Staatssecretaris Vincent Van Quickenborne (Open VLD) die het over ambetantenaren heeft, het VBO dat pleit voor een afslanking van het overheidsapparaat, de prikklok voor overheidspersoneel die in vraag wordt gesteld… Het is dezer dagen niet eenvoudig om bij de overheid tewerkgesteld te zijn. Zelfs bij de SP.A, van oudsher een verdediger van het overheidsapparaat, weerklinkt kritiek. In een interview met De Tijd stelt SP.A-voorzitter Johan Vande Lanotte dat het “niet langer socialistisch dogma is dat de overheid groot moet zijn”. Een ontvetting van de overheid is geen taboe meer. Rudi Thomaes, gedelegeerd bestuurder van het VBO, zal het graag horen. Hij pleit al jaren voor een efficiënter maar kleiner overheidsapparaat (30.000 ambtenaren minder is het doel, wat de komende tien jaar trouwens via natuurlijke afvloeiingen perfect mogelijk is). Hij roept ook op om meer mensen uit de overheidssector naar de privé te doen overstappen. Die overstap is noodzakelijk als we de kosten van de vergrijzing willen opvangen.
Ontstaat er nu eindelijk een consensus dat we na de analyse tot daden moeten overgaan? Het valt te betwijfelen. Naargelang de belangen die men verdedigt, kiest men zijn doelwit. Zo schiet Vande Lanotte met scherp naar de regionale en lokale overheden, waar het ambtenarenapparaat het sterkst gegroeid is. Terecht. In tien jaar tijd is het aantal ambtenaren op lokaal niveau (onderwijs uitgezonderd) met 14 % toegenomen tot zo’n 180.000.
Maar over het federale niveau wordt zedig gezwegen. Nochtans zou het nuttig zijn als iemand eens kon uitleggen wat nog de zin is van bijvoorbeeld het ministerie van Economische Zaken. Kan die administratie niet gewoon worden afgeschaft en de nog nuttige diensten overgeplaatst naar andere departementen? Zo’n pleidooi lijkt politieke zelfmoord. Net als kritiek uiten op de hoge ambtenarenpensioenen. In het jongste jaarverslag van de Nationale Bank staat dat de uitgaven voor overheidspensioenen vanaf 2007 substantieel stijgen. Hier slaat de vergrijzing vroeger dan elders toe. Durft iemand het systeem aan te klagen waarbij ambtenaren aanzienlijk meer ontvangen dan werknemers in de privésector? Er werden de voorbije jaren natuurlijk stappen in de goede richting gezet. Zo kozen administraties meer en meer voor de aanwerving van goedkopere contractuele ambtenaren. Hun aantal is ondertussen gestegen tot 56 % van het totale ambtenarenapparaat. Maar of dit voldoende is om de kosten onder controle te houden, mogen we betwijfelen. De lonen van het overheidspersoneel liggen met circa 13 % van het bbp nog altijd een stuk boven het Europese gemiddelde van 10 %.
Maar er zijn niet alleen de lonen. Ook de subsidies aan de overheid liggen in België een stuk hoger dan in andere Europese landen. Dat heeft allemaal te maken met hoge subsidies aan het openbaar vervoer. De Belgische overheid betaalt bijvoorbeeld 32 eurocent subsidie per passagierskilometer aan de NMBS. In onze buurlanden is dat bijna 10 eurocent minder. En de subsidies voor lokaal openbaar vervoer liggen bij ons zelfs dubbel zo hoog. Afgezien van een aantal transporteconomen stellen slechts weinigen zich hier vragen bij. Deze manier om de problemen te blijven negeren, zal uiteindelijk een prijs hebben: een forse, gedwongen en dus pijnlijke afslanking van het overheidsapparaat omdat de privésector niet langer bereid en in staat zal zijn om de dure overheid te blijven betalen. Zo’n operatie zal dan veel dieper gaan dan wat zich nu in Nederland voordoet. Daar moet met de schrapping van 15.000 ambtenarenbanen zo’n 9 % van het personeelsbestand verdwijnen.
Alain Mouton
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier