Niet in één hoek te duwen

De Nederlandse vertaling van Anéantir, de recentste roman van de Franse succesauteur Michel Houellebecq, verschijnt pas dit najaar. Maar wie de literaire actualiteit een beetje volgt, weet al dat het boek een toekomstroman is die zich in 2027 afspeelt en draait rond uiteenlopende thema’s zoals politiek, de heropstanding van Frankrijk als economische grootmacht, de dood en euthanasie. Toen Anéantir begin dit jaar uitkwam, verschenen overal in het Nederlandse taalgebied recensies. Het toont aan hoe invloedrijk Houellebecq is.

Een belangrijke verklaring is dat de schrijver vaak omstreden onderwerpen aansnijdt, gaand van de verliezers van de economische mondialisering over seks – volgens hem sinds mei ’68 een consumptieproduct – tot de islam en immigratie. En aangezien Houellebecq in zijn romans vaak de indruk wekt dat het hoofdpersonage zijn alter ego is, veroorzaakt dat controverse. Zeker wanneer de schrijver ook in interviews provocerend uit de hoek komt. Houellebecq heeft het imago de meeste politieke van alle Franse romanschrijvers te zijn. En net door zijn kritiek op bijvoorbeeld de ongebreidelde vrijhandel en de radicale islam geldt hij als reactionair en rechts.

In een interessant boek nuanceert de essayist Christian Authier dat. Houellebecq is niet in één hoek te duwen, ook al proberen critici dat steevast. Zo kan zijn afkeer van de mondialisering, de liberalisering en het consumentisme zowel onder de noemer links als rechts-reactionair vallen. De schrijver is trouwens populair bij zowel het Franse conservatieve weekblad Valeurs Actuelles als bij de lezers van Les Inrockuptibles, een muziekblad van uitgesproken linkse signatuur. Houellebecq mag op de koffie bij president Emmanuel Macron, een heraut van de vrijhandel en de Europese integratie, terwijl de auteur onder meer in Sérotonine vol medelijden is voor de Franse landbouwers die gebukt gaan onder de Europese regelgeving. Houellebecq woonde lang in Ierland, om zuiver fiscale redenen. Een wat vreemde keuze voor een antikapitalist.

De grootste kritiek is zijn vermeende islamofobie. Zo voorspelt hij in Soumission een Frankrijk onder moslimdominantie. Authier vindt dat verwijt onterecht. Houellebecq is inderdaad een criticus van de radicale islam, maar maakt tegelijk de objectieve analyse dat het de enige godsdienst is die zich in het postmoderne Europa nog overeind kan houden.