Er is echt geen grens meer aan de onvoorwaardelijke odes aan ondernemerschap. Ondernemen is goed, meer ondernemen is beter. Iedereen moet ondernemen: leerlingen, studenten, ambtenaren, schooldirecteuren, technici. Om het in de woorden van Tine Holvoet en de Graydon-studie te zeggen: “Over het belang van ondernemerschap is iedereen het eens. Ondernemen — net als innovatie — is een ‘consensual topic’, een thema waar niemand ‘tegen’ is.” Ze voegt er wel heel wijs aan toe “tenminste als je aan de oppervlakte blijft”.
‘Ondernemen’ is geworden wat vroeger ‘vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid’ was. Een ideologie. De aanbidders lijken wel leden van een sekte. Je mag van de religie letterlijk alle heil verwachten en wie niet tot de gelovigen behoort, is een ketter. In naam van het ondernemen moeten we bijvoorbeeld heel wantrouwig kijken naar dat vreemde ‘ideaal’ van gelijkheid. Ondernemen mag en moet anders beloond worden dan op je achterste blijven te zitten. En wie door ondernemen heel erg rijk geworden is, mag daar zeker niet voor gestraft worden. Je wil toch de kip met de gouden eieren niet slachten?
Vrijheid impliceert ook vooral vrijheid van ondernemen. Dat mag je zeker niet ter discussie stellen. Minimumlonen, menswaardige arbeid, respect voor iedereen die tot een bedrijfsgemeenschap behoort, oei, dat is vreemde taal, wat heeft dat nog met vrijheid van ondernemen te maken? En dat soort beperkingen is dus a priori een beetje verdacht voor de gelovigen, met Donald Trump als hun hogepriester.
Broederlijkheid is helemaal verouderd. Wie de wetten van de economie uitdaagt door liefdadigheid te verwarren met zakendoen, vraagt om moeilijkheden. Broederlijkheid behoort tot de privésfeer. Iedereen mag aan de armen geven wat hij zelf wil. Ook daar is vrijheid het hoogste goed. Of begrijpen we dat derde ideaal niet goed meer? Waarschijnlijk werd er vooral mededogen mee bedoeld. Je medemens graag zien. Dat past helemaal niet in de gedachtegang van de hedendaagse ondernemende mens. Dat is helemaal verouderd bij Google, Amazon, Alibaba, of andere iconen van het ondernemerschap.
Net op het moment dat je denkt dat er geen einde komt aan de veroveringstocht van het ondernemen, verneem je dat men in Texas de gevangenen op hun vrijlating voorbereidt door cursussen ondernemerschap. Als bijna 70 procent van de zwarte jongens die geboren zijn in 1991 ooit eens in de gevangenis belandt, is er waarschijnlijk iets fout gelopen met het ideaal ‘broederlijkheid’ en kan je het beste nieuwe idealen zoeken. Entrepreneurship dus. Er is een tijd geweest dat de Amerikaanse jongeren niet langer in de eerste plaats door het leger, maar door McDonald’s basisdiscipline werd bijgebracht, maar nu nemen vooral ouderen die jobs in en dus moeten gevangenen naar de hemel van het ondernemen worden gebracht. In Dallas krijgen gevangenen les van een expert, die op zijn beurt wordt bijgestaan door MBA-studenten. Om alle misverstanden te vermijden: het is niet bedoeling dat die MBA-studenten respect voor de wet leren (de gevangenen wel), maar dat ze de gevangenen helpen met de leerstof. En die is heel traditioneel. Hoe schrijf ik een businessplan? Hoe start ik een verkooppraatje? Hoe werkt een boekhouding?
En net zoals in Lourdes gebeuren er mirakels in Dallas. Zes van de tweehonderd ex-gevangenen halen een omzet van meer dan 1 miljoen dollar. Veel meer opgeleide ex-bajesklanten houden zich nadien aan de wet. Ondernemerschap redt! Het zou natuurlijk ook kunnen dat dat ook geldt voor ‘leren piano te spelen’, maar zijn muzikanten soms geen ondernemende kunstenaars?
Een maatschappij zonder ondernemerschap op alle niveaus zal snel stagneren. Ondernemerschap moet worden aangemoedigd en gefaciliteerd. Succes in het ondernemen moet worden gevierd. Door maatschappelijke erkenning, niet door jaloezie. Waar ik wil op wijzen, is dat deze zinnen ook standhouden als je ‘ondernemen’ vervangt door ‘hard werken’, ‘onderwijs’, ‘professionalisme’ of ‘discipline’. Het punt is dat je voor geen van die termen het woord ‘alleen’ mag plaatsen. Als je denkt dat jouw overtuiging, en jouw overtuiging alleen de samenleving zal redden, dan ben je lid van een sekte. En met ondernemerschap zijn we aardig in die richting aan het gaan. Tijd dus om een heel klein beetje bij te sturen.
De auteur is professor-emeritus aan de Vlerick Business School.
MARC BUELENS
‘Ondernemen’ is geworden wat vroeger ‘vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid’ was. Een ideologie.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier