ONDERWIJS. Het vijfde net

Russische kinderen leren Frans uit Vlaamse handboeken, Vlaamse professoren herschrijven de Russische grondwet en coachen leerkrachten van Sint-Petersburg tot Siberië. Eind dit jaar boren de Vlamingen een nieuwe markt aan : Zuid-Afrika. Kortom, Vlaanderens beste exportprodukt : het onderwijs.

Nieuws : de Guldensporenslag wordt momenteel overgedaan. De Groeningekouter anno 1995 heet Rusland ; de hedendaagse Jan van Renesse, de aanvoerder van de Vlamingen in 1302, Luc Van den Bossche (SP). Het meest geduchte wapen van de Vlamingen nu luistert naar de Franse naam Eventail, een reeks handboeken waarmee het Frans als tweede taal wordt aangeleerd (zie kader : Fransen schaakmat). Dat Vlaamse handboek, of liever de vertaling ervan, wordt momenteel al door 45.000 leerlingen in 25 regio’s in de Russische federatie gebruikt. En indien de grootse plannen worden gerealizeerd, zijn er dat straks 3 miljoen.

De Fransen zijn op hun eigen terrein verslagen : de Russen leren Frans dankzij de Vlamingen. En er is meer : Vlaamse professoren herschrijven momenteel de Russische onderwijswetgeving en leiden juristen op voor de vrije-marktekonomie ; Vlaamse leerkrachten organizeren in Rusland het onderricht in de Engelse taal, scholen Russische kollega’s uit het buitengewoon onderwijs bij, helpen bij de uitbouw van een PMS-werking én starten mini-ondernemingen in Russische secundaire scholen.

En er is nog meer : de Vlamingen doen het terwijl er van alle kanten konkurrentie opduikt. De Fransen hebben zich al strategisch teruggetrokken uit het tweede-taalonderricht, nu komen de Oostenrijkers opzetten. Zowat alle lidstaten van de Europese Unie hebben vandaag de Russische onderwijsmarkt ontdekt en proberen er hun know-how aan de man te brengen. Alleen : Vlaanderen was alle anderen een stapje voor.

Vlaanderen was de allereerste staat die met de Russische federatie een bilateraal akkoord afsloot. Dat akkoord dateert van december 1991, luttele weken na de mislukte coup tegen de toenmalige sterke man Michail Gorbatsjov. Dat basisakkoord, officieel ondertekend door wijlen Onderwijsminister Daniël Coens (CVP) en diens Russische tegenvoeter Edward Djeprov, draagt overduidelijk de stempel van Jan De Groof, professor aan de UG (Universiteit Gent), regeringskommissaris aan de UIA (Universitaire Instelling Antwerpen) én advizeur van… Edward Djeprov.

Degroof bracht Coens en Djeprov samen. De eerste, Coens, zag “het strategisch belang van de Vlaamse aanwezigheid in Rusland in” ; de tweede, Djeprov, was ervan overtuigd “dat de Russen niet in staat waren hun oude regime om te vormen zonder expertise vanuit Europa. ” Dixit De Groof.

Coens’ opvolger als Vlaams Onderwijsminister, Luc Van den Bossche (SP), geeft de samenwerking tussen Vlaanderen en Rusland vandaag inhoud én draagt het Vlaams exportprodukt bij uitstek, het onderwijs, verder uit. In Oekraïne en in China lopen al gelijkaardige Vlaamse onderwijsprojekten als in Rusland en nog voor eind dit jaar komt er een bilateraal akkoord met Zuid-Afrika. De onderhandelingen daaromtrent zitten in de slotfaze. Binnenkort bespreekt de Vlaamse regering het voorstel om de Vlaams-Russische samenwerking nog verder uit te diepen. Een nieuw bilateraal akkoord zal zich vooral toespitsen op de uitbouw van het Russisch buitengewoon onderwijs op Vlaamse leest. Meteen krijgen de kollega’s van Van den Bossche ook zicht op het prijskaartje, nodig voor 1996 en 1997, jaar waarop het in 1991 gesloten akkoord afloopt.

“Al bij al steken we er weinig middelen in, ” argumenteert Van den Bossche. “In ’91, ’92 en ’93 ging het telkens om 10 miljoen frank, in ’94 en ’95 hielden we het op 11 miljoen. Daarnaast werd nog eens tweemaal 25 miljoen frank toegekend aan de Vlaamse universiteiten. “

Direkte ekonomische return verwacht Van den Bossche vooral via de aktiviteiten van Vlaamse uitgevers op de Russische markt van educatieve boeken. Immers, ook dat is voorzien in het basisakkoord met de Russen : de Vlamingen brengen hun expertise op het vlak van het uitgeven van schoolboeken naar het vroegere Rijk van de Duivel en organizeren opleidingskursussen voor Russische educatieve uitgevers. De Lierse uitgever Van In tekent op dit ogenblik mee voor de Russische uitgave van het Vlaamse suksesprodukt Eventail en Laurent Woestenburg, ex-direkteur van Van In en momenteel voorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Educatieve Uitgevers, werkt aan een opleidingskursus.

“Het Eventail-programma is het meest spectaculaire onderdeel van heel het akkoord ; zeker nu het Russische onderwijsministerie heeft beslist dit Vlaams onderwijsprojekt te integreren in alle scholen op Russisch grondgebied. De grootste “ekonomische afdrijving” van onze samenwerking verwachten we in de uitgeverijsektor. We willen komen tot een partikuliere educatieve uitgeverij in Rusland, een Vlaams-Russische joint venture, ” verduidelijkt Van den Bossche (zie : Vlaamse boeken, Russische lezers), die ook voor de Vlaamse universiteiten return ziet.

WETENSCHAPPELIJKE VOEDSELHULP.

“Neen, dat is niet zo maar in cijfers omzetbaar. Nog niet. Op dit ogenblijk doen wij, op wetenschappelijk gebied dan, aan weinig meer dan aan voedselhulp. Het Russische onderwijs dreigt momenteel zijn maatschappelijke positie te verliezen. Buitenlandse bedrijven snoepen de beste krachten weg. En dat terwijl de Russische universiteiten ooit tot de beste ter wereld behoorden. Vandaag ontbreekt het hen gewoon aan middelen.

“Wij moeten momenteel alles zelf uitvinden, ” zeiden de professoren van de ooit zo befaamde Ural State University uit Jekaterinaburg me. “Dat was een eerder kryptische omschrijving om te openbaren dat ze zelfs geen geld meer hebben om buitenlandse wetenschappelijke magazines te kopen. Desondanks kunnen de Vlaamse universiteiten heel wat leren van hun Russische kollega’s. De Russen hebben een uitermate boeiende én originele didaktiek op het vlak van distantlearning, studeren op afstand. Die technologie verwerven is van onschatbare waarde voor onze universiteiten. Er moet dus, op langere termijn weliswaar, een wisselwerking ontstaan. Geloof me, Vlaanderen zal daar zijn voordeel uit puren. De Russische kinderen weten dat hun Eventail-boekjes in Vlaanderen zijn bedacht ; ze kennen Kuifje en Bob et Bobette dankzij Antwerpse professoren. “

Hebben de Vlaamse onderwijsmensen in Rusland al een stap voor, toch wordt de konkurrentie harder en harder. En niet alle projekten zijn pure suksesverhalen. “We waren er als allereerste. Da’s een duidelijk pluspunt. Vlug na ons arriveerde Nederland. Nu hebben zowat alle EU-landen de Russische onderwijsmarkt ontdekt. Aanvankelijk was er een politieke bedoeling : het Oostblok was pas ingestort. In het Westen werd er gejuicht bij het vallen van de Muur. Voor ons begon toen pas de uitdaging : hoe steun je dit land in krisis ? Vlaanderen heeft dat, terecht, gedaan via één van zijn sterkste troeven : het onderwijs. Sommigen willen het nog altijd niet zien, maar het Vlaams onderwijs staat hoog aangeschreven in de wereld. Vraag het maar aan de Oeso. Bovendien kunnen we Vlaanderen ook op het internationale wetenschappelijke en politieke vlak promoten via onze akkoorden met de Russen. Neen, dat is geen wishful thinking, geen grootspraak. De voorbeelden zijn er. De Vlaming Jan De Groof is toch maar de voorzitter van een internationale kommissie bestaande uit experts uit Vlaanderen, Frankrijk, Groot-Brittannië, de VS, Nederland en Duitsland die de Russische onderwijswetgeving herschrijft. Zelfs bepaalde delen van de Russische grondwet zijn door Vlamingen ondermeer KUL-professor Katlijn Malfliet herschreven. Dat is gebeurd op vraag van de Russen. Geef toe, zoiets geeft Vlaanderen internationaal aanzien. De andere EU-landen kopiëren onze werkwijze nu. Dat doet enerzijds plezier, anderzijds mag Vlaanderen zijn voorsprong die het daar heeft niet verloren laten gaan. Toch wil ik me niet eng tot Vlaanderen alleen beperken. Onze natuurlijke partner is Nederland. En we hebben elkaar gevonden. Sinds november 1993 bestaat er een trilateraal akkoord tussen Rusland, Vlaanderen en Nederland. Dat heeft enorme gevolgen : er bestaat een koördinatie tussen wat wij Vlamingen doen in Rusland en wat de Nederlanders er doen. En, nog belangrijker : Rusland erkent Nederland én Vlaanderen als de naties die hun onderwijsbelangen behartigen op het internationale politieke forum. Beeld u dat in : de Lage Landen vertegenwoordigen het Russisch onderwijs in zowel de Unesco als de Oeso. “

Hoe het allemaal zo ver is kunnen komen ? Zegt Van den Bossche, gedecideerd : “Door het respekt voor mekaars eigenheid. ” En nog : “De Russen hebben gekozen voor de kwaliteit. Wij hebben onze expertise en ervaring aangeboden ; zij hebben die als de beste geklasseerd. Wij Vlamingen zijn telkens weer uitgegaan van de prioriteiten en de eigenheden van het Russisch maatschappelijk en politiek bestel. Kortom : het heeft geklikt. “

MEERWAARDE.

Waar de meerwaarde van het Vlaams onderwijs dan wel te vinden is ? “Tja, ” zucht Van den Bossche, “voor buitenstaanders is dat blijkbaar makkelijker te achterhalen dan voor de Vlamingen zelf. Het weze zo. Wat enorm in ons voordeel heeft gespeeld, is de toch wel unieke wijze waarop wij, en dan spreek ik even terug op Belgisch niveau, de begrippen vrijheid en staatsinterventie hebben weten te verweven. Onze Russische gesprekspartners begrepen aanvankelijk niet dat ik, een minister, een man van het staatsapparaat ook al heeft dat ginder een enigszins andere betekenis dan hier de vrije scholen betaalde. Voor hen was dat een erg originele oplossing. Voor ons natuurlijk niet ; wij hebben daar al 160 jaar ervaring mee. Gaandeweg hebben we beseft dat die know-how een echt exportprodukt is. Maar er is meer : de eindtermen worden hoog aangeslagen ; de rol die Vlaanderen aan zijn inspekteurs toekent evenzeer. De Oeso was zeer geïnteresseerd in ons PMS-model ; zij het dat ze enigszins ontgoocheld was over de dagelijkse werking van onze PMS-centra. De Russen echter zijn verliefd op ons PMS. Alleen : ze hebben er geen geld voor. Dat hopen we Vlamingen en Russen nu te vinden bij de Wereldbank. Let op : Vlaanderen tovert Rusland niet om tot een wingewest. Ook wij kunnen van hen leren : de rol die zij toekennen aan een multidisciplinaire equipe van paramedici bij de begeleiding van schoolgaande kinderen is het navolgen waard. Onze Russische aktiviteiten hebben er, in Vlaanderen, ook al voor gezorgd dat er netoverschrijdend wordt gewerkt. Zowel de koepels van het gemeenschaps-, het stedelijk en het katoliek onderwijs ondersteunen projekten, zowel in het gewoon als in het buitengewoon secundair onderwijs. Het is dus geen eenrichtingsverkeer : Vlaanderen en Rusland zijn partners en behandelen elkaar als dusdanig. We proberen niet zo veel mogelijk van de koek weg te snoepen. Die is groot genoeg en bovendien willen we enkel aan die zaken beginnen waar we ons sterk in achten. De Russen willen specifieke milieuprojekten voor het onderwijs ; dat gaan we doen. Dirk Coolsaet, een inspekteur aardrijkskunde gaat dat goed doen. Een vraag daarentegen om mee te werken aan een statuut dat bepaalt hoe de minderheidstalen in het Russisch onderwijs moeten worden behandeld, zullen we beleefd afwijzen. De Russische Federatie telt een zestigtal talen. Of Vlaanderen op dat vlak voldoende expertise bezit om zich als expert te profileren ? Wij menen van niet. “

RON HERMANS

LUC VAN DEN BOSSCHE (SP) Onderwijs is het belangrijkste exportprodukt van Vlaanderen.

WILFRIED DECOO (UIA) Een Vlaming leert de Russen Frans.