Oorlog tussen Israël en de Palestijnen: welke belangen spelen voor Egypte en andere Arabische landen?

De oorlog tussen Israël en Hamas staat voor een nieuwe fase: een grootschalig grondoffensief van het Israëlische leger in de Gazastrook. De enige overgebleven uitweg voor de bevolking is de grensovergang met Egypte in Rafah, maar dat land wil de poorten dichthouden voor vluchtelingen. Egypte is beducht om in het conflict betrokken te raken, zegt Midden-Oostenkenner Koert Debeuf (VUB).

In het Israëlisch-Palestijns conflict staat Egypte als vanouds tussen de twee kampen. Hoe zijn de relaties?

KOERT DEBEUF: “Egypte onderhoudt al meer dan veertig jaar diplomatieke relaties met Israël, het langst van alle Arabische landen. Na de Jom Kipoer-oorlog van 1973 ondertekenden beide landen na bemiddeling door toenmalig Amerikaans president Jimmy Carter een vredesakkoord, dat officieel op 1 januari 1979 van kracht werd.

“Ik zou de relaties normaal noemen. Het hoeft niet te verbazen dat Egypte Israël waarschuwde voor de jongste aanval van Hamas: de twee landen wisselen inlichtingen uit. Die contacten waren er ook toen terreurgroep IS actief was in de Sinai-woestijn: het is een publiek geheim dat Israël van Caïro daar actie mocht ondernemen. Daarnaast spelen ook economische belangen: Israël importeert gas uit Egypte en de noordelijke Sinaï-woestijn verwelkomt elk jaar veel Israëlische toeristen.

“Dat is wat de regering betreft. De bevolking zelf vindt die contacten niet oké. Symbolisch daarvoor zijn bijvoorbeeld de vluchten tussen Caïro en Tel Aviv. Die worden uitgevoerd door Egypt Air, maar eerder onopgemerkt: met toestellen die niet te herkennen zijn voor mensen die zulke vluchten willen spotten.”

Egypte heeft ook een grensovergang met de Gazastrook, waar Hamas sinds 2006 de plak zwaait.

DEBEUF: “Er is de grensovergang in Rafah, maar er zijn ook de vele tunnels waarlangs bouw- en andere materialen en voedsel gesmokkeld worden. Egypte staat dat meestal oogluikend toe, tot wanneer het te warm wordt. Dan gooit het de tunnels dicht. De relaties zijn de voorbije jaren ook veranderd. Onder het bewind van Mohamed Morsi, na de Arabische Lente, waren die goed: Hamas is ontstaan uit de Moslimbroederschap van Morsi. Maar onder de huidige president Abdul-Fatah al-Sisi wordt Hamas beschouwd als een terroristische organisatie.”

Lees verder onder de kaart

De grensovergang in Rafah is de enige overgebleven vluchtweg voor mensen die de Gazastrook willen verlaten uit angst voor een Israëlische inval. Egypte wil wel humanitaire hulp binnenlaten, maar de poorten gesloten houden voor vluchtelingen. Waarom is dat?

DEBEUF: “Egypte staat politiek aan de kant van de Palestijnen, maar het vreest dat honderdduizenden mensen zullen oversteken. En dan rijst de vraag of ze ooit zullen terugkeren of voor altijd zullen blijven. In dat tweede scenario, zoals in Jordanië, heeft Caïro geen zin. Het is ook niet zeker dat Hamas die vlucht zou toelaten, want het heeft die burgers nodig als menselijk schild.

“Bij de Egyptische bevolking is die sympathie voor Palestijnse vluchtelingen er wel, maar wat als dat voor langer dan een jaar is? Bovendien weet je ook niet wie er allemaal binnenkomt. Egypte heeft geen zin om Hamas-strijders te importeren.”

Wat mogelijk ook meespeelt: de vrees bestaat dat een exodus naar Egypte de doodsteek zou kunnen betekenen voor de Palestijnse zaak. Acht u het geloofwaardig dat Israël eropuit is de boel over te nemen op de Gazastrook?

DEBEUF: “Ik ziet het niet gebeuren dat 2,3 miljoen mensen vluchten, er zullen er altijd zijn die willen blijven. Maar ik moet bekennen dat het een goede vraag is. Het valt volgens mij niet uit te sluiten.”

Israëls economische banden met andere Arabische landen