Nieuwe Energie Cultuur

De elektriciteitsbranche is een sector van inteelt en corporatisme. Big Business, Big Labor en de partijen besturen de stroommarkt als hun thuisland. De Europese Unie stopt de regelingetjes op de kap van de kleine ondernemers en de gezinnen en wil meer vrijhandel in de elektriciteit. Eric Van Rompuy, Vlaams minister van Economie, steunt de Europese visie voor 100 procent. Elio Di Rupo, de federale minister van Energie, en de feitelijke monopolist, Electrabel, doen dat niet. Eric Van Rompuy heeft een revolutionair elektriciteitsplan. Hier de primeur.

B BL wordt een afdeling van ING omdat de Belgische bank niet pro-actief, vooruitziend en scheppend mocht handelen van haar hoofdaandeelhouders (de grootste schuldige heet baron Frère van Groep Brussel Lambert). Vlaams minister van Economie en Energie Eric Van Rompuy (CVP) observeert verontrust dit nieuwste ongeval in de modernisering van het Belgische bedrijfsleven. Het inspireert hem mee tot een revolutionair elektriciteitsplan waardoor heilige huisjes goedschiks of kwaadschiks zullen omvallen (zie kaders : Eisen, Elektriciteitsplan Vlaanderen). Europa bevrijdt de nationale energiemarkten en decreteert nieuwe spelregels. Het gevaar voor de industrie in Vlaanderen het werkterrein van Eric Van Rompuy is dat België het verplichte Europese niveau van de liberalisering wil bereiken door uitsluitend de allergrootste verbruikers (deze met meer dan 100 gigawatt per jaar) gedurende de eerste jaren toe te laten tot de vrijhandel. In die richting duwt Electrabel en dan valt de liberalisering voor de kmo’s gedurende een lange poos stil. Liberalisering is gelijk aan meer competitief aanbod en dus lagere prijzen. Eric Van Rompuy trekt parallellen met de bevrijding van de telecommunicatie in België. De Belgische energiebranche maakt van pro-activiteit geen prioriteit. Het belangrijkste kenmerk van federaal voogdijminister van Energie en Telecom Elio Di Rupo (PS) is een zware voet op de rem. Hij heeft het gepoogd in de telecomsector en onderneemt nieuwe manoeuvres in de elektriciteitssector.

Nieuwe Energie Cultuur

Er was eens… Laten we een industrieel sprookje beluisteren dat handvaten heeft op de werkelijkheid. Antoon Dieusaert, de baas van BASF in Antwerpen, zetelt als Vlaamse onafhankelijke bestuurder bij Tractebel, de moeder van Electrabel. Hij krijgt daarvoor openlijke kritiek (zoals in het vechtlustige boek van Hendrik Seghers, “De Nieuwe Collaboratie”) en geroddel aan de borreltafels. Antoon Dieusaert koopt (veel) stroom van Electrabel en (veel) aardgas van Distrigas, ook een dochter van Tractebel. Zit hij in het centrum van een belangenconflict : als koper op schoot bij zijn monopolist en kan zo’n koper onafhankelijk toezicht houden ? Deze vraag hoort bij de Oude Energie Cultuur. De alternatieve versie is : Antoon Dieusaert als sleutelfiguur van BASF. De Duitse chemiereus kijkt begerig naar de internationale energiesector en bezit Wintershall als megaspeler op de aardgasmarkt. Vandaag zitten Electrabel en Tractebel op rozen in een situatie van Belgische alleenheerschappij. Wat de kleine en middelgrote ondernemer en de residentiële verbruiker meer betaalt voor zijn stroom subsidieert de Belgische gemeenten en provincies, de grootindustrie en de buitenlandse expansie van Tractebel. De energiebedrijven hebben vandaag geen klanten, maar gevangenen. Wie Electrabel niet wil, kan nergens anders elektriciteit kopen. In februari 1999 opent de Europese stroommarkt voor de vrijhandel in elektriciteit (België heeft één jaar uitstel bedongen) en deze Nieuwe Energie Cultuur kan onverwachtse gevolgen hebben. Laten we één gokje wagen, een spielereitje. Antoon Dieusaert zit op de eerste rij bij Tractebel als waarnemer van de Nieuwe Energie Cultuur. Indien Electrabel zou plooien onder het geweld van de concurrentie en een nieuwe partner moet zoeken, dan is BASF goed geïnformeerd. Tractebel en Electrabel zijn kleintjes naast het Duitse chemiebedrijf. Gérard Mestrallet van Suez Lyonnaise, schoonvader van Tractebel, kan mislukken in zijn montage van een internationale nutsgroep rond Lyonnaise en Tractebel. Dan is de spielerei één van de geloofwaardige scenario’s.

