De koopkracht vrijwaren en tegelijkertijd de concurrentiekracht van de bedrijven verbeteren? Het kan, door niet de brutolonen maar de nettolonen aan te passen aan de index. Zo’n systeem kan ieder jaar weer 27.000 nieuwe jobs creëren. Wie zegt daar neen tegen? De vakbonden, bijvoorbeeld.
Lees Sociale zekerheid moet aan zuurstoffles, blz. 20 opinie
De regering-Di Rupo hoopt onze loonkostenhandicap tegenover de buurlanden (-5,2 %) de komende jaren af te bouwen, vooral door enkel nog indexaanpassingen toe te kennen. Maar de werkgevers zijn wantrouwig. Ze vrezen dat het too litte too late is. Agoria noemt het effect van de regeringsmaatregelen op het concurrentievermogen “nul komma nul” aangezien de regering ervan uitgaat dat onze buurlanden de komende jaren niet kiezen voor loonmatiging. En dat is weinig realistisch.
Bovendien wordt de historische loonkostenhandicap van 6,4 procent, die nog dateert van voor de wet op het concurrentievermogen, niet aangepakt. Berekeningen van de werkgeversorganisatie VBO leren dat de loonkostenhandicap met de buurlanden eigenlijk zelfs 18,7 procent bedraagt. Zelfs na aftrek van loonsubsidies blijft het concurrentienadeel groot (zie kader Ook de buurlanden kennen loonsubsidies).De werkgevers, die tijdens de begrotingsonderhandelingen de regeringspartijen hebben gebombardeerd met cijfers over de loonkostenevolutie, hadden gehoopt op een paardenmiddel om de concurrentieziekte aan te pakken. Dat kwam er niet.
De voorbije weken en maanden zijn nochtans tal van mogelijkheden tot in de puntjes uitgerekend om de bedrijven snel extra financiële ademruimte geven. Een indexsprong was er één van. Een voorstel dat niet op tafel van de regering kwam maar al jaren circuleert, is de netto-index.
Besparingen
Een netto-indexering houdt in dat niet langer de brutolonen worden aangepast aan de stijgende levensduurte, maar wel de nettolonen. Dat is in de eerste plaats goed nieuws voor de werknemers. Hun koopkracht wordt versterkt, want het nettoloon stijgt mee met de levensduurte. Maar ook de werkgevers gaan erop vooruit. Voor hen weegt de loonkostenstijging een stuk minder dan een indexering van het brutoloon. Dat blijkt uit berekeningen die hr-dienstverlener Securex maakte op vraag van Trends (zie tabel Netto- indexering is voordelig voor werkgever én werknemer).
Bekijken we bijvoorbeeld de situatie van een alleenstaande werknemer met een brutoloon van 2125 euro per maand. Netto ontvangt hij 1418,97 euro. De werkgever betaalt per maand echter 2868,75 euro (brutoloon plus RSZ-bijdrage van ongeveer 35 procent). Als ten gevolge van een indexering het brutoloon met 2 procent wordt verhoogd, dan betaalt de werkgever voortaan 57,38 euro méér per maand. Maar daarvan blijft netto slechts 19,7 euro over voor de werknemer. Een belangrijk deel van de brutoverhoging komt in de schatkist terecht. Het is een vuistregel dat een bruto-indexaanpassing voor twee derde naar de schatkist gaat, en slechts voor een derde naar de werknemer.
Wat gebeurt er als niet het bruto- maar het nettoloon wordt geïndexeerd? Om te beginnen stijgen de patronale lasten of de bedrijfsvoorheffing niet. Het enige effect op de loonkosten voor de werkgever, is de netto-aanpassing. Een nettoloon van 1418,97 euro dat met 2 procent wordt geïndexeerd, geeft de werknemer een maandloon van 1447,35 euro (28,38 euro extra dus). De werknemer behoudt zijn koopkracht en krijgt zelfs iets meer op zijn rekening dan wanneer zijn brutoloon wordt geïndexeerd. Maar ook de werkgever kan tevreden zijn. Hij ziet zijn loonkosten alleen maar met dezelfde 28,28 euro stijgen, 29 euro minder dan met een bruto-indexering. Per jaar en per werknemer bespaart hij op die manier 403,68 euro (29 euro x 13,92, namelijk twaalf maandlonen plus vakantiegeld en eindejaarspremie). Heeft hij honderd werknemers in dienst met dit brutoloon van 2125 euro, dan loopt zijn besparing op tot 40.368 euro per jaar in vergelijking met het systeem van bruto-indexering. Verdienen zijn honderd werknemers allemaal 4000 euro bruto, dan is de besparing zelfs 85.803 euro op jaarbasis (61,64 x 13,92 x 100).
