NEW AGE. Een derde rijk

New age is historisch verwant met het gedachtengoed van Madame Blavatski en Adolf Hitler, betoogt de bekende Duitse filozoof Peter Sloterdijk.

Locatie : Karlsruhe.

Voor iemand die bekend staat om zijn humor ziet Peter Sloterdijk er zwaarmoedig uit. Vermoeid neemt hij plaats achter een bord met biefstuk en patat. Er klinkt muzak in de eetzaal van Hotel Residence in Karlsruhe. “Ik heb een kleine kater, ” biecht hij eerlijk op. “Dus ik weet niet of ik vandaag wel zo vrolijk ben. ” Evenmin vrolijk is hij over het gesprekstema, het amalgaam van ideeën en houdingen dat vandaag als “New Age” geboekstaafd staat. De filozoof Sloterdijk bestudeert het fenomeen.

– TRENDS : Waaruit komt de new age-beweging ?

– PETER SLOTERDIJK : “Vaak wordt gezegd dat new age zonder meer uit de vroegkristelijke gnosisbeweging is ontstaan. Dat is niet juist, maar er zijn wel invloeden. Ook in de new age is sprake van een mystieke leer die stelt dat zelfkennis kan overgaan in godskennis, kennis van het goddelijke. Maar new age is eigenlijk meer een samengestelde variant van een ander idee : de idee van een “Derde Rijk”. Het verlangen naar een derde rijk hebben de nationaal-socialisten en de new age-beweging gemeen. Het derde rijk vormt de geheime achtergrond van de new age. “

– Dat behoeft enige uitleg.

– “Natuurlijk. Je schrikt als je dit voor het eerst hoort, maar het is echt zo : na 1945 is het Duits-fascistische verlangen naar een derde rijk in de new age ondergedoken. Dat dit gebeurde, was niet verwonderlijk. Er bestonden al oudere banden tussen new age en het fascisme. Het begrip “derde rijk”, dat in Duitsland werd gebezigd, is bijvoorbeeld afkomstig uit de new age-beweging. Hitler zelf heeft het in de twintiger jaren ontleend uit het boek Das Dritte Reich van de Duitser Moeller van den Broeck. Dat was een “trendboek” in de toenmalige new age-scene van München.

Hitler kwam in het begin van de jaren twintig in kontakt met deze new age-scene. Hij bezocht lezingen van het Thule-Gesellschaft. Thule is het Germaanse kodewoord voor “Atlantis” en de Thule-orde was een racistisch-teozofische klub die door Guido van List en Lanz von Liebenfels was opgericht. De orde bestond uit volgelingen van Madame Helena Blavatski, een bekendheid, die in Londen het Theosofische Genootschap had opgericht.

ARIERS.

Blavatski vermengde het verlangen naar een betere tijd naar een derde rijk zo je wilt met de racistische leer van de ariozofie. Ariozofie gaat ervan uit dat de Ariërs een “lichtvolk” vormen. Dit lichtvolk is in zes golven vanuit India over de aarde uitgewaaierd. De vijfde golf zou de Ariërs naar Duitsland hebben gebracht. De zesde golf bracht hen, volgens deze teorie, naar Amerika. De Californische new age is volgens mij, in zoverre ze racistisch verder argumenteert, de zesde en laatste golf. “

– Gelooft u dit werkelijk ? Is new age een voortzetting van deze “ariozofie” ?

– “Er zijn echt racistische tendensen in de new age aanwezig, maar ze zijn meestal onzichtbaar. Het zou namelijk niet “politically correct” zijn om alles in het openbaar te formuleren. Maar in de esoterische kringen in Californië zijn er al wel mensen die durven te zeggen dat de minderwaardige rassen geëlimineerd moeten worden, zodat de lichtmens kan heersen. “

– Hoe kwamen Blavatski en Moeller van den Broeck eigenlijk op de gedachte van een derde rijk ?

– Die is afkomstig van een Italiaanse abt, Joachim di Fiore (ook wel Joachim de Flores genaamd). Hij stichtte een klooster in Calabrië en stierf in het jaar 1202. Deze Italiaan volgens mij de eerste liberaal in de westerse geschiedenis ontwikkelde een dynamische-geschiedenisteorie. Hij onderscheidde een eerste, tweede en derde staat. De Tertius Status (derde staat) was voor hem synoniem met het toekomstige “tijdperk van de heilige geest”. Deze heilige geest is een vrije geest, die geen kerk meer nodig heeft. “

“Die idee is opgepikt door de franciscanen : zij kozen Joachim tot hun tweede heilige en gingen diens ideeën verspreiden. Een belangrijk idee, op dit moment weer populair, was dat in het komende “tijdperk van de heilige geest” de ziel in direkt kontakt met God zou komen te staan. Dit Joachimitische verlangen naar een derde rijk dook vervolgens op bij de Duitse auteurs Schelling en Lessing. Lessing beroept zich, net als Blavatski, expliciet op Joachim. Hij introduceert het derde rijk in de Europese traditie van de Verlichting. En via de Verlichting sijpelt het derde rijk binnen in het socialisme. Kijk bijvoorbeeld naar de socialist Ernst Bloch. Ook hij telt weer tot drie. Eén : de oersamenleving ; twee : de klassenmaatschappij ; drie : de socialistische staat. “

– Wat heeft het derde rijk van Joachim gemeen met het Derde Rijk van Bloch, Hitler en new age ?

– “Ze hebben allemaal gemeen dat de oersamenleving, het eerste rijk, in ietwat gewijzigde vorm terugkeert in een “derde rijk”. Het derde rijk geldt telkens als een wedergeboorte van de oersamenleving. Bij Hitler en Moeller van den Broeck is het eerste rijk het sacrum imperium Romanum in finibus Germanorum, letterlijk het Romeinse rijk op het grondgebied van de Germanen. Zij dachten dat het Romeinse rijk niet alleen in het oosterse Constantinopel was blijven bestaan, maar ook in het westen door de Saksische, rooms-katolieke keizers was voortgezet.

Dit mooie, Germaans-roomse rijk werd vernietigd door het tweede rijk dat van de protestantse, konservatieve staten, waaraan Moeller van den Broeck natuurlijk een enorme hekel had. In het tweede rijk is de eenheid versplinterd in verschillende staten. Maar dan telt Moeller van den Broeck tot drie. Hij zegt : “Er moet een derde rijk mogelijk zijn, en wel in de vorm van een dynamisch nationale religie die de eenheid herstelt. ” De vorming van dit derde rijk vereist dat de aanval wordt geopend op het tweede rijk. Hier zie je de vlucht naar voren om de oorspronkelijke eenheid terug te brengen. “

“Ook new age telt op deze wijze tot drie. Er was een tijd van het oorspronkelijke holisme. Daarna ontstond een haast krimineel, dualistisch tijdperk waarin geen eenheid bestond. En straks komt er dan een tijd van een hervonden holisme. New age is dus een filozofie van de verzoening. Materie en geest, die in het tweede rijk hard uit elkaar werden getrokken, worden in het derde rijk weer tot een harmonieuze eenheid omgevormd.

De new age-aanhangers willen als ware revolutionairen de eenheid herstellen. Ze zeggen dat we op een keerpunt staan. En als de revolutie goed verloopt, dan ontstaat het goede, derde rijk. Zoals u weet, hebben we daarmee in Duitsland al eerder slechte ervaringen gehad. “

– Is dit “tot drie tellen” van de new age ook geïnspireerd door Joachim ?

– “Ja, in de new age hebben we te maken met de Californische Joachimieten. Volgens Joachim zou de mens in het derde rijk in rechtstreeks kontakt met God staan. De new age-aanhangers nemen dit over. Ook in hun derde rijk is geen priester nodig, geen kerk, geen sakramenten, geen boetedoening, geen eed bij het huwelijk. De new age-aanhangers willen niets weten van het katolieke sakramentenapparaat. Dat is helemaal afgeschaft. Zij hopen God direkt te vinden, zonder enige bemiddelaar. Ze hoeven alleen maar via meditatie bij zichzelf aan te bellen en “doctor zelf” oftewel God komt naar buiten. “

– Wat betekent dit zoeken naar direkt kontakt met het goddelijke voor de samenleving ?

– “Het leidt tot een vergaande individualizering, tot kille eenzaamheid. Kijk, in de jaren zestig en zeventig stond new age nog in het teken van een nieuw “communetijdperk” : je zocht samen naar verlichting. Dat is in de jaren negentig veranderd. De huidige new age-mens draait als een losgeslagen satelliet, in alle eenzaamheid om de aarde heen. “

– Dat klinkt niet erg positief.

– “Is het ook niet. De new age is onderdeel van het huidige neo-individualisme. Het betekent het einde van de gemeenschapszin. De neo-individualistische mens is koel, de kontaktarmoede straalt er van af. Zo’n situatie is zeer gevaarlijk, omdat mensen vergeten wat ze elkaar kunnen bieden. De media versterken dit. Ze geven mensen de mogelijkheid om hun eenzaamheid niet te voelen. Waarom werd alleenwonen vroeger als marteling beschouwd en nu niet meer ? Dat danken we aan de media. Ze bieden een simulacrum van menselijke stemmen om je heen. De media zijn dus kollaborateurs van dit sociale atomisme. “

“Sinds vijf weken en drie dagen ben ik vader van een weerloze dochter. Dat heeft me aan het denken gezet. Misschien ben ik onredelijk positief geworden, maar ik geloof inmiddels serieus dat het zaak is om je leven zo te leiden dat je de komende generaties iets kunt bieden. Je moet niet leven zoals de meeste Duitsers op dit ogenblik. Zij zeggen : “Ik voer mijn laatste proces tegen deze wereld die mij bedrogen heeft. ” De Duitsers leven alsof alles voor het laatst voorbijkomt. En ze wachten ergens op. Ze wachten de katastrofe af. Dat is de atmosfeer. “

– U doelt op het opkomend racisme en een mogelijke terugkeer van het fascistische derde rijk ?

– Nee, ik geloof niet dat de neonationalisten zo gevaarlijk zijn als de pers beweert. Dat zijn een paar kriminele gekken. Als zij sterke mensen tegenover zich zouden vinden, was er niets aan de hand. Maar de mensen zijn zwak. Als racisme zich in onze steden afspeelt, dan zegt men : “Roep de politie maar. De politie waakt. ” Er is niemand die zegt : “We ruimen dat op, we brengen het in orde. ” Dat is echt gevaarlijk. “

ERNO ESKENS

ZOEKEN NAAR DIREKT KONTAKT MET HET GODDELIJKE “… leidt tot vergaande verindividualizering, tot kille eenzaamheid. “