Niemand is perfect

Perfectionisten streven naar perfectie in alles wat ze doen. Niet alleen op de werkplek, ook in de sportclub, in de keuken en zelfs in bed. In heel wat domeinen is dat een pluspunt. Topmanagers en topatleten zijn doorgaans perfectionisten. Perfectionisme helpt om je doelen te bereiken, maar als je daarin te ver gaat, kan je in een negatieve spiraal terechtkomen.

Je kan een onderscheid maken tussen normale en neurotische perfectionisten: de eerste zijn gezond bezig, de tweede gaan te ver. Hoe herken je de grens? Normale perfectionisten streven naar optimale prestaties, omdat ze daar plezier aan beleven, terwijl neurotische perfectionisten vaak het gevoel hebben dat hun prestaties niet goed genoeg zijn en dat ze tekortschieten.

Volgens de Nederlandse socioloog Jacques van Nieuwstadt wordt de drang naar perfectie ingegeven door de drang je te onderscheiden van anderen. Mensen willen in gunstige zin opvallen, dan krijgen ze veel waardering, maken ze meer kans op promotie en een hoger inkomen en zijn ze aantrekkelijker voor de andere sekse. Waarom de ene mens zo’n hoge eisen aan zichzelf stelt, terwijl een ander daar helemaal geen last van lijkt te hebben, zou volgens psychologen vooral een gevolg zijn van de opvoeding. Heel vaak koesterden de ouders van perfectionisten hoge verwachtingen en waren bijzonder kritisch op wat hun kind zoal deed. Het ging niet zozeer om wie je bent, wel om wat je deed. Mensen wier zelfbeeld afhankelijk is van hun prestaties, lopen het risico hun persoonlijkheid te verwarren met de dingen die ze doen. En dat verhoogt de kans op frustraties. De in onze cultuur zo ingebakken doe je best, wat sommigen duizenden keren gehoord hebben in hun kindertijd, ligt mee aan de basis van een ongezonde prestatiedrang.

Omdat perfectionisten zwaarder aan eigen fouten tillen dan anderen dat doen, zijn ze niet geneigd om bij problemen hulp te vragen of te zoeken. Ze gaan fouten ook makkelijker vergoelijken naar hun omgeving, terwijl ze er eigenlijk zelf van wakker kunnen liggen. Proberen te voldoen aan je ouders’ verwachtingen, is een eigenschap die alle perfectionisten gemeen hebben. Vaak kregen ze als kind vooral positieve aandacht als ze goed gepresteerd hadden. Ze hebben geleerd om hard hun best te doen, door dit systeem van beloning. Ze blijven zich steeds afvragen of ze wel goed bezig zijn, terwijl hun innerlijke stemmetje hen vertelt dat het nooit goed genoeg is. Dat veroorzaakt onzekerheid en de neiging zich vast te bijten in taken, al houdt hen dat uren uit hun slaap. Ze hebben meer last van faalangst.

De Amerikaanse onderzoeker Randy Frost heeft getracht de graad van perfectionisme in een schaal te vatten – de Multidimensional Perfectionism Scale – en ontrafelde het begrip als een combinatie van vijf bouwstenen: een hoog persoonlijk streefniveau, preoccupatie met het maken van fouten, het gevoel dat de eigen ouders hoge verwachtingen hebben en zeer kritisch zijn, twijfel aan de kwaliteit van eigen prestaties, behoefte aan planning, orde en structuur. Frost ontwikkelde op basis van zijn bevindingen een psychologische test, die geïnteresseerden online kunnen doen. Er staan geen punten op.

DOE DE TEST OP WWW.BBC.CO.UK/SCIENCE/HUMANBODY/

MIND/SURVEYS/PERFECTIONISM/

Marleen Finoulst – marleen.finoulst@trends.be