“Oorlog in de verzekeringssector komt niemand ten goede”

Claude Rapoport is sinds 1 september de gedelegeerd bestuurder van Portima, in opvolging van Koen Depaemelaere. Portima is de beheerder van het informaticaplatform dat verzekeringsmaatschappijen en makelaars met elkaar verbindt, én de grootste softwareleverancier van die laatste groep. Geen gemakkelijk bedrijf, want Portima heeft nog nooit winst gemaakt, en in de sector bestaat er al jaren controverse over.

Dat bleek al meteen toen Trends de eerste contacten legde voor het maideninterview van Claude Rapoport als gedelegeerd bestuurder. Geen commentaar, klonk het aanvankelijk, want Portima zit midden in een rechtszaak. “Geef mijnheer Rapoport alstublieft de gebruikelijke honderd dagen om zijn visie en strategie te bepalen, en om zijn meerjarenplan op te stellen.” Na enig aandringen kwam een compromis uit de bus: een duo-interview met Claude Rapoport en zijn voorganger Koen Depaemelaere. “Op voorwaarde dat u niet dieper ingaat op de discussie die voor de rechtbank wordt gevoerd.”

Waar gaat die juridische strijd over? Portima heeft twee kernactiviteiten. Enerzijds beheert het bedrijf het communicatienetwerk dat de verzekeringsmaatschappijen en de makelaars met elkaar verbindt. Daarin heeft het een monopoliepositie. Anderzijds biedt Portima softwarepakketten aan, die de makelaars moeten aanschaffen om met het IT-platform te kunnen werken. Geen monopolie deze keer, want de makelaars kunnen ook een beroep doen op een aantal andere softwareontwikkelaars.

Precies die concurrenten hebben het vuur aan de lont gestoken. Het softwarehuis CRM trok in 2003 al naar de Raad voor de Mededinging. De grieven van zaakvoerder Roland Maes in een notendop: Portima maakt misbruik van zijn machtspositie. Het bedrijf zou weigeren informatie te verstrekken aan zijn concurrenten telkens het wijzigingen doorvoert aan zijn communicatienetwerk. Vermeend gevolg: de concurrerende softwarepakketten haperen, aangezien ze niet langer volledig compatibel zijn met het netwerk, in tegenstelling tot BRIO – het pakket van Portima.

In 2007 pas nam de Raad voor de Mededinging een voorlopige beslissing, in afwachting van een onderzoek ten gronde. De Raad legde Portima voorlopige maatregelen op, op straffe van een dwangsom van 2000 euro per etmaal dat op de maatregelen inbreuk wordt gepleegd. De maatregelen houden in dat Portima zijn concurrenten tijdig op de hoogte moet brengen van de wijzigingen die het doorvoert in zijn communicatienetwerk.

Het begin van een juridische soap, want Portima besliste om in beroep te gaan. In september vorig jaar schortte het hof van beroep in Brussel de dwangsom op. In afwachting alweer van een verdere beoordeling van de geldigheid van de voorlopige beslissing die de Raad voor de Mededinging eerder nam. De definitieve uitspraak van het hof van beroep wordt binnenkort verwacht.

Eind vorig jaar stapten andere concurrenten van Portima eveneens naar de Raad voor de Mededinging. Het gaat om de softwarehuizen Distributed Programs, Helix, Insis&T, Promak en Novanet. Hun grieven liggen in de lijn van wat CRM aanklaagde. De tweede groep softwarehuizen kreeg echter nog geen antwoord op de vraag of hun klacht zal leiden tot een onderzoek.

De oplossing is nochtans simpel, vinden de softwarehuizen. Portima moet gesplitst worden in twee bedrijven: een netwerkbeheerder en een softwareleverancier. Ook bij de Federatie voor Verzekerings- en Financiële Tussenpersonen (FVF) is men het idee om Portima te splitsen wel genegen. Meer nog, de beroepsvereniging stapte in 2004 uit de raad van bestuur van het bedrijf. Toen heette het dat de FVF een ‘sterk signaal’ wilde geven aan de Belgische verzekeraars – zeker aan diegenen die lieten uitschijnen dat Portima de enige aanbieder van makelaarssoftware zou zijn. Bovendien vroeg de FVF een strikte opsplitsing tussen de diverse activiteiten van Portima.

Intussen is de toon van de FVF opvallend milder. CEO Christophe de Mo-raes: “Bij de oprichting van Portima zijn we in de raad van bestuur gestapt om onze verantwoordelijkheid op te nemen. De sector stond toen in rep en roer. In 2004 oordeelden we dat onze aanwezigheid in de raad van bestuur van Portima niet langer vereist was. En Portima splitsen? Ach, u moet een onderscheid maken tussen een ideale wereld en de reële wereld. Die splitsing is voor de FVF geen hot issue meer. En voor de rest meng ik mij niet in de discussie, want als federatie mag je niet interveniëren in de markt.”

Chinese muur

Een splitsing van Portima zou nochtans klaarheid scheppen, of toch op zijn minst de beschuldigende geruchten kunnen weerleggen die over het bedrijf de ronde doen. “Maar is een splitsing nodig? En is ze optimaal?”, vraagt voormalig gedelegeerd bestuurder Koen Depaemelaere zich af. “Onzes inziens niet, omdat Portima geen misbruik maakt van de situatie. Het nadeel van een gesplitste structuur is bovendien dat de managementkosten de hoogte in schieten, net als de kosten voor personeel, huisvesting, noem maar op. Niemand heeft zin om daarvoor te betalen. De makelaars noch de verzekeringsmaatschappijen.”

Depaemelaere benadrukt dat er bij Portima een Chinese muur loopt tussen beide kernactiviteiten, en dat ook de financiering van het IT-platform en de software strikt gescheiden wordt. De verzekeringsmaatschappijen die aandeelhouder zijn van Portima leveren een jaarlijkse bijdrage voor het gebruik van het communicatienetwerk. De makelaars betalen dan weer voor de elektronische verbinding met dat netwerk. Makelaars die gebruikmaken van de BRIO-software, betalen daar per gebruiker een kleine 100 euro per maand voor.

De concurrenten van Portima houden nochtans staande dat BRIO mee betaald wordt door de verzekeringsmaatschappijen. Mocht dat waar zijn, zou dat een enorm concurrentievoordeel betekenen ten opzichte van andere softwarehuizen die het met eigen middelen moeten zien te rooien. “Er is bij Portima géén kruissubsidiëring tussen de netwerkactiviteiten en de pakketactiviteiten”, zegt Koen Depaemelaere verongelijkt. “Er zijn géén inkomsten van het netwerk die gebruikt worden om softwarepakketten te bouwen. Wel is het zo dat onze aandeelhouders aanvankelijk geïnvesteerd hebben in Portima, zowel in de software als in het netwerk. Dat is toch de normaalste zaak ter wereld? Met nul euro kun je geen business opstarten. Maar kruissubsidiëring? Dat zou zeer onverstandig zijn van ons, en we zijn ons daar ten volle van bewust.”

En of er cijfers zijn die de hardnekkige geruchten voor eens en altijd kunnen weerleggen? Ja natuurlijk, klinkt het eerst stoer. Maar als we vragen om precieze getallen te plakken op de financiële bijdragen die de verzekeringsmaatschappijen elk jaar leveren, en ook nog willen weten hoeveel de makelaars in totaal betalen, wordt de sfeer geladen. De oude en de nieuwe gedelegeerd bestuurder raken het niet eens over hoe de inkomstenstroom van hun bedrijf er precies uitziet. Vorige week kregen we uiteindelijk een telefoontje met de melding dat Portima daar niet over communiceert. En dat het dat zéker niet voor het eerst zal doen “via de massamedia”.

Winst komt op tweede plaats

En wat met de andere geruchten die de ronde doen? Dat is, voor alle duidelijkheid, niet alleen het geval bij de concurrenten van Portima, maar ook onder de makelaars. “Portima heeft in al die jaren nog nooit winst gemaakt”, klinkt het off the record. Slotsom van de commentaren: Portima is een on-eigenlijk bedrijf, dat kunstmatig in leven gehouden wordt door zijn aandeelhouders, de verzekeringsmaatschappijen. Een bevoorrechte waarnemer nuanceert: “Alle ondernemingen die makelaarssoftware leveren, gaan met de hoed rond bij de verzekeringsmaatschappijen. Maar nergens is het zo extreem als bij Portima.”

“Portima is een coöperatieve vennootschap”, zegt Koen Depaemelaere. “De prioritaire doelstelling is altijd geweest om er- voor te zorgen dat de makelaarsdistributie kostenefficiënt wordt. Winst maken met onze software komt op de tweede plaats. Bovendien zitten de echte winsten bij de verzekeringsmaatschappijen en bij de makelaars, in de vorm van tijdswinst. Vermoedelijk kunnen makelaars nu meer werk aan met evenveel personeel als vroeger. Idem dito bij de maatschappijen. En BRIO een duur pakket? Het heeft dan ook voordelen in vergelijking met die van de concurrentie.”

Depaemelaere benadrukt dat Portima in 2008 voor het eerst break-even zal draaien, en dat hij ‘winst maken’ niet heeft meegekregen als doelstelling. Of het wel een doel wordt voor Claude Rapoport? “Ik denk van niet, maar het is in elk geval iets waar ik naar zal vragen”, klinkt het. Depaemelaere vult aan: “Onze aandeelhouders hebben altijd juist afgemeten wat de precieze kapitaalbehoefte was bij Portima. Geen enkele verzekeringsmaatschappij had er zin in om meer te geven dan nodig was. (droog) Wij zijn dus zeer zuinig opgevoed.”

Exit kleine makelaars?

Is de polemiek dan gebaseerd op pure verzinsels? Tijd voor een verhaal uit de praktijk. “Portima is volop bezig met de vernieuwing van zijn communicatienetwerk”, vertelt Roland Maes, zaakvoerder van het softwarehuis CRM. “Vroeger heette het AS/2, nu wordt het AS/Web. De makelaars die de BRIO-software gebruiken, zijn volop aan het overschakelen. Maar voor makelaars met een ander pakket is dat nog altijd onmogelijk. Die pakketten zijn nog niet compatibel met AS/Web. Enkel Portima kan dat oplossen. Op die manier worden wij al jaren geboycot. Het is een erg lepe manier van Portima om ons spaken in de wielen te steken, want bij de makelaars wordt de perceptie gecreëerd dat onze pakketten verouderd zijn, terwijl BRIO natuurlijk altijd perfect werkt.”

“En ja, BRIO is duur”, vervolgt Maes. “Veel kleine makelaars kunnen die kosten niet dragen, en zullen volgens mij dan ook op een natuurlijke manier afvloeien. Dat is precies wat bepaalde verzekeringsmaatschappijen willen, want aan kleine makelaars hebben ze niks. Die kosten de maatschappijen meer werk dan ze geld opbrengen.” Dezelfde geluiden bij de andere softwarehuizen. Walter Demey van Distributed Programs maakt zelfs gewag van “Siciliaanse maffiatoestanden”. Elders klinkt het gelaten dat een muis toch niet van een olifant kan winnen.

Koen Depaemelaere zucht bij al die ‘indianenverhalen’: “Portima heeft er geen enkel belang bij om ook maar één makelaar in België te blokkeren. Makelaars zijn de verkopers van onze aandeelhouders, de verzekeringsmaatschappijen! En die zouden wij willen boycotten? Ik daag u uit om het eens te proberen: de business van een makelaar een half uur lang stilleggen. Kijk maar eens wat dan gebeurt! Hoe dan ook, de dingen die men soms over ons beweert, vecht men mijns inziens beter uit voor de rechtbank. Met formele onderzoeken, en formele dossiers. Dat is volgens mij de juiste manier van doen in een rechtsstaat, in plaats van verhalen rond te strooien die eigenlijk niemand nog ernstig neemt.”

Christophe de Moraes van de FVF treedt Koen Depaemelaere bij. “Portima als strategie van de verzekeringsmaatschappijen om de makelarij klein te houden? Zelfs als dat de bedoeling is, dan zou het nooit lukken! Makelaars zijn individuele ondernemers. Ze kopen de software die ze zelf willen, al naargelang van de prijs, of omdat ze geloven in het bedrijf dat erachter schuilt. Dat Portima de markt zou trachten te manipuleren, daar geloof ik niks van. België is toch geen bananenrepubliek? Ik zeg altijd tegen onze leden: als er klachten zijn, toon ze mij aan, stuur ze mij op. Maar tot vandaag heb ik niks ontvangen.”

Logisch, denkt Roland Maes van het softwarehuis CRM. “Ik heb het gevecht voor de rechtbank geleverd. Het heeft mij al 100.000 euro gekost. Op een bepaald moment was ik zelfs mijn huis kwijt. En het ziet er niet naar uit dat mijn juridische strijd iets zal opleveren. Maar ik geef niet op. Ik heb een hondenleven gekend, maar dat heeft van mij een bloedhond gemaakt. Ik laat niet meer los. Desnoods dagvaard ik de Belgische staat, of stap ik naar Europa. Want stel dat Portima als enige software-leverancier overblijft, dan zullen ook veel makelaars onherroepelijk verdwijnen.”

Toch vreemd dat Portima al die ‘indianenverhalen’ niet uit de wereld wil helpen. Met duidelijke cijfers bijvoorbeeld over zijn inkomsten. Wie draagt wat bij om het bedrijf te doen draaien? Zolang Portima daar niet op een transparante manier over communiceert, blijft er een waas van geheimzinnigheid over de onderneming hangen. Zoiets is nooit goed voor de geloofwaardigheid. En zoals Koen Depaemelaere beaamt: “Oorlog in de sector komt niemand ten goede.” (T)

Door Celine De Coster/Foto’s Michel Wiegandt