Nog één bank te gaan

In een niet zo ver verleden waren op de financiële markt vijf volwaardige Belgische banken actief. In de tweede helft van de jaren negentig gingen ASLK en Generale Bank op in Fortis en BBL werd overgenomen door het Nederlandse ING. Er bleven drie Belgische banken over.

Die bewegingen waren een logisch gevolg van het consolidatieproces in de Europese financiële ruimte. Samen met de kleinere banken konden de drie resterende Belgische grootbanken de Belgische bedrijven en gezinnen bedienen in een omgeving van loyale concurrentie. Maar de lokroep naar groei heeft hen naar de rand van de ravijn gebracht, twee donderden erin. Cynisch kan je stellen: ‘ one bank to go‘.

De verschraling van ons financiële landschap wordt verontrustend. Dexia, de nieuwe staatsbank, kan alleen aan een buitenlandse instelling worden doorverkocht. Zoeken naar een andere Belgische referentieaandeelhouder dan de overheid, lijkt op zoeken naar de onbestaande naald in de hooiberg. De verkoop kan sneller gebeuren dan verwacht als de budgettaire situatie verslechtert en de Europese Commissie maatregelen eist om de schuld te verminderen.

De participaties van de overheid in BNP Paribas en Fortis ondergaan dan hetzelfde lot. Het ziet er dus meer en meer naar uit dat onze financiële markt een kopie dreigt te worden van onze elektriciteitsmarkt. De cruciale beslissingen worden in het buitenland genomen en de beleidsvoerders spreken wel harde taal, maar ze beschikken niet over instrumenten om hun woorden om te zetten in daden. Als Dexia Bank aan een Franse bank wordt verkocht, is België echt een wingewest van Frankrijk.

Het Dexia-debacle wordt weer, zoals de neergang van Fortis, aangegrepen om de overheid voor te stellen als de redder in nood die de fouten van de privésector oplost. Hoe juist dit standpunt ook is, het is onvolledig. Dat de problemen bij Fortis en Dexia alleen konden worden opgelost door de banken te nationaliseren en door te verkopen, is nog altijd niet overtuigend aangetoond. De stelling van ex-Fortis-baas Maurice Lippens dat Dexia en niet Fortis werd ‘gered’ om politieke redenen, wint aan geloofwaardigheid. Veel geld wordt ingezet om Dexia Bank te redden zodat we ons moeten afvragen of een gezamenlijke reddingsoperatie in 2008 niet goedkoper was uitgevallen. Was een fusie Fortis-Dexia niet interessanter geweest voor de belastingbetalers, de aandeelhouders en de Belgische economie?

Deze beschouwingen doen er niet veel toe omdat we twee van onze grootste banken zo goed als kwijt zijn. Wat we niet kwijt zijn, is het groeiende wantrouwen van de spaarders. De ondergang van Dexia heeft voor de tweede keer het failliet van het toezicht aangetoond. Tot 2008 had de toezichthouder in essentie drie banken in het oog te houden omdat alleen Fortis, Dexia en KBC een systeemrisico inhielden. Als er vandaag nog één bank overblijft, kan je niet spreken van een succes.

Dat het nieuwe toezichtmodel een bankroet van Dexia niet kon vermijden, illustreert dat het probleem zich niet stelt voor wie wat controleert. De argumentatie dat dat toezichtmodel slechts sinds april operationeel is, houdt geen steek. De Nationale Bank was voldoende op de hoogte, of had dit moeten zijn, van wat er bij de banken gebeurde. Personeel enkele honderden meter verhuizen, is een ouderwetse oplossing. De nieuwe toezichthouder heeft schoon schip willen maken en greep de verandering in het toezichtmodel aan om komaf te maken met oude problemen waar hij zelf mee schuld aan heeft.

Vanaf nu kan de toezichthouder zich echt concentreren op de enige overblijvende belangrijke Belgische bank. Gezond is anders. Bovendien garandeert dat niet, gezien het brokkenparcours van de jongste jaren, dat de spaarder weer vertrouwen heeft in de toezichthouder. Over de aandeelhouders hebben we het niet gehad. Zij hebben twee keer veel verloren. Meer dan ‘dat is eigen aan beleggingen in aandelen’, krijgen ze niet te horen. Aan de top van dit land hopen ze toch niet dat de aandeelhouders Dexia Bank ooit nog in de armen sluiten?

De auteur is professor economie aan de VUB.

JEF VUCHELEN

Was in 2008 een fusie Fortis-Dexia niet interessanter geweest voor de belastingbetalers, de aandeelhouders en de Belgische economie?