Ruimte voor aanwervingen
Zo’n systeem bevordert dus de concurrentiepositie van de ondernemingen, net als hun mogelijkheden om te investeren en te groeien. De relatieve daling van de loonkosten biedt ook aantrekkelijke perspectieven voor meer jobs. De besparing dankzij de netto-index is voor een bedrijf met honderd werknemers voldoende om een extra werkkracht aan te werven. Ook in andere looncategorieën en voor werknemers met kinderen ten laste zorgt een netto-index op jaarbasis op zijn minst voor een loonkostenverlaging die een extra aanwerving mogelijk maakt.
Bedrijfsleiders lieten het de voorbije weken meer dan eens weten: een indexaanpassing betekent in het beste geval een extra werkkracht niet aannemen en in het slechte geval een extra ontslag. Extrapoleren we de cijfers van Securex naar de totale tewerkstelling in de Belgische privésector — zo’n 2,7 miljoen werknemers — dan kan een indexering van de nettolonen ieder jaar voor 27.000 extra jobs zorgen.
De verliezers
Bij de werkgevers bestaat een groot draagvlak voor zo’n netto-indexering. In oktober hielden Unizo Limburg en VKW Limburg een enquête bij hun leden. Daaruit bleek dat 92 procent van de bedrijven vindt dat de nettolonen van hun werknemers moeten stijgen, zonder verhoging van de brutoloonkosten voor het bedrijf.
Dat maakt het des te opvallender dat in de indexstudie van de Nationale Bank niet gesproken wordt over de netto-index. Het thema ligt zeer gevoelig omdat de overheid de grote verliezer van zo’n operatie dreigt te worden. Want ze betekent stagnerende — en dus eigenlijk dalende — inkomsten voor de sociale zekerheid en de fiscus. Dat is meteen een van de belangrijkste redenen waarom de vakbonden zich hevig verzetten tegen een netto-indexering.
De sociale zekerheid wordt nu al voor minder dan 62 procent gefinancierd met de sociale bijdragen. De rest komt uit alternatieve financiering en algemene middelen. Door alleen de nettolonen te indexeren, dreigt dat nog minder te worden. “Voor de sociale zekerheid is dat inderdaad een probleem”, zegt Geert Janssens van de denktank VKW Metena. “Maar je kunt bijvoorbeeld beslissen om de netto-indexering na een aantal jaren weer te vervangen door een bruto-indexering. Het voordeel van de netto-indexering is alleszins dat de afbouw van de loonkostenhandicap samengaat met het behoud van de koopkracht. En het kan de overheid ertoe aanzetten om aanzienlijk te besparen. Maar eigenlijk bestaat hier totaal geen consensus over, noch bij politici, noch bij sociale partners.”
De vakbonden hebben nog een reden om zich te verzetten. Het recht op socialezekerheidsuitkeringen wordt berekend op basis van het brutoloon. Een indexering van de nettolonen doet met andere woorden de pensioenen en de werkloosheidsuitkeringen relatief dalen. Maar het is wel zo dat die uitkeringen al jaren welvaartsvast zijn gemaakt. Ze worden niet alleen aangepast aan de levensduurte, maar ook aan de reële loonstijgingen. “Dat verklaart ook waarom vakbonden terughoudend staan tegenover allerlei vormen van bonussen en premies waar geen of veel minder sociale bijdragen op worden betaald”, zegt Iris Tolpe, legal manager bij Securex.
Een laatste bezwaar van de vakbonden is dat een netto-indexering de kloof tussen hoge en lage lonen alleen maar groter maakt. 2 procent reële loonsverhoging betekent voor een werknemer met een nettoloon van 1418,97 euro een bonus van 28,38 euro. Voor iemand met een nettoloon van 2318 euro is dat een extra van 46,36 euro. Een centenindex zou daar een mouw kunnen aan passen. De lonen worden in dat geval met een forfaitair bedrag, gelijk voor iedereen, aangepast. Dat bevoordeelt mensen met een laag loon, maar het probleem is dat ze op die manier zichzelf uit de markt dreigen te prijzen.
ALAIN MOUTON
Het is een vuistregel dat een bruto-indexaanpassing voor twee derde naar de schatkist gaat, en slechts voor een derde naar de werknemer.
“Eigenlijk bestaat hier totaal geen consensus over, niet bij politici, niet bij sociale partners” Geert Janssens, VKW Metena
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier