Kan het starre Chinese machtsapparaat de snel veranderende maatschappij bijbenen of zorgt de nieuwe partijleider Xi Jinping voor een lenigheidskuur? Belgen in China maken hun inschatting. “Het roer moet nu omgegooid worden, anders riskeren we de Arabische Lente in China.”
De afgelopen weken was het in de media gissen naar de ware aard van de nieuwe Chinese partijleider Xi Jinping. De typeringen varieerden van het hoopvolle ‘pragmaticus en realist, open voor hervormingen’ tot het gelaten ‘trouwe soldaat’ en ‘teamspeler zonder gevaarlijke ideeën’.
Over één ding waren vele waarnemers het min of meer eens: de benoeming van Xi Jinping is een lang bevochten compromis tussen de strekkingen in de partij, wat zijn maneuvreerruimte per definitie beperkt. De apparatsjiks zouden er zich wel voor hoeden een hervormer te benoemen. Die zou het systeem waaraan ze hun macht te danken hebben alleen maar in gevaar brengen.
“Alle partijstrekkingen moesten zich achter Xi Jinping scharen”, zegt de Belgische zakenadvocaat Philippe Snel. “Wat nog niet wil zeggen dat Xi Jinping die strekkingen effectief dient.” Snel woont al acht jaar in Sjanghai, de economische hoofdstad van China, waar hij werkt voor het Belgische advocatenkantoor De Wolf & Partners. Hij combineert zijn job met het voorzitterschap van de Benelux Kamer van Koophandel in Sjanghai.
Of Xi Jinping meer is dan een brave huisbewaarder, zal gauw blijken, volgens Snel. Er is geen gebrek aan moeilijke opdrachten die zijn autoriteit testen. Bijvoorbeeld maatregelen om de Chinezen de economische groei te laten overleven, letterlijk dan. “De toestand van het milieu is echt kritiek”, zegt Snel. “De mensen pikken het niet meer. In de gebieden met steenkoolcentrales is het daglicht bijna niet meer te zien. In de kranten verschijnen luchtvervuilingsindexen die overal druk besproken worden.”
Technologische innovatie moet het milieuprobleem helpen op te lossen, maar Xi Jinping heeft de tijd tegen. “Hij is in principe benoemd voor tien jaar, maar om zich te handhaven moet hij zeer snel zichtbare resultaten over milieuverbetering voorleggen. De Chinese bedrijven, universiteiten en onderzoeksinstituten kunnen onmogelijk op eigen houtje de nodige technologie leveren. China is druk bezig om westerse technologie, onderzoekers en ingenieurs te importeren, een trend die alleen maar zal toenemen.”
Dat helpt mee aan een volwassener handelsverkeer met het Westen, met de nodige gevolgen voor het Chinese muntbeleid. “China zal zijn munt moeten loslaten. Ik verwacht de volledige convertibiliteit van de yuan wellicht al in 2015 of 2016. In een internationaliserende economie met complexe technologische transacties moet het geld ongehinderd zijn weg kunnen vinden.”
Buitenlandse beleggers krijgen dus geleidelijk aan vrije toegang tot de Chinese kapitaalmarkt, terwijl omgekeerd Chinezen hun geld op buitenlandse rekeningen kunnen plaatsen. Dat laatste is, tegen de achtergrond van een toenemende kapitaalvlucht, een gevoelig punt. Almaar meer Chinezen smokkelen hun geld naar buitenlandse schuiloorden. De groeiende Chinese interesse voor appartementen aan de Spaanse costa’s is daar niet vreemd aan. Met een vrije yuan zou Xi Jinping het hen alleen maar gemakkelijker maken.
Sociale revolutie
Naast het milieu zijn de zelfverrijking, de corruptie en het nepotisme in het machtsapparaat een andere tijdbom onder het gezag van Xi Jinping. “De modale Chinees kan nog leven met de kloof tussen rijk en arm. Hij gelooft dat ook hij kan slagen in het leven als hij studeert en hard werkt. Maar dat je tegenwoordig ook de juiste mensen moet kennen om er te komen, daar kan hij niet meer mee om. Dat ondermijnt volop de sociale vrede.”
Het gemor aan de huistafels zwelt dagelijks aan. Hetzelfde geldt voor het internet, dat het protest sneller verspreidt dan de overheid kan censureren. “Het roer moet nu omgegooid worden, anders riskeren we de Arabische lente in China. Dat zou ik vorig jaar niet gezegd hebben, nu zegt Xi Jinping het zelf in de kranten.” Zal hij een systeem indijken waaraan hij zelf zijn macht te danken heeft? “Ik hoop het van harte. Als er morgen een sociale revolutie door het land trekt, dreigt het machtsapparaat naar de noodrem te grijpen. De chaos is gewoon geen optie voor China, en ook niet voor de rest van de wereld.” Een laatste huzarenstukje wordt een meer evenwichtige economische groei. China moet afkicken van zijn exportafhankelijkheid. De economie alleen laten drijven op massale overheidsinvesteringen is geen optie meer. “De binnenlandse markt moet het doen. Daartoe moet de koopkracht van de 1,3 miljard Chinezen omhoog. Zo kan de economie leven op een standvastiger ritme. Maar voor je de vlijtig sparende Chinees kan overtuigen om zijn geld te laten rollen, is een deftige sociale zekerheid nodig, met een modern systeem van gezondheidszorgen en pensioenen voor iedereen.”
Daadkracht
Bevrijdt Xi Jinping niet alleen de consument, maar ook de ondernemer? Vandaag vormen de overheidsbedrijven het zwaartepunt van het Chinese staatskapitalisme. In tegenstelling tot de privéondernemingen, genieten de overheidsbedrijven van goedkope kredieten. Dat geld hoeft de staat maar te putten uit het enorme reservoir aan spaarcenten van de gewone Chinees. Hij krijgt een overheidsgestuurde, artificieel lage spaarrente, wat de goedkope kredietverlening aan de overheidsbedrijven des te gemakkelijker maakt.
Dankzij het gemakkelijke geld hoeven de staatsbedrijven hun investeringen niet te toetsen aan de markt, zeggen critici, wat moet leiden tot verkwisting. Mislukt een project, dan wordt de put netjes toegedekt met verse aanvoer van goedkoop geld.
“Verkijk je niet op die mooie theorie”, zegt Urbain Vandeurzen, voorlopig nog CEO en hoofdaandeelhouder van LMS, de Leuvense specialist in test- en simulatiesoftware die weldra in handen komt van Siemens. “In de praktijk loodst China via uitgekiende stappenplannen een aantal overheidsbedrijven in strategische sectoren als energie en luchtvaart naar de wereldtop. Het proces verloopt via de inkoop van buitenlandse technologie en joint ventures met westerse bedrijven. Zo verwerven de Chinezen de knowhow om nieuwe producten te ontwikkelen, waarmee ze eerst de binnenlandse markt bedienen en daarna de wereldmarkt veroveren. Het is een spel dat ze tot in de puntjes beheersen, wees er maar zeker van.”
Vandeurzen weet waarover hij het heeft, hij ziet het systeem onder zijn ogen aan het werk. LMS werkt mee aan de ontwikkeling en productie van Chinese vliegtuigen voor commerciële doeleinden. “De luchtvaart staat voor een ongekende groei in Azië. De Chinezen willen die markt naar zich toe halen. Als ze hun zinnen op iets gezet hebben, gaan ze ermee door.”
De Chinese vliegtuigen worden volwaardige concurrenten voor de westerse luchtvaartindustrie, verzekert Vandeurzen. Hij kan de vergelijking maken, aangezien LMS ook Airbus, Boeing en andere westerse constructeurs als klant heeft. “Over enkele maanden moet de formele certificering rond zijn van de ARJ21, de Chinese concurrent voor Embraer en Bombardier in het segment van 70 tot 95 passagiers. Over vier jaar krijgen we dan de C919, de Chinese evenknie van de Airbus 320 en de Boeing 737, de werkpaarden van de gelijknamige Europese en Amerikaanse constructeurs.”
Conclusie: de overheidsgreep lossen op de economie is het laatste wat Xi Jinping zal doen? “Westerse commentatoren nemen hun wensen te veel voor waarheid”, antwoordt Vandeurzen. “In werkelijkheid is China volop leiderschapsposities aan het innemen in een reeks belangrijke sectoren. De volgende vijf tot tien jaar stoomt het land gewoon verder als grootmacht.”
Het grote pluspunt van het Chinese systeem is zijn daadkracht, meent Vandeurzen. “De westerse democratieën nemen moeilijke beslissingen veel te laat, zodat ze concurrentiekracht verliezen. China houdt een gecontroleerd midden tussen een vrije markt en een krachtige overheidssturing. In de opbouw van een economie die de vergelijking met het Westen kan doorstaan, bewijst dit systeem zijn doelmatigheid. De echte uitdaging is om, zodra de opbouwfase voorbij is, ruimte te geven aan het vrije initiatief. Maar ook die transitie zullen de Chinezen wel weer piekfijn organiseren. Ik geef ze het voordeel van de twijfel.”
JOZEF VANGELDER
“China neemt volop het leiderschap in een reeks belangrijke sectoren. De volgende vijf tot tien jaar stoomt het land gewoon verder als grootmacht” Urbain Vandeurzen, LMS
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier