Nieuw tijdperk in de relaties tussen de VS en Europa

Met de verkiezing van Barack Obama tot Amerikaans president dringt zich een nieuwe agenda op die voor Europa van groot belang is. Europa krijgt een unieke kans om als ‘unie’ samen te werken met Obama’s Amerika. Hoe valt enthousiasme voor Amerika’s nieuwe president te combineren met Europese belangen?

Zullen Europa en de VS samen de kredietcrisis aanpakken?

Zowel de Amerikaanse als de Europese regeringen hebben de voorbije weken honderden miljarden uitgetrokken om de vertrouwenscrisis in het internationale systeem te bezweren. Langzamerhand is het kredietverkeer weer op gang gekomen, maar de ravage was groot. Amerikaanse banken en verzekeringsbedrijven werden deels genationaliseerd en de overheid stelde zich garant voor spaarders. Hetzelfde gebeurde in Europa.

De Franse president Nicolas Sarkozy ontpopte zich tot Europese leider en greep de eurozone aan als ‘monetaire entiteit’ van waaruit hij opereerde. Hij deed dat met verve en was alerter dan de Duitse kanselier Angela Merkel.

Tijdens de crisis werd het internationale toezicht een centraal thema. In de EU zijn er nationale toezichthouders en lange tijd was er geen enkele belangstelling voor een Europees toezichtstelsel. In plaats van Europees toezicht spreekt men nu over globaal toezicht. Maar het IMF is daar niet op toegesneden.

De Amerikaanse president Bush heeft deze week een top van twintig landen bijeengeroepen om de financiële crisis te bespreken. De termijn van Bush loopt op 20 januari 2009 af en daarom heet diens initiatief de lame duck summit. De Franse president wil furore maken op die top en pleiten voor een hertekening van de Bretton Woods-akkoorden die de grondslag zijn voor het IMF.

Wordt Obama nu al betrokken bij de gesprekken?

Ongetwijfeld, want zijn regering krijgt dit probleem op tafel. George W. Bush kan geen voldongen feiten voor Obama’s deur neerleggen. Obama heeft zich intussen omringd met bekende experts zoals Paul Volcker, de voormalige voorzitter van de Amerikaanse Federale Reserve, en Lawrence Summers, minister van Financiën onder Bill Clinton. Het blijft echter onduidelijk hoe Sarkozy het globale toezicht ziet en wat de ideeën zijn van Obama. Summers heeft de voorbije maanden wel gepleit voor meer regulering.

Waarvoor kunnen Europa en Obama nog samenwerken?

Obama’s agenda bevat ook andere elementen die Europa raken, zoals het energie- en klimaatbeleid. Hier zijn veel raakvlakken omdat Obama, in navolging van Europa, streeft naar grotere investeringen in alternatieve energiebronnen en een stelsel van emissienormen dat is ingebed in een handelssysteem. Tot dusver was dit thema in de VS taboe.

Wat met de vrijhandel?

Een derde thema dat Obama ongetwijfeld naar voren brengt, is de heronderhandeling van Nafta, het vrijhandelsakkoord tussen de VS, Mexico en Canada. Obama heeft dit beloofd aan de Amerikaanse vakbonden tijdens de verkiezingsstrijd. Zij zien Nafta als oorzaak van werkloosheid, hoewel eerder het tegenovergestelde het geval is. Obama moet iets doen, al is het symbolisch. Maar het openbreken van Nafta is een impuls tot protectionisme en het verkeerde signaal tijdens een dreigende recessie. Obama heeft ook beloofd bedrijfssectoren in nood, zoals de auto-industrie, te subsidiëren. Dit kan makkelijk leiden tot handelsconflicten met Europa, die de goede sfeer kunnen verpesten. (T)

Door Derk Jan Eppink