Obama belichaamt de hoop op ‘waardig werk’

De verkozen Amerikaanse president Barack Obama zet zichzelf neer als de verpersoonlijking van de American Dream. Maar de opwaartse sociale mobiliteit in de VS is al lang niet meer wat ze was. Obama’s uitzonderlijke kwaliteiten als politiek strateeg, zijn redenaarstalent en charisma gaven de doorslag. In een samenleving waarin het idee van het algemeen belang nagenoeg verdwenen is en vooral de rijksten rijker worden, botsen de minder fortuinlijken steeds vaker tegen een glazen plafond. De globaliseringsgolf van de voorbije decennia heeft dat maatschappelijk verstarde model gedropt in zowat alle ‘opkomende economieën’: extreem lage lonen vergrendelen de sociale mobiliteit, werknemers en niet-geprivilegieerden geraken nauwelijks nog hogerop. De campagne ‘Waardig Werk’ van 11.11.11. is deze keer geen holle slogan.

In die mate dat China vreest voor politieke onrust bij een ernstige groeivertraging; de Thaise stedelijke middenklasse in opstand komt tegen het politieke affairisme; in Zuid-Afrika een splitsing dreigt in het ANC tussen een nieuwe zwarte elite en een ontgoochelde onderlaag; Latijns-Amerika populistisch rood kleurt; islamradicalen zich keren tegen de kleptocratie; en maffiose systemen de burgers in hun greep houden.

Bijna 60 procent van de economische groei in de wereld kwam in de turbojaren negentig ten goede aan amper acht procent van de wereldbevolking. De inkomenskloof groeit, of juister, de opportuniteitskloof. Globaal genomen, kan de economie vooruitgaan, maar de hefbomen zijn vergrendeld door een globale elite met plaatselijke vertakkingen. David Rothkopf beschrijft ze in zijn allesbehalve ‘linkserige’ boek ‘ Superclass – the global power elite and the World they are making‘. In ‘The Gods that Failed’ noemen Larry Elliott en Dan Atkinson die supergeprivilegieerden ‘olympiërs’. Ze zweven in hun arrogante verdwazing, losgekoppeld van de economische realiteit. En dat is niet zonder gevaren. Rommelhypotheken om armen een huis aan te smeren, veroorzaakten de kredietcrisis. Blinde financial engineering was en is even schadelijk als de doorgedreven so-cial engineering die als tegenbeweging weer de kop opsteekt.

Barack Obama ontketent een golf van hoop bij minderheden en aan de onderkant van de middenklasse in eigen land, maar evenzeer in de rest van de wereld, van Kenia tot Indonesië. Hij wakkert na het ‘olympische bewind’ van Bush, Cheney & co opnieuw het geloof aan in de magie van Amerika. De gespleten ziel van een mulat tussen meerdere werelden, zijn gemengde afkomst als zoon van een geïmmigreerde Keniaan (en een Amerikaanse moeder, die door kanker getroffen met moeite haar ziekenhuisrekeningen kon betalen), zijn jeugdjaren in Indonesië, maken van Obama de outsider in het systeem van de olympiërs. Kan hij het vertrouwen in de elites herstellen? Het zou zeker ook in het belang zijn van onze bedrijven met ambities in de wereld.(T)

Door Erik Bruyland