Zakwoordenboek voor de energie

Tegen welke achtergrond staat de vernieuwing van Eric Van Rompuy ? Hier de belangrijkste puzzelstukken.

MONOPOLIE.

De elektriciteitsproducent, en in afgeleide orde de distributie door het handjeklap van de gemengde en de zuivere intercommunales (zij hebben een leveringsmonopolie voor laagspanningstroom) is een alleenheerser met een cost-plus-verrekening en dus een gewaarborgd rendement (de producent maakt kosten en mag bovenop deze kosten een gewaarborgde opbrengstmarge pinnen). Het Controlecomité voor Elektriciteit en Gas wordt intellectueel gedomineerd door de experts van Electrabel en de gereguleerde overheerst eigenlijk de regulator. In het Controlecomité zetelen het VBO, de vakbonden, de intercommunales (nationale en lokale politici maken daar de dienst uit), de producenten, de Boerenbond. Iedereen straalt daar van oprechte tevredenheid over zichzelf : het VBO is tevreden want krijgt lage prijzen voor de belangrijkste leden van zijn grote leden-federaties, de zware industrie ; de vakbonden zijn tevreden want de energiesector betaalt uitstekend en is sociaal veilig als een ministerie ; de intercommunales zijn tevreden want de laagspanningsverdeling bezorgt hen occulte belastingen en jobs for the boys (de kiezer ervaart de gecamoufleerde gemeentelijke en provinciale inkomsten niet als belastingen, de politici hoeven dus niets te doen voor hun verantwoording) ; de intercommunales zijn dubbel tevreden want hun kosten en investeringen zijn geïndexeerd ; de aandeelhouders van Electrabel zijn tevreden door het hoge en nagenoeg vaste rendement van hun beurspapier ; de Boerenbond is tevreden, want hij sleept een voordelige serreverwarming uit de brand voor zijn leden. Twee belangrijke groepen kunnen kniezen :

de kleine en middelgrote ondernemingen,

de huisgezinnen.

Het Controlecomité verliest zijn inhoud want wie heeft behoefte in een vrije markt aan een centrale prijzenregeling en een nationaal uitrustingsplan ? De controle van de kosten is post factum en amper wordt nagekeken uit welke bedrijfseconomische ondergrond en motivatie de kosten opborrelen. Een zelfstandige expert, geen naam want de producent maakt contestanten monddood : “Het Controlecomité verlaagt zich traditioneel tot de rol van stempelkussen voor de wil van de sociale partners en de producenten.”

TRANSPORT.

Le nerf de la guerre is het transport van de elektriciteit. Zonder vrije en betaalbare transportcapaciteit kan je de goedkopere elektriciteit niet binnenhalen. De transportsector is wat buiten schot gebleven in de Belgische energiepolitiek. Vroeger waren er twee ondernemingen : Gecoli voor de aanleg en het onderhoud en CPTE voor de dispatching. Beide poten vormen vandaag de onderneming CPTE, een onderneming van Electrabel én SPE. CPTE opereert vanuit de faciliteitengemeente Linkebeek, wat communautair geen neutraal gegeven is. Vlaamse hervormingsvoorstellen zullen ook omwille van dit bijkomstigheidje zeer argwanend worden bekeken bij CPTE.

Het deel Gecoli van CPTE zou 200 miljard frank waard zijn, beweert de eigenaar, maar het kan evenzogoed 60 of 70 miljard frank zijn, aldus experts die een onafhankelijke audit wensen te zien. Electrabel verkiest onderhandelde entreeprijzen voor de toegang tot zijn hoogspanningslijnen. Minister Van Rompuy verwerpt deze aanpak en stelt gereguleerde (geafficheerde) prijzen voor. Correcte en doorzichtige transportprijzen zijn de sleutel voor een vrije markt. Als ze té hoog liggen, doden ze marktontwikkeling.

INTERCOMMUNALES.

België telt 38 intercommunales, met gemiddeld 100.000 klanten, van hoofdzakelijk tweeërlei slag : gemengd en publiek. In Nederland zoeken de intercommunales schaalvergroting en ontpoppen zij zich tot slimme service-organisaties met neus voor de de-commodising van de elektriciteit. Nuon in Noord-Nederland trekt een kabel naar Noorwegen voor de aankoop van (goedkope) hydro-elektriciteit. De drie Zuid-Nederlandse distributeurs versmolten tot Mega. Zij oefenen zich in competitiviteit tegen dat de markt omslaat. Philips heeft een overeenkomst met Mega voor assistentie en advies bij al zijn vestigingen in Europa. Er zijn te veel intercommunales in België (Vlaanderen) en snoeiwerk dringt zich op omwille van de Nieuwe Energie Cultuur. Mega boekt een omzet van 100 miljard frank, de grootste Belgische (Vlaamse) intercommunale ( Imewo) haalt daarvan een kwart.

Onze intercommunales blijven in de allereerste plaats politieke baronnieën met dividenden voor de gemeenten en provincies (tot een derde van hun inkomen) en benoemingen voor de getrouwen. De jaarvergadering van Intermixt de Belgische vereniging van gemengde intercommunales heeft de allure van een gezamenlijk partijcongres van alle Belgische fracties. De intercommunales morrelen om de electorale behaagzucht in de marge met acties voor spaarlampen en premies voor energiezuinige koelkasten.

De kmo’s zijn verplicht zich te bevoorraden bij de intercommunales. Voor kleine hoeveelheden hebben de tussengemeentelijke verenigingen een alleenrecht voor de stroomverdeling. De intercommunales kochten zich voor 5 % in bij Electrabel en hernieuwden in 1996 hun langlopende contracten met de monopolist. Een insider : “Die 5 % in Electrabel zou zogenaamd dienen om medezeggenschap te hebben. Wie bedot hier wie ? De 5 % is borrelgeld naast de reële macht van Suez-Tractebel, 60 %, bij Electrabel. Vandaag komt er uit die 5 % een prima dividend, wat als morgen door de concurrentie de monopoliewinsten van Electrabel slinken ?”

De CVP en de PS zijn objectieve bondgenoten bij de gemengde intercommunales. Luc Hujoel van de Brusselse PS-aristocratie is de grijze eminentie van Intermixt. Deze algemeen adviseur loopt de deuren plat bij PS-voorzitter Busquin en minister van Energie Di Rupo. Bij Intermixt is het een traditie om een CVP-voorzitter te hebben en een strateeg van de macht uit de PS.

WALLONIE.

België zou België niet zijn als er op de energiemarkt geen communautaire verwikkelingen zouden bestaan. De opwekking van energie gebeurt voor 60 % in Wallonië een bewuste politiek en voor 40 % in Vlaanderen. De producenten concentreren zich dus in het zuiden, de consumenten in het noorden. Druppelsgewijs gaat deze scheeftrekking verder, de STEG-centrale in Seraing is nieuw, en Elio Di Rupo kreeg in Baudour, midden in zijn electorale tuin, ook een STEG. Het ene plezier is het andere waard. Elio Di Rupo spreekt als de perfecte lobbyist van de producent. Jean-Pierre Hanssen, de bestuursvoorzitter van Electrabel, is een PSC’er uit de stal van wijlen André Oleffe. De perfect tweetalige Luxemburger neigt naar toegevingen aan de PS om zijn PSC-etiket te doen vergeten, beweren branchekenners.

De huidige scheeftrekking zal in de Nieuwe Energie Cultuur verzwakken. BASF kan stroom kopen bij het nabije Mega door een eigen (korte) hoogspanningslijn te bouwen. Binnen Europa ontstaan supraregionale markten voor elektriciteit. Elektriciteit is om natuurkundige redenen beperkt transporteerbaar en dit leidt tot markten van bijvoorbeeld Amsterdam tot Parijs en Keulen. De Vlaamse klanten zouden voor hun stroom de modernere Nederlanders kunnen uitverkiezen.

FRANS CROLS

VRIJE TOEGANG TOT DE HOOGSPANNINGSLIJNEN Vrij en betaalbaar transport is de sleutel voor een geliberaliseerde elektriciteitsmarkt.