingen lager ligt dan 10 maandlonen. Opzegvergoedingen van 24 maanden of meer zijn een uitzondering, zo redeneren ze, dus hebben de vakbonden niet echt reden om daar het been stijf te houden.
Of het dossier gedeblokkeerd geraakt, zal afhangen van de houding van de vakbonden die tot voor kort niet wilden weten van een aanpassing. De socialistische bediendebond BBTK en het ACV congresseren in de tweede helft van oktober. “De boodschap die daar gegeven wordt, zal bepalend zijn. Zij hebben de sleutels in handen”, klinkt het in werkgeverskringen. Het gezag van ACV-voorzitter Luc Cortebeeck en het feit dat FGTB-bazin Anne Demelenne uit de bediendebond komt, zou kunnen helpen om de strakke houding van BBTK en LBC te versoepelen.
Een ander thema dat de werkgevers op de tafel van het sociaal overleg hopen te krijgen, is dat van het gigantische succes van tal van vakantiestelsels (tijdskrediet, loopbaanonderbreking, thematische verloven enzovoort). Het aantal Belgen dat er een beroep op doet, steeg van 72.000 in 1998 naar zo’n 240.000 vandaag. De kosten voor de RVA liepen op van 161 miljoen euro tot meer dan 700 miljoen vandaag. Werkgevers willen tot een vereenvoudiging van de stelsels komen naar analogie van de vereenvoudiging van de banenplannen. Maar de vakbonden zijn daar bang voor. Ze waren in 2002 ook al niet gelukkig met de manier waarop het systeem van loopbaanonderbreking werd vervangen door tijdskrediet.
Het dossier van de pensioenen zal wellicht de onderhandelingstafel niet halen. Daar zijn twee redenen voor. Ten eerste staat een discussie over de pensioenen niet los van het werkgeverspleidooi om langer te werken. En dat betekent een evaluatie van het Generatiepact, terwijl die er volgens de vakbonden pas komen in 2011. Ten tweede is dat een dossier voor de volgende federale regering.
En de regering?
Meteen zitten we bij een andere onduidelijke factor voor de sociale partners: wanneer zal er een federale regering zijn? Los van die vraag zijn de onderhandelaars er zich bij de Groep van Tien van bewust dat de federale regering niet met geld over de brug kan komen om het sociaal overleg te ‘smeren’. Wel vragen ze zich af wat de samenstelling van die regering zal zijn en hoe bijvoorbeeld een Elio Di Rupo als premier zou reageren wanneer de socialistische vakbond het interprofessioneel akkoord niet goedkeurt. Volgens een onderhandelaar uit de Groep van Tien moet “de volgende regering echt wel hopen dat er een IPA komt. Anders is de budgettaire politiek van de regering op drijfzand gebouwd. Zonder sociaal akkoord bestaat er een grote kans op loonsontsporingen. Met als gevolg dat de concurrentiekracht van een aantal sectoren zwaar onder druk komt te staan. Dat betekent meer werklozen en minder inkomsten. Dat zou een ramp zijn voor de overheidsfinanciën”.
Alain Mouton
Het dossier van de pensioenen zal wellicht de onderhandelingstafel niet halen.
Zonder loonakkoord is de budgettaire politiek van de volgende regering op drijfzand gebouwd.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier