Nieuwe onthullingen over Mao (een ambitieus monster zonder idealen)

Tien jaar lang deden Jung Chang en Jon Halliday onderzoek voor hun biografie van Mao Zedong. Het resultaat: een verpletterend, inktzwart portret van een genadeloze dictator.

Jung Chang & Jon Halliday, Mao – Het onbekende verhaal. Forum, 941 blz., 39,95 euro.

Wie de politieke top wil grijpen, heeft maar beter geen idealen en mag zeker niet emotioneel op de knieën te krijgen zijn. In zijn leven is er slechts ruimte voor één streven: de absolute macht. Kijk maar naar de Chinese communistische dictator Mao Zedong. Hij greep de macht in eigen rangen op de welgekende manier: speel andere ambitieuze partijgenoten tegen elkaar uit. Met de opposanten gooi je het op een akkoordje, al moet je wel wat te bieden hebben. Zo kon Mao gebruikmaken van de Japanners die oorlog voerden in China. Zij konden helpen om sterke man Chiang Kai-shek en diens regime te verzwakken. De toenmalige Chinese heerser werd op zijn beurt persoonlijk gekneveld door de Russische communistische dictator Stalin, die de zoon van Chiang Kai-shek gegijzeld hield. Precies dát was de reden waarom Chiangs troepen Mao’s opmars, beter gekend als de Lange Mars, nooit echt gestopt hebben. Vergeet dus al die heroïsche verhalen over de zware strijd tijdens de mars. De soldaten van Chiang trokken zich steevast terug vooraleer er een confrontatie mogelijk was. Mao kende ook geen ontberingen tijdens de tocht: hij werd meegenomen op een draagstoel. Voor zijn kind van amper drie maanden oud liep het slechter af, maar naar hem keek Mao niet eens om. Hij was ook emotioneel niet klein te krijgen.

Mao Zedong als gevoelloze, genadeloze en uitgekookte machtswellusteling zónder idealen – dát is het lugubere portret dat Jung Chang en Jon Halliday pijnlijk gedetailleerd schilderen in de bijna duizend pagina’s dikke biografie Mao – Het onbekende verhaal. Jung Chang, die in 1952 in China geboren werd en in 1978 naar Engeland trok, maakte in 1991 furore met Wilde zwanen, een onvergetelijke familiesaga, waarin ook al de jongste eeuw in China even grandioos als gruwelijk in beeld kwam. De schrijfster trouwde met de historicus Jon Halliday, met wie ze de wereld rondtoerde om nieuwe bronnen te vinden en getuigen te interviewen over Mao en diens entourage.

Uit hun harde researchlabeur komt een verpletterend portret van een psychopaat te voorschijn. Het is een overdonderend boek, maar het roept ook vele vragen op. Die onbeantwoorde vragen gaan steeds over de historische achtergrond en de politieke situatie. Nu en dan vullen Chang en Halliday die toestand wel briljant in (onder meer over de relaties tussen Mao en Stalin, over de Korea-crisis en de Vietnam-oorlog), maar meestal laten ze zich meeslepen in hun bijna passionele betoog om Mao als een door en door gevaarlijke persoonlijkheid te duiden, iemand die miljoenen ook de hongerdood injoeg, want “lijken maken de aarde vruchtbaarder”.

Luc De Decker