OOk europa moet reddingsplan opstellen

Het Amerikaanse reddingsplan, als het alsnog door het Congres raakt, kwam een week te laat voor Fortis en Dexia. Maar komt het nog op tijd voor de Europese banksector? En heeft Europa een plan B?

“De markt is op zoek naar een eerste bankslachtoffer in Europa. Fortis is het aangeschoten wild”, zei een handelaar vorige week. Fortis schreef in de aanloop naar afgelopen weekend een ‘Amerikaans scenario’: de aandelenkoers werd afgestraft, het vertrouwen (zonder kan geen enkele bank verder) verdampte en collega-bankiers draaiden hun kredietlijnen naar Fortis dicht. Alleen een overname of een kapitaalinjectie door de overheid kon de patiënt in die omstandigheden nog redden. Het werd een overheidsingrijpen omdat het bod van BNP Paribas op Fortis totaal onaanvaardbaar was.

Maar de patiënt Fortis was zondagnacht nog niet van de operatietafel of een nieuw slachtoffer werd maandagochtend binnengevoerd op de spoed: Dexia. Zelfde scenario als bij Fortis en dus moest ook de overheid te hulp schieten. Samen met de aandeelhouders pompten de Franse, Belgische en Luxemburgse regering 6,4 miljard euro extra kapitaal in Dexia. Beide patiënten liggen nu op de intensieve zorg, en het is bang afwachten of hun toestand stabiliseert. De toplui van Dexia boden in ieder geval al hun ontslag aan.

Wachten op Europees plan?

Fortis en Dexia zijn niet de enige Europese banken in moeilijkheden. Dat komt omdat de Europese banksector in een of andere vorm veel te veel Amerikaanse rommelhypotheken heeft gekocht. Het IMF publiceerde vorige week nog alarmerende cijfers: ongeveer de helft van de kredietverliezen is geboekt door Europese financiële instellingen (zie grafiek). In de VS barstte de etterbuil vorige week helemaal open, in Europa tikt de klok en moet er dringend iets gebeuren, zeker ook omdat de kapitaalbuffer van de Europese banken goed oogt, maar dat helemaal niet is (zie kader Kwetsbare banken). “Als ik die cijfers van het IMF mee in de vergelijking neem, dan moet ook Europa dringend iets ondernemen. De spanning op de markt is ondraaglijk”, zegt een bankier. “Een Europees reddingsplan moet er komen. Het banksysteem is te rot om zonder overheidshulp te overleven”, zegt een andere bankier.

Intussen kijkt iedereen naar de Europese Centrale Bank (ECB). “Waar wachten ze op? Op een Europees bankongeluk”, klonk het vorige week nogal profetisch in bankkringen. “De focus van de ECB op de bestrijding van de inflatie wordt psychotisch. Banken hebben renteverlagingen en een steilere rentecurve nodig om de rendabiliteit en dus de kapitaalpositie te herstellen”, zegt Peter Vanden Houte, hoofdeconoom van ING België.

Maar de voorzitter van de ECB, Jean-Claude Trichet, liet de voorbije weken al duidelijk aan de politici verstaan dat de ECB de Europese banken met liquiditeitsproblemen uit de nood zal helpen, maar dat ze niet tussenbeide kan komen als een bank insolvabel wordt. Dat moet de overheid oplossen. Maar een plan-Paulson op Europese schaal in elkaar boksen, het lijkt onbegonnen werk. “Europa is een kei in het bepalen hoe groot een fles melk moet zijn, maar een gecoördineerde actie op poten zetten om het banksysteem te redden, is een ander paar mouwen”, zegt Peter de Keyzer, strateeg van ABN Amro.

Lot in Amerikaanse handen

Maar hulp is onderweg, want het Amerikaanse reddingsplan gooit ook een levenslijn naar de Europese banken. “Mocht er geen Amerikaans plan zijn, of als er geen komt, dan is een Europees plan een absolute must”, zegt een centrale bankier. “We moeten minimaal een uniform stramien uitwerken dat voor elk Europees land een leidraad moet zijn om hun bankcrisis aan te pakken.”

Anders gezegd, het lot van Europa lag maandagavond in de handen van een ruziënd Amerikaans Congres, dat maandagavond het plan-Paulson wegstemde. Alle hoop is gevestigd op een nieuwe poging deze week om een versie van het plan toch goedgekeurd te krijgen.

Ten eerste moet het Amerikaanse plan de dollarmarkt reanimeren. Banken hielden in de paniek van vorige week met twee handen hun dollars vast en leenden nauwelijks nog dollars aan elkaar uit. Ze durfden hun cash op overschot alleen nog beleggen in Amerikaanse schatkistcertificaten, waardoor de rente daarop zelfs onder nul daalde. Dat was geleden van de Duitse bombardementen op Londen. Maar met de paniek op de geldmarkten, kwamen ook Europese banken in problemen om hun activiteiten te financieren en het waren de zwakste spelers die het eerst op droog zaad werden gezet, zoals Fortis.

Daarnaast is het ook van cruciaal belang dat Europese banken hun besmette hypotheekactiva kunnen slijten aan Paulsons bad bank. Dat zou moeten lukken omdat heel wat van die activa geparkeerd staan bij de Amerikaanse dochters van Europese banken. De juristen van Europese banken draaien in elk geval overuren om dat uit te zoeken. “Er komt een markt voor die slechte activa. Als Europese banken niet rechtstreeks kunnen verkopen aan die bad bank, dan kunnen ze dat doen via de Amerikaanse banken”, zegt een bankier.

Het plan-Paulson zou in zijn huidige gedaante Europa in elk geval heel goed uitkomen. De VS hadden net zo goed rechtstreeks hun belastinggeld als vers kapitaal in hun banken kunnen pompen om de kredietverliezen te neutraliseren en het systeem een doorstart te geven. Maar in dat scenario zou de Europese banksector in de kou blijven staan. Het blijft wel een open vraag tegen welke prijs de VS deze activa zullen overnemen – hoe hoger die prijs, hoe beter voor de banken, maar duurder voor de Amerikaanse belastingbetaler. En die prijzen worden in Washington beslist, niet in Brussel.

Door Daan Killemaes