Nieuwe CEO, dezelfde uitdagingen

Op 17 maart presenteert bpost zijn jaarresultaten voor 2019. Dat zal gebeuren zonder Koen Van Gerven, die eind februari afzwaaide als CEO. Er worden weinig verrassingen verwacht, maar het is wel uitkijken welke richting opvolger Jean-Paul Van Avermaet wil inslaan.

Afgemeten aan de beurskoers oogt de toekomst van bpost een pak minder rooskleurig dan enkele jaren geleden. Het aandeel is ongeveer vier keer minder waard dan kort na de introductie in 2015. Nochtans is de jaaromzet de afgelopen jaren duidelijk gestegen: in 2015 bedroeg die 2,43 miljard euro, in 2018 was dat al 3,85 miljard. De winst staat onder druk. Die bedroeg in 2015 nog 309 miljoen, maar zakte in 2018 tot 263,6 miljoen euro.

Voor 2019 is de ambitie van de directie teruggevallen tot de stabilisering van de jaaromzet. Dat lijkt te lukken: over de eerste drie kwartalen van 2019 boekte bpost een omzet van 2,72 miljard euro. Het traditioneel sterke vierde kwartaal moet ruim 1,1 miljard omzet opleveren. Analisten verwachten voor 2019 een winst van ongeveer 300 miljoen euro.

In 2020 valt weinig spectaculaire verbetering te verwachten. De duur betaalde overname van Radial in de Verenigde Staten is nog rendabel en de marktomstandigheden in de post- en de pakjesbedeling blijven uiterst competitief. Bovendien kende de bedrijfsleiding de jongste tijd nogal wat wissels. In nauwelijks een jaar hebben zes van de negen directieleden het bedrijf verlaten. Opvallend waren vooral het vertrek van Pierre Winand, die de Amerikaanse divisie leidde, en de afzwaai van CEO Koen Van Gerven.

Het is afwachten hoe de nieuwe CEO, Jean-Paul Van Avermaet, bpost wil positioneren. De uitdagingen zijn bekend.

Versnelde daling brievenpost compenseren

Zoals alle postbedrijven ziet bpost de volumes in de klassieke brievenpost dalen. De toenemende digitalisering van talrijke administraties versnelt die evolutie. Terwijl bpost begin 2019 nog dacht dat de klassieke post met 7 procent zou terugvallen, voorspelt het nu een daling van ruim 9 procent. “België maakt een inhaalbeweging”, zegt Marc Zwartsenburg, analist bij ING. “De versnelde digitalisering zal niet stoppen. Het is voor de nieuwe topman de opdracht bpost aan die realiteit aan te passen. Dat wil zeggen: de kosten drukken en andere inkomstenbronnen aanboren om de dalende postmarkt te compenseren.”

In het jaarverslag van vorig jaar formuleerde bpost daarom drie strategische doelstellingen. Het wil “de universele dienstverlener voor post blijven in België, een belangrijke speler worden in de last-mile pakjeslevering in België en Nederland, en een mondiale speler worden in e-commercelogistiek”.

Dat postbodes meer en meer pakjesbezorgers worden, is niet het privilege van bpost. Dat geldt voor nagenoeg alle oude postbedrijven in Europa. Als pakjesleverancier is bpost nog een kleine speler. Volgens een recente analyse van het beurshuis Jefferies moet bpost fors groeien om het hoofd te bieden aan de komst van internationale spelers zoals Amazon. Volgens de analyse heeft bpost in de Belgische pakjesmarkt een marktaandeel van 15 procent en in het businesssegment van slechts 5 procent.

“De competitie in de pakjesmarkt is best hevig, maar het blijft een aantrekkelijke business”, vindt ook Zwartsenburg. “Met meer efficiëntie kun je de marges vergroten. Om de retourzendingen te beperken, kan bpost een slimme track & trace gebruiken, zodat de ontvangers thuis zijn als het pakje wordt geleverd. Dat drukt de afleverkosten en verhoogt de marge.”

Prijsverhogingen zijn een andere manier om de volumedaling in de brievenpost te compenseren. Dat recept paste bpost al eerder toe. Ook dit jaar werden de postzegels duurder. Een priorzegel kost nu 1,21 euro in plaats van 1 euro. Voor een gewone postzegel betaal je sinds begin dit jaar 1,01 euro.

Dat prioriteitspost meer kost, leidt tot een extra volumedaling. Deze maand wijzigt daarom het distributiemodel bij bpost. Niet-dringende post – zowat 80 procent van de brievenpost – wordt nog maar twee keer per week rondgedeeld. “Dat gewijzigde distributiemodel wordt versneld ingevoerd om de toenemende daling van de postvolumes op te vangen”, zegt Frank Claassen, analist bij Degroof-Petercam.

Het sociaal klimaat bewaken

Als de postvolumes blijven krimpen, dan zullen postbedrijven de dagelijkse levering vroeg of laat ter discussie stellen. “Ondertussen moeten ze met de vakbonden een manier vinden om op een sociale manier de personeelskosten naar beneden te krijgen”, zegt Zwartsenburg.

Het sociale klimaat was tot voor kort een belangrijke factor in de transformatie van bpost. Van een verlieslatend overheidsbedrijf groeide de voormalige monopolist uit tot een winstgevende en veranderingsgerichte onderneming. Dat lukte onder meer omdat de directie en de vakbonden zich achter een gemeenschappelijke visie schaarden. Die koppelde een verhoging van de efficiëntie aan een daling van de personeelskosten via natuurlijke afvloeiingen. Met dank aan de demografische samenstelling van het werknemersbestand kon bpost zijn personeelsaantal het afgelopen decennium terugdringen van 31.000 tot 26.000 werknemers.

“Ook de komende jaren is er ruimte om dat recept te blijven toepassen”, zegt vakbondsman Jean-Pierre Nyns (ACOD). “We hopen op die manier de dalende postvolumes te compenseren zonder dat er ontslagen vallen.”

Paul Herregodts, nationaal voorzitter ad interim van de vakbond VSOA, signaleert dat het aantal personeelsleden de jongste twee jaar constant blijft. “Door contractuelen in plaats van statutairen aan te werven, zijn de personeelskosten wel verder gedaald”, zegt hij.

Ondanks beperkte ervaring in de logistiek – Van Avermaet komt uit de bewakingssector – hebben de bonden vertrouwen in de nieuwe CEO. Herregodts: “We hebben nog geen officiële vergadering met hem gehad. In het kennismakingsgesprek liet hij wel een positieve indruk achter. We appreciëren ook dat hij op alle diensten is gaan meedraaien en daardoor weet waarover het gaat.”

De Amerikaanse overname rentabiliseren

Een belangrijke opdracht voor Van Avermaet wordt de turnaround van Radial. Bpost nam dat Amerikaanse logistieke bedrijf drie jaar geleden over voor 700 miljoen euro. Veel klanten haakten sindsdien af. De jongste jaren probeerde crisismanager Pierre Winand het bloeden van de Amerikaanse dochter te stelpen.

De kentering lijkt ingezet en het Amerikaanse dochterbedrijf wint weer klanten. De omzet van de divisie pakjes en logistiek daalt nog altijd, maar trager. Bpost verwacht dit jaar nog een klein operationeel verlies in de Verenigde Staten, maar hoopt dat Radial vanaf 2021 positief bijdraagt aan de bedrijfskasstroom.

Wordt de Amerikaanse overname weleens gezien als dé vergissing van Koen Van Gerven, ze blijft in de strategie van bpost passen. Zwartsenburg: “Strategisch gezien is het een manier om minder afhankelijk te worden van de marges in de pakjes- en de brievenpost. De business van webshops en afhandeling is in Europa nog heel gefragmenteerd. Er is zeker nog groeimarge in e-commercelogistiek, maar dat zal investeringen vergen.”

Ook Frank Claassen ziet het positief. “Voor Radial lijkt de bodem wel achter de rug. Je kunt positief zijn over de nieuwe contracten die zijn binnengehaald, maar het zal nog een tijdje duren eer die commercieel renderen. Dat is normaal.”

Aandeelhouders tevreden houden

Tevreden aandeelhouders zijn belangrijk. Bpost is een dividendaandeel. Er zijn geen signalen dat het die opstelling wil wijzigen. Maar de belangrijkste aandeelhouder van bpost is de Belgische staat. Dat levert bij momenten een dubbelzinnige relatie op. Enerzijds bepaalt de politiek de regels van het beheerscontract, anderzijds is de staatskas de belangrijkste begunstigde van het jaarlijkse dividend van bpost. In de niet-gestemde begroting voor 2019 staat bijvoorbeeld een dividend van 63 miljoen euro van bpost ingeschreven.

Theoretisch is de postmarkt in ons land ook geliberaliseerd. Maar door het faillissement van TBC Post eerder dit jaar, heroverde bpost de facto het monopolie voor de bedeling van post in ons land. “Ik zie dat niet meteen veranderen”, zegt Kamerlid Jef Van den Bergh (CD&V). “Daarom is er behoefte aan ambitieuze en concrete resultaatsverbintenissen, en aan controle daarop. Openbare taken en minimumeisen moeten gedetailleerd worden vastgelegd in wetgeving of sanctioneerbare beheerscontracten. Momenteel bevat het beheerscontract van bpost geen stevige stok achter de deur.”

De liberale hoek stelt participaties in overheidsbedrijven geregeld ter discussie. Voor Groen is een overheidsparticipatie in bpost dan weer belangrijk. “De overheid moet als meerderheidsaandeelhouder een langetermijnvisie ontwikkelen”, zegt Kamerlid Kim Buyst (Groen). Ze vindt een klimaatneutrale bedrijfsvoering even belangrijk als een kwalitatieve dienstverlening in alle uithoeken van het land en kwalitatieve banen. “Wij willen daarom de meerderheidsparticipatie behouden en ons profileren als stabiele aandeelhouder. Het dividend voor de overheid is mooi meegenomen, maar mag geen doel op zich zijn. De langetermijnvisie primeert”, aldus Buyst.

Over dat laatste is er grote eensgezindheid. Michaël Freilich van de N-VA zegt dat “het bedrijf in eerste instantie moet worden geleid in het belang van het bedrijf zelf. Wanneer het als kaskoe voor de overheid moet dienen, zou dat er op termijn toe kunnen leiden dat er geen bedrijf meer overblijft.”

Ook voor CD&V zijn de dividenden van de overheidsparticipaties welkom, gezien de grote begrotingsuitdaging op federaal niveau. “Maar de participaties dienen in de eerste plaats om het industrieel project en de maatschappelijke rol van bpost te realiseren”, aldus Van den Bergh.

De sp.a neemt een wat aparte positie in. Kamerlid Melissa De Praetere: “Het dividend is zeker nuttig. Overheidsbedrijven hebben een maatschappelijke functie, maar zijn financieel ook goed voor onze sociale zekerheid. Al vinden we dat om bpost gezond te houden, ook minder dividend kan worden uitgekeerd. De vrijgekomen middelen kunnen worden geïnvesteerd in de opleiding en de herscholing van het personeel.”