De wet die personeelsafgevaardigden beschermt tegen ontslag is straks twintig jaar oud. Specialisten arbeidsrecht vinden dat het tijd wordt om een aantal uitwassen van het systeem aan te pakken.
Bij de sociale verkiezingen van 2008 stelden maar liefst 48.218 werknemers zich kandidaat voor ondernemingsraden en preventiecomités. Verkozen of niet, al die kandidaten genieten van een bijzondere ontslagbescherming op basis van een wet die nu al bijna twintig jaar van kracht is. De volgende sociale verkiezingen zijn nog meer dan een jaar van ons verwijderd, maar nu al vragen werknemers zich af of ze zich niet beter kandidaat stellen voor die verkiezingen. Als ze het statuut van beschermde werknemer krijgen, wordt het veel moeilijker om hen te ontslaan. En als het toch gebeurt, passeren ze vaak langs de kassa. Als een werkgever een beschermde werknemer ontslaat zonder zich aan een omslachtige wettelijke procedure te houden, is een vergoeding verschuldigd die gelijk is aan twee, drie of vier jaar loon, afhankelijk van de anciënniteit van de werknemer. In extreme gevallen kan die vergoeding zelfs oplopen tot acht jaar loon.
Die ontslagbescherming veroorzaakt meer dan eens ergernis bij werkgevers. Ze zijn er zich weliswaar van bewust dat een personeelsafgevaardigde potentieel meer in conflict kan komen met zijn werkgever en zien er dan ook geen graten in dat die een extra bescherming geniet. Maar die bescherming heeft de jongste jaren wel tot een aantal uitwassen geleid. Daarom gaan er steeds meer stemmen op om de wet op de ontslagbescherming bij te sturen. Het advocatenkantoor Claeys & Engels lost op 14 maart al een schot voor de boeg met een seminarie en paneldebat. Deelnemers zijn toplui uit het sociaal overleg, zoals VBO-directeur Pieter Timmermans en ACV-nationaal secretaris Marc Leemans. De werktitel van het debat luidt: ‘Ontslagbescherming personeelsafgevaardigden. Is de wet aan herziening toe?’
“Op basis van de rechtspraak die er over die wet de voorbije twee decennia is geweest, kunnen we inderdaad een aantal vraagtekens plaatsen bij de wet”, zegt Olivier Wouter van Claeys & Engels. Zo is de regeling over het aantal beschermde werknemers in een bedrijf met 100 of 499 werknemers dezelfde. En dat kan soms tot vreemde situaties leiden. In bedrijven met 100 tot 500 werknemers zijn er zes mandaten te begeven voor de ondernemingsraad en zes voor het preventiecomité. Die werknemers genieten een bijzondere ontslagbescherming. Maar ook de zes plaatsvervangers vallen onder de wet. Als we er rekening mee houden dat elk van de drie erkende vakbonden (ACV, ABVV en ACLVB) kandidaten mogen indienen, dan is het niet uitgesloten dat er in een bedrijf tot 72 beschermde werknemers zijn. In een middelgrote onderneming van 100 werknemers is dan twee derde beschermd. “Dat is natuurlijk theorie”, benadrukt Henri-François Lenaerts van Claeys & Engels. “Vakbonden hebben het soms moeilijk om hun lijsten gevuld te krijgen. Maar het toont wel aan dat het aantal beschermde personeelsafgevaardigden voor een bedrijf met iets meer dan 100 werknemers niet even hoog kan zijn als in een bedrijf met 500 mensen op de payroll. Er zouden best een paar tussencategorieën worden ge-creëerd.”
Processie van Echternach
De grootste bron van ergernis over de wet is de omslachtige procedure om de beschermde werknemer te ontslaan. Een beschermde werknemer kan wel degelijk worden ontslagen om dringende redenen of om economische redenen. Maar een werkgever die dit gedaan wil krijgen, moet rekening houden met een processie van Echternach. Hij moet de betrokkene en de vakbond per aangetekende brief inlichten, de zaak moet aanhangig gemaakt worden bij de arbeidsrechtbank, er is een onderhandelingsperiode en verzoeningsperiode voorzien, er wordt een verzoeningspoging opgelegd na dagvaarding voor de arbeidsrechtbank en er is hoger beroep mogelijk. Lenaerts: “Die procedure is veel te lang en is aan herziening toe.” Hetzelfde geldt voor het ontslag om economische redenen zoals de sluiting van een onderneming of een afdeling. Die procedure moet worden behandeld voor het paritair comité of zelfs in de Nationale Arbeidsraad (NAR).
Olivier Wouters: “Niet alleen kan de procedure versoepeld worden. Als een délégué in een bedrijf niet meer functioneert, dan moet het ook mogelijk zijn om hem te doen vertrekken. Dat zou eveneens moeten gebeuren via een verkorte procedure voor de arbeidsrechtbank. De werkgever kan zich indekken door een dossier aan te leggen waaruit blijkt dat de productiviteit van de werknemer te wensen overlaat. Er is dan geen verband tussen het ontslag en het feit dat de persoon vakbondsafgevaardigde is. In zulke gevallen moet een snelle ontslagprocedure mogelijk zijn.”
Uitvlucht voor collectief ontslag
De advocaten van Claeys & Engels waarschuwen ook voor een addertje onder het gras in de wetgeving. Dat heeft te maken met de start van de beschermingsperiode voor de kandidaat-vakbondsafgevaardigde. “Het vergt wat rekenwerk, maar het is niet zonder belang”, waarschuwt Olivier Wouters. De start van de beschermingsperiode is wettelijk vastgelegd op de 30ste dag voor de aanplakking van het bericht dat de verkiezingsdatum vastlegt. De kandidatenlijsten moeten echter pas worden ingediend op de 35ste dag na de aanplakking van dat bericht. Het betekent dus dat de beschermingsperiode aanvangt vooraleer de werkgever de namen van de kandidaten kent. De kandidaten beschikken dan ook over een zogenaamde retroactieve bescherming. Anders gezegd, toekomstige kandidaten genieten gedurende een periode van 65 dagen van wat men een occulte bescherming noemt. Tijdens deze periode van 65 dagen is het voor de werkgever immers niet zonder risico om iemand te ontslaan, aangezien pas ten vroegste op de 65ste dag zal blijken of de betrokkene al dan niet kandidaat is en dus beschermd was. Indien ze ontslagen worden, kunnen ze in dat geval hun herintegratie in het bedrijf eisen.”
Volgens Wouters zien vooral buitenlandse bedrijven dit over het hoofd. Ze kondigen een herstructurering aan en komen dan tot de vaststelling dat een aantal werknemers waar ze afscheid van willen nemen beschermd zijn. “Met die regeling zet je eigenlijk de kat bij de melk. In een bedrijf voelen werknemers vaak dat er een collectief ontslag zit aan te komen. Ze bereiden zich daarop voor door zich kandidaat te stellen voor sociale verkiezingen en weten zich beschermd bij de aankondiging van een herstructurering.”
ALAIN MOUTON
De grootste bron van ergernis is de omslachtige procedure om de beschermde werknemer te ontslaan.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier